Ο Έλληνας εικαστικός εκθέτει με επιτυχία στο Museu de Arte Brasileira μια σειρά από έργα με θέμα το Σάο Πάολο.

Έχοντας ως κύρια πηγή έμπνευσης τη βραζιλιάνικη μεγαλούπολη, ο Έλληνας εικαστικός παρουσιάζει  σχέδια, φωτογραφίες, βίντεο και εγκαταστάσεις σε μια έκθεση η οποία έχει οργανωθεί ως ένα ερευνητικό εργαστήριο, όπου τα έργα είναι σχολαστικά, αν και προσωρινά, τοποθετημένα και μοιάζουν να είναι έτοιμα για προσεκτική επιστημονική εξέταση. Καθώς η έκθεση ολοκληρώνει τον κύκλο της, ο Τόλης Τατόλας μας μίλησε για την εμπειρία της έρευνας του στη Βραζιλία, της δημιουργίας των έργων , την ανταπόκριση της δουλειάς του από το κοινό του Σάο Πάολο αλλά και για την καλλιτεχνική σκηνή της λατινοαμερικάνικης χώρας.

Τι ακριβώς πραγματεύεται η έκθεση και πως προέκυψε ως θέμα και υλικό;

H έκθεση μου SP Urbanogram με διάφορα μέσα, όπως φωτογραφία, σχέδιο, βίντεο, εγκατάσταση και ήχο, προσεγγίζει και αναδεικνύει την δυστοπία της καθημερινότητας των άστεγων μέσα σε ένα χαοτικό και συνεχώς διογκούμενο αστικό περιβάλλον, μιας megacity όπως είναι το Σάο Πάολο. Η δυστοπία και η σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον είναι θέματα που με απασχολούν από το 2009 και αποτελούν και τον κεντρικό άξονα της παρούσας ατομικής μου έκθεσης. Παρουσιάζονται έργα που κατά βάση δημιουργήθηκαν όταν το 2019 βρισκόμουν στο Σάο Πάολο για τρεις μήνες ως φιλοξενούμενος  καλλιτέχνης στο πανεπιστημιακό ίδρυμα FAAP. Επίσης, υπάρχουν έργα που έκανα ακριβώς μετά το πρόγραμμα φιλοξενίας, στην αρχή δηλαδή της πανδημίας, το 2020, και υπό την “επήρεια” του Σάο Πάολο, καθώς και έργα-εγκαταστάσεις που έγιναν φέτος στο Σάο Πάολο. Το σύνολο των έργων, είτε με άμεσο που είναι για παράδειγμα η φωτογραφία, είτε με συμβολικό και αφαιρετικό τρόπο, έχουν στόχο να ευαισθητοποιήσουν το κοινό βάζοντας τον καθένα χωριστά σε μια κατάσταση επαφής με το πρόβλημα. Η ιδέα για την έκθεση αυτή προέκυψε όταν αντιλήφθηκα ότι η θεματική ενδιέφερε πολύ το βραζιλιανικό κοινό. Κατά την παραμονή μου το 2019 στην πόλη και κατά τα δύο open studio, στο πλαίσιο της καλλιτεχνικής μου φιλοξενίας, η  επισκεψιμότητα και τα σχόλια του κοινού με έκαναν να πιστέψω ότι τόσο η θεματική όσο και το υλικό που είχα παρουσιάσει θα μπορούσε να αποτελέσει τη «μαγιά» για μία πρόταση ατομικής έκθεσης στο Museu de Arte Brasileira (Μουσείο Βραζιλιανικής Τέχνης). Η πρόταση πέρασε από την επιμελητική επιτροπή και την διεύθυνση του μουσείου και έγινε δεκτή, το 2021.

Τόλη Τατόλας «SP Urbanogram» άποψη της έκθεσης

Η έκθεση σου αναφέρεται κατά κάποιον τρόπο στο Σάο Πάολο. Θέλησες να διατηρήσεις το βλέμμα του «επισκέπτη» ή προσπάθησες να αποκτήσεις μια πιο «τοπική» οπτική γωνία;

Το θέμα της έκθεσης είναι το ίδιο το Σάο Πάολο και κατά κάποιο τρόπο τα παρουσιαζόμενα έργα είναι μέρος μιας ευρύτερης ενότητας της δουλειάς μου που φέρει το όνομα Fragments of Dystopia. Αυτό το αναφέρω διότι ερχόμενος στην πόλη αυτή διατήρησα ακέραια την ιδιότητα του παρατηρητή που είχα πάντα κατά την εξέλιξη αυτής της δουλειάς. Στο Σάο Πάολο δεν ένιωσα επισκέπτης, αλλά παίρνοντας απόσταση ακόμη και από τον εαυτό μου, παρατηρώντας με, μπορώ να πω ότι έβλεπα μάλλον έναν καλλιτέχνη-ερευνητή. Τόσο το 2019 όσο και φέτος προσπάθησα συνειδητά να αποβάλω την ιδιότητα του επισκέπτη χάρη και στην επαφή μου με τους ντόπιους, η οποία ήταν και είναι καθοριστικά ποικιλόμορφη, καθώς έχω συζητήσει με ανθρώπους όλων των κοινωνικοοικονομικών τάξεων· από άστεγους και κατοίκους καταλήψεων και φαβελών μέχρι άτομα των ανώτατων στρωμάτων.

Ποια είναι η ανταπόκριση του βραζιλιάνικο κοινού σε μια σειρά έργων που το αφορά άμεσα;

Η ανταπόκριση είναι ανέλπιστα μεγάλη. Η προσέλευση σε μια έκθεση ενός ξένου και άγνωστου προς τους Βραζιλιάνους καλλιτέχνη έκανε αίσθηση ακόμη και στους ανθρώπους του μουσείου. Το κοινό επίσης ποικίλο. Ακαδημαϊκοί, μέλη του διπλωματικού σώματος, καλλιτέχνες, φοιτητές, άτομα του πολιτικού χώρου, εκπρόσωποι ανθρωπιστικών οργανώσεων και πολλοί απλοί πολίτες που ενδιαφέρονται για την τέχνη και την πόλη τους.  Μου έκανε εντύπωση πως πολλοί ρωτούσαν με έντονο ενδιαφέρον για τα έργα και κυρίως από πού είναι οι φωτογραφίες. Όταν ανέφερα τις περιοχές έμεναν όλοι έκπληκτοι για το πώς όντας ξένος βρισκόμουν και κυκλοφορούσα σε αυτές με την φωτογραφική μου μηχανή χωρίς να φοβάμαι. Αυτό υποδηλώνει κάτι για τη σχέση των ανθρώπων με την ίδια τους την πόλη και πως ορίζονται τα όρια του πεδίου κίνησής τους μέσα σε αυτήν. Μέσα σε αυτήν την αποδοχή από το κοινό υπήρξε μεταξύ άλλων και η προσέγγισή μου από την συντονίστρια της ΜΚΟ Monte Azul, η οποία μου ζήτησε να παρουσιάσει τις φωτογραφίες μου σε ένα διεθνές συνέδριο που θα πραγματοποιηθεί στην Ελβετία.  Το ίδιο το Μουσείο μού ζήτησε μέχρι την αναχώρησή μου από τη Βραζιλία να μιλήσω για την δουλειά μου σε φοιτητές Καλών Τεχνών και λοιπό κοινό, εν είδει workshop, το οποίο θα προσπαθήσω να πραγματοποιήσω παρά την ιδιαίτερη πίεσή μου αυτήν την εποχή.

Τόλης Τατόλας Untitled, 2019, Ακρυλικό, μολύβι, μελάνι, λαδοπαστέλ και ξηρό παστέλ σε χαρτί fine art Hahnemühle, 30x42cm

Η πόλη εκτός των άλλων φιλοξενεί μια φημισμένη Μπιενάλε σύγχρονης τέχνης. Πως είδες την τοπική σκηνή τόσο των καλλιτεχνών όσο και των εκθεσιακών χώρων; (γκαλερί, μουσεία κλπ). Μπορείς να κάνεις συγκρίσεις με την ελληνική πραγματικότητα;  

Για την ακρίβεια την δεύτερη παλαιότερη μπιενάλε στον κόσμο μετά από αυτήν της Βενετίας, καθώς συμβαίνει από το 1951! Δεν ξέρω εάν μπορούμε να συγκρίνουμε δύο τόσο διαφορετικά μεγέθη, δηλαδή την Αθήνα και το Σάο Πάολο. Η Βραζιλία είναι μία τεράστια και πλούσια χώρα, με αποτέλεσμα η αγορά της τέχνης να εμφανίζει σαφώς μεγαλύτερη δυναμική από αυτήν της Ελλάδας. Οι κλίμακες έχουν τεράστια διαφορά μεταξύ τους και αυτό ξεκινά ακόμη και από την διαθεσιμότητα χώρου. Για παράδειγμα, οι γκαλερί του Σάο Πάολο που διαθέτουν μεγάλους και ιδιαιτέρως εντυπωσιακούς χώρους δεν είναι κάτι σπάνιο. Το αντίθετο θα έλεγα. Πολλές δε είναι αυτές που έχουν και χώρους και σε άλλα κράτη, όπως στις ΗΠΑ, στο Βέλγιο και στην Ελβετία. Για τους βραζιλιάνους καλλιτέχνες, ως προσωπική παρατήρηση, θα μπορούσα  να πω ότι δεν φοβούνται το χρώμα. Ο κόσμος εδώ, ίσως λόγω πολιτισμικών καταβολών και ερεθισμάτων, είναι πολύχρωμος και η πόλη γεμάτη με αναρίθμητα γκράφιτι με έντονα επίσης χρώματα.

Τόλη Τατόλας «SP Urbanogram» άποψη της έκθεσης

Η Βραζιλία είναι μια χώρα απομακρυσμένη γεωγραφικά από την Ευρώπη και της οποίας η κοινωνική σύνθεση αυξάνει αυτήν την απόσταση.  Πρόκειται λοιπόν για δύο πολύ διαφορετικά σύνολα-περιβάλλοντα. Τέλος, σαφώς ο πλούτος της πόλης- καθώς είναι το αντίστοιχο της Νέας Υόρκης στη Ν. Αμερική – δημιουργεί όλες τις προϋποθέσεις για δυνατότητες αγοράς τέχνης υψηλών τιμών, ενίοτε δε και προδιαγραφών, τόσο εγχώριας όσο και ξένης. Η παρουσία Ελλήνων καλλιτεχνών στις εδώ γκαλερί είναι πολύ περιορισμένη, ενώ δύο τρία μόνον μεγάλα ονόματα ελληνοβραζιλιάνων καλλιτεχνών εκπροσωπούνται από γκαλερί του Σάο Πάολο με συμμετοχή στις μεγάλες διεθνείς εκθέσεις τέχνης. Ευελπιστώ με τις εδώ συνεργασίες μου να δημιουργήσω μεγαλύτερο ρεύμα και ενδιαφέρον των γκαλερί του Σάο Πάολο και για άλλους Έλληνες καλλιτέχνες, καθώς η σύγχρονη ελληνική τέχνη αξίζει και πρέπει να διεθνοποιηθεί πολύ περισσότερο.

Τι σχέδια έχεις για μετά τη λήξη της έκθεσης;

Μέσα Ιουλίου θα επιστρέψω στην Αθήνα και άμεσα ξεκινώ να δουλεύω, καθώς το φθινόπωρο έχω μία ατομική έκθεση  φωτογραφίας στην Γκαλερί7 σε επιμέλεια Χλόης Ακριθάκη και την συμμετοχή μου στην ομαδική έκθεση Reality Check II στο Δαφνί που επιμελείται ο Κώστας Πράπογλου. Παράλληλα είμαι ήδη σε συζητήσεις για παρουσίαση μέρους της έκθεσης του Σάο Πάολο SP Urbanogram στην Αθήνα προς τα τέλη του έτους σε επιμέλεια Εύης Μπανιωτοπούλου, ενώ για το πρώτο τρίμηνο του 2023 υπάρχει η σκέψη για μία ατομική πάλι έκθεση σε συνεργασία με τον οργανισμό MONUMENTA.

Η έκθεση «SP Urbanogram» του Τόλη Τατόλα  γίνεται σε επιμέλεια της Dr. Εύης Μπανιωτοπούλου Ιστορικού Τέχνης και Επιμελήτριας και τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδας – Γενικού Προξενείου της Ελλάδας στο Σάο Πάολο, του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού της Ελλάδας, της Πρεσβείας της Βραζιλίας στην Αθήνα και της Ελληνικής Κοινότητας του Σάο Παολο. Διάρκεια έως 3 Ιουλίου.

TAGS

Θύμιος Νικολόπουλος

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη