Σωζήτα Γκουντούνα Το «Πειραιάς Artport II» και o οργανισμός Greece in USA, με έδρα την Αμερική, παρουσιάζουν για πρώτη φορά στην Ελλάδα τον Arthur Jafa, έναν από́ τους πλέον επιφανείς Αμερικανούς καλλιτέχνες, βραβευμένος με το Χρυσό Λιοντάρι στη Μπιενάλε της Βενετίας 2019 με το έργο «Love Is The Message, The Message Is Death».
Η Σωζήτα Γκουντούνα, επιμελήτρια του project και εμπνεύστρια του Greece in USA, μιλάει στο theartnewspaper.gr για την πολιτιστική διπλωματία, τους σύγχρονους προβληματισμούς των εικαστικών τεχνών και πως μπορούν να ταξιδέψουν από την Ελλάδα στις ΗΠΑ ή και αντίστροφα.
Το project Πειραιάς Artport παρουσιάζεται στο ελληνικό κοινό για δεύτερη χρονιά, φέρνοντας στην Ελλάδα διακεκριμένους Αμερικάνους καλλιτέχνες. Μιλήστε μας λίγο για την διοργάνωση και το έργο του Arthur Jafa.
To Artport εστιάζει στον διάλογο μεταξύ Ελλήνων και διεθνών καλλιτεχνών με επίκεντρο τους συμβολισμούς του ίδιου του Πειραιά ως λιμάνι πολιτιστικών ανταλλαγών. Η διοργάνωση επιδιώκει να συμβάλλει στη δημιουργία ενός «νέου» λιμανιού που μπορεί να απογειωθεί μέσω της σύγχρονης πολιτιστικής ανάπτυξης. Τα κτίρια σιλό έχουν μετασχηματιστεί διεθνώς σε εξαιρετικά μουσεία όπως ήταν ο στόχος με τον διαγωνισμό πριν πολλά έτη για το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων στον Πειραιά. Θυμάμαι ότι οι ειδήμονες θεωρούσαν ότι δεν πρόκειται το μουσείο να υλοποιηθεί άμεσα. Τον Ιούλιο του 2020 και ενώ ακόμη βρισκόμασταν στην ανασφάλεια της πανδημίας, ο κ. Λευτέρης Γιοβανίδης, καλλιτεχνικός διευθυντής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, με κάλεσε να σχεδιάσω το εικαστικό πρόγραμμα του Θεάτρου. Το πρόγραμμα που σχεδίασα επιχειρεί να καλύψει αυτό το πολιτιστικό κενό και συμπληρώνει τις ιδιωτικές πρωτοβουλίες των νέων γκαλερί του Πειραιά όπως και κάποιων ιδρυμάτων. Το έργο του Arthur Jafa, του Andres Serrano και του John Akomfrah που παρουσιάσαμε πέρσι υπογραμμίζει και τον δημιουργικά ανατρεπτικό χαρακτήρα που επιδιώκουμε να έχει το πρόγραμμα.
Η παρουσίαση του έργου «Love is the Message, the Message is Death» του Jafa αποκτά σημασία ιδιαιτέρως εκτός μουσειακών χώρων ή χώρων εμπορίου της τέχνης. Το λιμάνι του Πειραιά και η ιστορία των εργατικών διεκδικήσεων καθώς και η δολοφονία του Παύλου Φύσσα συμβάλλουν στη νοηματοδότηση της επιλογής μου να παρουσιαστεί το έργο του Jafa σε αυτό το πλαίσιο στην πέτρινη αποθήκη του ΟΛΠ.
Arthur Jafa «Love is the Message, The Message is Death», 2016, Video Still © Arthur Jafa, Courtesy of the artist and Gladstone Gallery
Οι προβληματισμοί σχετικά με την ετερότητα, την συμπερίληψη, το blackness είναι ιδιαίτερα σύγχρονοι και αφορούν την παγκόσμια καλλιτεχνική κοινότητα. Πως εμπλέκονται αυτοί οι προβληματισμοί με θεματικές που αφορούν την ελληνική ταυτότητα;
Το έργο του Jafa επιδιώκει να ερευνήσει και να παρουσιάσει μια μαύρη οπτική αισθητική ίση με τη δύναμη, την ομορφιά και την αλλοτρίωση της μαύρης μουσικής στην κουλτούρα των ΗΠΑ. Στην Ελλάδα ακόμη ψάχνουμε αυτή την ειδικά ελληνική οπτική που θα έπρεπε πιθανώς να αποτυπωθεί με καινοτόμο τρόπο στην ελληνική σύγχρονη τέχνη. Η σύγχρονη εικαστική σκηνή δεν έχει στο σύνολό της ερευνήσει ικανά τις κυρίαρχες πολιτιστικές παραδοχές για την εθνική μας ταυτότητα.
Ο κύριος προβληματισμός του έργου Jafa αφορά στο «πώς θα ήταν η Αμερική αν αγαπούσαμε τους μαύρους όσο και την κουλτούρα των Μαύρων;». Αυτή η διερώτηση είναι πιθανώς καταλυτική και αφορά σε κάθε εθνική ταυτότητα. Θα μπορούσε δηλαδή να διευρυνθεί και ως προς την ελληνική ταυτότητα. Πώς κατανοούμε τους Έλληνες Ρομά, τους Έλληνες Μουσουλμάνους, τους AfroGreeks; Αγαπάμε απλά την κουλτούρα τους;
Portrait of Arthur Jafa © Arthur Jafa, Courtesy of the artist and Gladstone Gallery. Photography by Robert Hamacher
Πείτε μας λίγα λόγια για το GREECE IN USA. Πως λειτουργεί ο οργανισμός και με ποιο σκεπτικό διαμορφώνεται το διοικητικό συμβούλιο του;
Το « Greece in USA » στοχεύει στην ενεργοποίηση της δυναμικής της σύγχρονης ελληνικής τέχνης με παρεμβάσεις σε πολιτιστικούς χώρους και στον δημόσιο χώρο της Νέας Υόρκης. Έχω την εντύπωση ότι οι επιμελητές θα ήθελαν να μάθουν περισσότερα για τη σύγχρονη ελληνική σκηνή και γι’ αυτό ο ρόλος μιας οργάνωσης όπως η «Ελλάδα στις ΗΠΑ» μπορεί να είναι καταλύτης για την προώθηση του έργου σύγχρονων Ελλήνων εικαστικών και ερμηνευτών καλλιτεχνών στο εξωτερικό μέσω της ώσμωσης με διεθνείς καλλιτέχνες και επιμελητές. Σε αυτό το πλαίσιο το διοικητικό μας συμβούλιο απαρτίζεται από εξαιρετικούς Αμερικανούς επαγγελματίες της τέχνης αλλά και από Έλληνες που εκπροσωπούν ορισμένους από τους πιο σημαντικούς πολιτιστικούς φορείς όπως το Ελληνικό Φεστιβάλ (Διευθυντής Γιάννης Καπλάνης) και το MoMUS (Ανδρέας Τάκης). Σε αντίθεση με τις διεθνείς τάσεις ιδιαίτερα στην Αμερική και στα ανεπτυγμένα πολιτιστικά κέντρα της Ευρώπης, η ελληνική σύγχρονη τέχνη αντιστέκεται περισσότερο στη μαζική κουλτούρα, είτε λόγω έλλειψης πόρων είτε λόγω διαφορετικών κοινωνικών καταβολών και ανησυχιών. Οι πολιτισμικές προοπτικές της ελληνικής σύγχρονης τέχνης διαφέρουν έντονα σε σχέση με τις διεθνείς, και αυτή η «ελληνική ιδιαιτερότητα» που δεν έχει ακόμη χαρτογραφηθεί διεθνώς προκάλεσε την ιδέα και συντέλεσε στην απόφαση για τη δημιουργία της πλατφόρμας Greece In USA.
Η έννοια της πολιτιστικής διπλωματίας δεν είναι κομμάτι του λεξιλογίου για την σύγχρονη ελληνική πολιτιστική πολιτική. Πως αντιλαμβάνεστε την σημασία της μέσα από το GREECE IN USA και με ποιο τρόπο την ασκείτε;
Για πολλούς από εμάς, η σύγχρονη τέχνη είναι ένα είδος καταφυγίου από τις επιφανειακές τάσεις του κυρίαρχου πολιτισμού – ένα μέρος όπου οι εναλλακτικές αξίες, η πολιτική και οι διαφορετικές ταυτότητες θα μπορούσαν να διεκδικήσουν σε κάποιο βαθμό πολιτιστική αυτονομία. Σε αυτό το πλαίσιο οι δράσεις του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Greece In USA στοχεύουν σε μια διαφορετική προώθηση του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού στις ΗΠΑ, πέραν των ιδιωτικών ιδρυμάτων και του κράτους, που «επαναδιεκδικεί» τη σημασία της τέχνης στην καθημερινή ζωή στον δημόσιο χώρο και που πρωτίστως δίνει φωνή σε μια συγκεκριμένη εθνικότητα που δεν έχει ουσιαστική ή επιδραστική παρουσία στα πολιτιστικά τεκταινόμενα της Αμερικής. Οι δράσεις του φορέα εστιάζουν στην πολιτιστική πολιτική και εξωστρέφεια του ελληνικού πολιτισμού προωθώντας τη διεθνή πολιτιστική συνεργασία και κοινωνική συμμετοχή.
Η διπλωματία αφορά και την κεντρική κρατική στρατηγική. Πως βλέπετε εσείς την σχέση δημοσίων και ιδιωτικών φορέων και θεσμών;
Οι διαφορετικές προσεγγίσεις όσον αφορά στην κεντρική κρατική στρατηγική, αλλά και η έλλειψη ουσιαστικής συνεργασίας μεταξύ των δημοσίων και ιδιωτικών φορέων και θεσμών επιτείνουν το πρόβλημα της προώθησης της σύγχρονης ελληνικής τέχνης ή αναστέλλουν και καθυστερούν εξαιρετικά τις διαδικασίες προώθησης. Σε αυτό το πλαίσιο θεωρούμε ότι ένας πιο ευέλικτος ανεξάρτητος οργανισμός όπως το Greece in USA μπορεί να ανιχνεύσει τις ελλείψεις και να δράσει πιο άμεσα ώστε να παρουσιάσει αποτελέσματα.
Πως θα λέγατε ότι αναπτύσσεται η τοπική και διεθνής αγορά που αφορά την σύγχρονη ελληνική τέχνη.
Αναπτύσσεται αργά και μόνο από λίγες γκαλερί. Η τοπική φουάρ δεν κατορθώνει να προσεγγίσει σημαντικούς διεθνείς συλλέκτες και γκαλερί που θα συμπαρουσιάσουν τους καλλιτέχνες τους με τις τοπικές γκαλερί, γεγονός που θα αναβάθμιζε και το επίπεδο της τοπικής παραγωγής.
Arthur Jafa «Love is the Message, The Message is Death», 2016, Video Still © Arthur Jafa, Courtesy of the artist and Gladstone Gallery
Ποια θα λέγατε ότι είναι η κυρίαρχη εικόνα για την σύγχρονη ελληνική καλλιτεχνική παραγωγή στην Αμερική; Θα λέγατε ότι η Αθήνα εισάγεται τα τελευταία από την παγκόσμια περιφέρεια στο κέντρο των τεχνών;
Από τους συναδέλφους στην Αμερική παρατηρώ ότι υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για την κατανόηση του τι καθιστά διαφορετική τη σύγχρονη ελληνική τέχνη ή εάν έχει και εκείνη αφομοιωθεί από τις κοινές πρακτικές τις διεθνούς σύγχρονης τέχνης. Αλλά η κυρίαρχη εικόνα για τη σύγχρονη ελληνική καλλιτεχνική παραγωγή στην Αμερική είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη και αυτό προσπαθούμε να αλλάξουμε επιτακτικά. Παρατηρείται γνώση συγκεκριμένων και λίγων καλλιτεχνών που έχουν κατορθώσει είτε να σπουδάσουν και να ζουν στην Αμερική είτε να προβληθούν από διεθνείς οργανισμούς. Η Αθήνα αντιθέτως εισάχθηκε στο διάλογο κυρίως έπειτα από τη διοργάνωση της Ντοκουμέντα αλλά το ενδιαφέρον για την Αθήνα είναι κυρίως τουριστικό και αφορά την ιστορία της πόλης και όχι απαραίτητα τη σύγχρονη καλλιτεχνική παραγωγή.
Ποιοι είναι οι στόχοι σας και οι βασικές διεκδικήσεις σας για το μέλλον;
Οι βασικές μας διεκδικήσεις είναι η παρουσίαση όσο το δυνατόν περισσότερων και ουσιαστικότερων διατομεακών παραγωγών στην Αμερική. Σε αυτό το πλαίσιο προετοιμάζουμε μια συνεργασία με το Φεστιβάλ Μικρού Μήκους Δράμας, καθώς επίσης με τον σκηνοθέτη Μενέλαο Καραμαγγιώλη για το έργο του «the AfroGreeks», το θέατρο σκιών του Σπύρου Αγγελόπουλου και τον Άρη και Λάκη Ιωνά (Τhe Callas) με τις “Callasettes” και περιοδεία του Galan Trio σε 10 Αμερικάνικα πανεπιστήμια. Επίσης, εγκαινιάζουμε το νέο πρόγραμμα art residency με τίτλο «Tsundoku» με την πρώτη μας καλεσμένη την Ινδο-Αμερικανίδα εικαστικό και κινηματογραφίστρια Sarah Singh που θα μείνει 4 μήνες στην Αθήνα για την υλοποίηση ενός νέου πρότζεκτ για τις σχέσεις Ινδίας- Ελλάδας με τη συνεργασία Ελλήνων καλλιτεχνών.
TAGS
