Η εικαστικός Γεωργία Κοτρέτσος της The Τέλος Society χαρτογραφεί το τοπίο των AMKE
Αν συγκρίνει κανείς το θεσμικό πλαίσιο που ίσχυε πριν από κάποια χρόνια στην Ελλάδα με το σήμερα θα διαπιστώσει μία εντυπωσιακή αλλαγή: την ανάδυση δεκάδων ανεξάρτητων χώρων τέχνης που λειτουργούν ως ΑΜΚΕ (αστικοί μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί) ή πρωτοβουλίες και απαρτίζονται συνήθως από μικρές ομάδες καλλιτεχνών ή επιμελητών. Σε κάποιο βαθμό, οι ΑΜΚΕ και οι συναφείς σχηματισμοί φαίνεται να είναι το έμμεσο αποτέλεσμα μίας πολιτιστικής πολιτικής του υπουργείου σύμφωνα με την οποία, κατά κανόνα, οι καλλιτέχνες για να λάβουν μία επιχορήγηση έχουν περισσότερες πιθανότητες αν είναι ενταγμένοι μέσα σε μία ΑΜΚΕ. Αυτό συνέβη και λόγω οικονομική κρίσης όταν πολλοί καλλιτέχνες αναγκάστηκαν να κλείσουν τα «βιβλία» τους.
Ένα μεγάλο μέρος της εικαστικής παραγωγής (εκθέσεων και έργων), ειδικά την περίοδο της πανδημίας όταν μουσεία και γκαλερί ήταν κλειστές πέρασε αλλά και περνά έτσι μέσα από αυτούς τους νέους οργανισμούς δίνοντας έτσι την ευκαιρία για πολυφωνία. Από την άλλη, εύλογη είναι η υπόθεση ότι ενδέχεται να υπάρξουν πολλά ζητήματα βιωσιμότητας των οργανισμών αυτών καθώς οι περισσότεροι ιδρυτές των ΑΜΚΕ δεν έχουν επιχειρηματική εμπειρία. Την ίδια στιγμή η έλλειψη – πολλές φορές – μίας ικανής επιχορήγησης θέτει μία ακόμα πρόκληση. Ένα άλλο θέμα είναι ότι η νοοτροπία της διαχείρισης (αιτήσεις, επαφές και λογιστικές διαδικασίες) μοιάζει να είναι στο τιμόνι του πολιτισμού ίσως με κίνδυνο, κάποιες φορές να μπαίνει η τέχνη μέσα σε συγκεκριμένες, αρεστές κατευθύνσεις (για παράδειγμα όταν οι επιδοτήσεις υπάρχουν για μία θεματική).
Μία ευκαιρία να αναλογιστεί κανείς το πώς «στρώνεται» το εικαστικό τοπίο στην Ελλάδα θεσμικά, δίνει η αξιόλογη έρευνα της ΑΜΚΕ ΤΗΕ TΕΛΟΣ SOCIETY, Arts & Culture Research Lab Observatorium που ιδρύθηκε το 2019. Πρόκειται για μία καταγραφή των ΑΜΚΕ καθώς και πρωτοβουλιών που δεν έχουν ακόμα νομική υπόσταση αλλά δρουν με DIY καθεστώς για τον σύγχρονο πολιτισμό. Η καταγραφή αυτή των συγκεκριμένων ΑΜΚΕ ή πρωτοβουλιών που λειτουργούν στην Ελλάδα γίνεται σε μία σειρά βιβλίων-εκδόσεων η πρώτη της οποίας, το GREECE EDUCATIONAL HEURISM/VOLUME I κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό. Θα ακολουθήσουν, μέσα στον χρόνο και το 2023, δύο ακόμα εκδόσεις καλύπτοντας την ίδια θεματική. Στα βιβλία αυτά η εικαστικός και ιδρύτρια του ΤΗΕ ΤΕΛΟΣ SOCIETY η Γεωργία Κοτρέτσος, παρουσιάζει τριαντάεξι ΑΜΚΕ (εκ των οποίων οι δεκατέσσερις στην Αθήνα, δύο στην Θεσσαλονίκη, μία στον Πειραιά, δεκατέσσερις σε έντεκα πόλεις και νησιά και έξι που έχουν συστήσει Έλληνες δημιουργοί στο εξωτερικό) μέσω συνεντεύξεων με τα μέλη τους. Μέσα από την αμεσότητα των συνεντεύξεων και με καταρτισμένες γύρω από το στίγμα της κάθε πρωτοβουλίας ερωτήσεις, ο αναγνώστης αποκτά μία καθαρή εικόνα των στόχων και της οπτικής του κάθε χώρου.
Από την παρουσίαση του βιβλίου στη Χαλκίδα στις 22 Ιουνίου: Δημήτρης Σπύρου, ιστορικός τέχνης και Ιδρυτής της Tidal Culture Lab, Μαρία Αραμπατζόγλου, στέλεχος της ΕΚΟΜΕ ΑΕ, Θοδωρής Νικολάου, φωτογράφος και Γεωργία Κοτρέτσος,.
Η Γεωργία Κοτρέτσος που έχει εκπονήσει και μελέτη γύρω από την αλλαγή του εικαστικού τοπίου ήδη από την κρίση του 2010 (έχει δημοσιευθεί στο Field Journal to 2019) διανύει μία πορεία και ως εικαστικός-ερευνήτρια ίσως κινούμενη και από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει και η ίδια ως εικαστικός. Μέλημά της είναι να υπάρξει μία καθαρή εικόνα του τί συμβαίνει σε επίπεδο θεσμών. Με την λέξη TEΛΟΣ εξάλλου υπονοείται τόσο υποδηλώνει τόσο την αριστοτελική έννοια της πληρότητας και του βέλτιστου σημαίνει όμως και το «τέλος» πρακτικών που δεν είναι βιώσιμες.
Χωρίς να παίρνει θέση, αλλά με αντικειμενική και καθαρή ματιά, το βιβλίο θέτει εμμέσως, λόγω του θέματός του, τα υπέρ και τα κατά των ΑΜΚΕ με την μορφή που λειτουργούν. Εμμέσως μεταφέρει μία εικόνα «κοινωνίας των πολιτών» στον πεδίο του πολιτισμού που έχει τις παγίδες της αλλά που περιέχει και την δύναμη της πρωτοβουλίας. Θέτει εμμέσως, τα προβλήματα του φαινομένου ΑΜΚΕ αλλά και τα οφέλη του. Η βιωσιμότητα είναι βασικό ζήτημα: έχοντας ζήσει χρόνια στις Η.Π.Α. και έχοντας υπόψιν της ένα λειτουργικό μοντέλο ΑΜΚΕ (πριν κατοχυρωθεί νομικά μία ΑΜΚΕ υπάρχει μία δοκιμαστική περίοδος χάριτος δύο χρόνων) η Κοτρέτσος θεωρεί ότι καλό θα ήταν να υπάρχουν εκπαιδευτικά προγράμματα διαχείρισης για τους ανθρώπους στο χώρο της τέχνης ώστε να εφοδιάζονται και να προστατεύονται με την απαραίτητη γνώση. Ιδιαίτερα ευαίσθητη ως προς τα δικαιώματα των δημιουργών (φροντίζει ώστε σε κάθε εγχείρημα μέσω της ΤΤS οι καλλιτέχνες και οι συμβαλλόμενοι να είναι πλήρως ασφαλισμένοι και να αμείβονται όταν η φυσική τους παρουσία τους στις δράσεις είναι απαραίτητη), η Κοτρέτσος θεωρεί ότι άνθρωποι που δεν είναι από την ιδιότητα τους επιχειρηματίες, πρέπει να εκπαιδεύονται ανάλογα ή να προστατεύονται. Διαφορετικά, υπάρχει ο κίνδυνος οικονομικής απώλειας σε προσωπικό επίπεδο.
Η Γεωργία Κοτρέτσος υπογράφοντας βιβλία της ΤΤS. Συζήτηση και παρουσίαση βιβλίων της ΤΗΕ ΤΕΛΟΣ SOCIETY στο βιβλιοπωλείο Ίαμβος, στην Χαλκίδα στις 22 Ιουνίου
Το ζήτημα της χρηματοδότησης είναι ένα άλλο θέμα. Το πώς και ποιος λαμβάνει επιδοτήσεις αλλά και το γεγονός ότι συχνά δίδεται ένα ποσό που δεν επαρκεί για τα έξοδα μίας έκθεσης ή ενός εγχειρήματος, αλλοιώνει την αρχική ιδέα και δημιουργεί ένα τοπίο που στο σύνολό του δεν έχει εκτόπισμα και δυναμική.
Το βιβλίο φέρνει στην επιφάνεια καίρια ζητήματα ως προς την διαχείριση και άρα την διαμόρφωση της τέχνης. Εγείρει θέματα πολιτιστικής πολιτικής. Αναρωτιέται, για παράδειγμα κανείς αν η ενθάρρυνση δημιουργίας ΑΜΚΕ και πλατφορμών, αποτελεί μία ικανή κρατική πολιτιστική πολιτική. Η τάση προς την ιδιωτικοποίηση είναι σίγουρα μία παράμετρος του φαινομένου – π.χ. πολλές ΑΜΚΕ λαμβάνουν επιδοτήσεις από τους γνωστούς ιδιωτικούς θεσμούς της σύγχρονης τέχνης όπως το Νέον, η Στέγη, το ΙΣΝ, το ίδρυμα Κωστοπούλου. Από την άλλη, το γεγονός ότι ακόμα πολλές ΑΜΚΕ δεν υποχρεούνται να καταθέσουν στο ΥΠΠΟΑ (αυτό δεν ισχύει πάντα στον ιδιωτικό τομέα) τα τεκμήρια της δράσης τους (υποχρεούνται να αποδώσουν όμως τα οικονομικά τεκμήρια) αφήνει και περιθώρια αυθαιρεσίας ως προς το πώς διαχειρίζονται τους πόρους που λαμβάνουν. Ταυτόχρονα η νοοτροπία της διαχείρισης είναι από την μία ένας τρόπος οργάνωσης του τοπίου από την άλλη όμως καλλιεργεί ενδεχομένως μία «εταιρική» νοοτροπία ενώ μπορεί να δημιουργεί και να συντηρεί τάσεις και άρα ομογενοποίηση ως προς την παραγωγή και την επιμέλεια. Από την άλλη η Γεωργία Κοτρέτσος θεωρεί ότι οι ΑΜΚΕ συμβάλλουν σημαντικά στο τέλος της πρακτικής της «χάρης», δηλαδή μίας επαγγελματικής εκμετάλλευσης.
Οι παθογένειες, τα οφέλη. κυρίως όμως οι ισορροπίες, το δίκτυο που δημιουργείται είναι ακόμα υπό διαμόρφωση. Με αυτή την έννοια το βιβλίο είναι ένα έργο που αναλαμβάνει τον ρόλο να καταγράψει κάτι δυναμικό. Ίσως δεν είναι σε θέση να το αποτιμήσει ακόμα, αλλά η καταγραφή του θα λειτουργήσει στο μέλλον και για μία αποτίμηση των θεσμών γύρω από την σύγχρονη τέχνη σε μία Ελλάδα που ακόμα ζει τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης.
Πληροφορίες για τους χώρους που διατίθεται το βιβλίο στο www.thetelossociety.com
TAGS
