Η εικαστικός Λουκία Αλαβάνου συζητά με την Μαρίνα-Αιμιλία Κοντού για το έργο  με το οποίο θα εκπροσωπήσει την χώρα στην Μπιενάλε της Βενετίας 

Παρουσιάστηκε χθες 4 Απριλίου και επισήμως το έργο με το οποίο θα εκπροσωπήσει την Ελλάδα στην 59η Μπιενάλε. Η Λουκία Αλαβάνου με το «Αναζητώντας τον Κολωνό» –  «Oedipus in Search of Colonus» προσκαλεί το κοινό να ταξιδέψει στο χρόνο και στο χώρο. Η ταινία και η εγκατάστασή της VR360 συνδέει την πολιτιστική κληρονομιά της κλασικής Ελλάδας – συγκεκριμένα το έργο του Σοφοκλή – με τις κοινωνικές πραγματικότητες του σήμερα. Όπως είπε ο υφυπουργός Πολιτισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης κατά την παρουσίαση του έργου «η καλλιτέχνις, που συνεργάστηκε στενά με την κοινότητα των Ρομά στην περιοχή του Ασπρόπυργου, δημιουργεί, χρησιμοποιώντας τεχνολογία εικονικής πραγματικότητας 360 μοιρών, ένα έργο καινοτόμο τεχνολογικά χωρίς όμως να χάνει τον βαθιά ανθρωπιστικό του χαρακτήρα, ενώ παράλληλα φέρνει κοντά τον μύθο του Οιδίποδα στη σύγχρονη πραγματικότητα».

Στις λέξεις που ακολουθούν, η  Λουκία Αλαβάνου ξετυλίγει σε δύο διαστάσεις την 360 μοιρών οπτική της για τη σχέση τέχνης και τεχνολογίας και περιγράφει τον θαυμαστό καινούριο κόσμο πέρα από τον αλγόριθμο των κοινωνικών μέσων.

Μιλήστε μας για την ταινία εικονικής πραγματικότητας «Στον δρόμο για τον Κολωνό». 

Η ταινία, που θα παρουσιαστεί ως μέρος μιας εγκατάστασης στο Ελληνικό Περίπτερο στη Βενετία, γυρίστηκε στη Νέα Ζωή Ασπροπύργου, σε ένα «γκέτο» Ρομά πολύ ιδιαίτερο και εξαιρετικά δυσπρόσιτο. Από τη στιγμή που πρωτοπάτησα το πόδι μου εκεί (συμπτωματικά, είχα χάσει τον δρόμο), ήξερα ότι θα κάνω εκεί ένα έργο VR, όσο «μη ρεαλιστικός» κι αν φάνταζε αυτός ο στόχος. Την ιστορία την είχα έτοιμη, καθώς εκείνη την περίοδο, πάλι συμπτωματικά, διάβαζα τον Οιδίποδα επί Κολωνό, ένα από τα λιγότερο «δημοφιλή» έργα του Σοφοκλή. Τρελάθηκα όταν συνειδητοποίησα ότι ο γέρος, τυφλός Οιδίποδας, ένας «πολιτικός πρόσφυγας» διωγμένος από τη Θήβα, είχε περάσει από το ίδιο μέρος καθ’ οδόν προς τον Κολωνό. Πέρασα έναν χρόνο στη Νέα Ζωή μέχρι να γίνω «αποδεκτή», βρήκα τους «ηθοποιούς» σχεδόν οργανικά (όλοι ερασιτέχνες). Οι Ρομά έχουν ασύλληπτες ερμηνευτικές ικανότητες.

Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων έπεσε στην αντίληψή μου και ένα έργο του Παζολίνι, το οποίο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, το Notes Towards An African Orestes, ένα είδος ταινίας-δοκιμίου η οποία δείχνει τη διαδικασία του κάστινγκ που έκανε ο σκηνοθέτης καθώς παρατηρούσε τους ανθρώπους σε μια κοινότητα της Αφρικής με στόχο να γυρίσει την Ορέστεια. Ο τρόπος με τον οποίο δούλεψα έχει ορισμένα κοινά ως διαδικασία, μόνο που το δικό μου έργο είναι προϊόν μυθοπλασίας και έχει στοιχεία black humor και παρωδίας, δεν υπάρχει τίποτα το εθνογραφικό. Αντιμετώπισα τους ανθρώπους σαν κανονικούς ηθοποιούς σε ένα ασυνήθιστο location το οποίο συμβαίνει να είναι ο οικείος τους χώρος.

Τι δε συνέλαβαν οι έξι κάμερες που χρησιμοποιήθηκαν για τα γυρίσματα;

Αυτό που τελικά συνέλαβαν οι έξι κάμερες είναι το απόσταγμα μίας διαδικασίας που περιείχε μια αρκετά παράδοξη συνύπαρξη. Η ίδια η έννοια του γκέτο περιέχει κάτι το παράδοξο: Ενώ κατά κανόνα το γκέτο απαρτίζεται από μειονότητες, εντός του οι κανόνες αντιστρέφονται. «Ξένος» γίνεται οποιοσδήποτε outsider εισβάλλει σε αυτό. Μ’ αυτή την έννοια η «ξένη» ήμουν εγώ κατ’ αρχάς, μετά η ομάδα μου και εντέλει η ίδια η κάμερα. Νομίζω ότι εμμέσως αυτή η δυναμική αντικατοπτρίζεται και στην ταινία κι αυτή ήταν η πρόθεσή μου.

Πώς θα παρουσιαστεί το έργο στη Μπιενάλε; Πώς συνομιλεί με το πρωτοποριακό έργο του Ζενέτου;

Στην Μπιενάλε το Ελληνικό περίπτερο θα μετατραπεί σε ένα είδος «ουτοπικού» σινεμά του μέλλοντος. Ο Ζενέτος και οι μακέτες του για την Ηλεκτρονική Πολεοδομία και τις αποικίες στα σύννεφα, αλλά και το λεγόμενο «ανατομικό του κάθισμα για ψηφιακές προβολές και άυλα περιβάλλοντα», μέσω του οποίου οραματιζόταν ότι ο άνθρωπος θα «έπραττε όλες τις πράξεις χωρίς να κινείται» και θα βρισκόταν ταυτόχρονα «παντού και πουθενά», όπως έλεγε, ήταν σημείο εκκίνησης για την εγκατάσταση που ετοιμάζεται. Το έργο του Ζενέτου ήταν για μένα σχεδόν προφητικό και προμήνυε τις τεχνολογίες XR (επαυξημένης πραγματικότητας). Η εγκατάσταση στη Βενετία, λοιπόν, είναι ένα είδος φόρου τιμής στο έργο του αλλά και στην τραγική ζωή του.

Λουκία Αλαβάνου © Laure Cottin Stefanelli

Πώς λειτουργεί το VR360 ως τρόπος έκφρασης και πού οδηγεί η εικονική πραγματικότητα;

Ζούμε σε μια εποχή που τα όρια μεταξύ εικονικής πραγματικότητας και πραγματικότητας συγκλίνουν όλο και περισσότερο. Το όραμα του Ζuckerberg, το metaverse, εισέβαλε στη ζωή μας ύπουλα, κι αυτό είναι τραγικό. Πρόκειται για έναν εικονικό κόσμο στον οποίο δεν είμαστε καν καταναλωτές αλλά προϊόντα. Ή αλλιώς «πιόνια» του αλγόριθμου, ο οποίος δίνει τα δεδομένα μας σε πολυεθνικές καθώς εμείς «εκπαιδευόμαστε» να υποκαθιστούμε το «social» μέρος της ζωής μας με μια εικονική φούσκα στην οποία σχετιζόμαστε χωρίς να συνυπάρχουμε. Πόσο μου θυμίζει τα μοναχικά ανθρωπόμορφα όντα στις αποικίες στα σύννεφα του Τάκη Ζενέτου!

Πάντα πίστευα ότι οι καλλιτέχνες πρέπει να αφουγκράζονται την εποχή τους και να οικειοποιούνται τις mainstream τεχνολογίες, εκτός των άλλων για να θέτουν ερωτήματα γύρω από αυτές και να μπορούν να τις αμφισβητήσουν.

Πώς μπορεί να λειτουργήσει η τεχνολογία ως τρόπος απεύθυνσης της τέχνης στις νεότερες γενιές;

Οι τεχνολογίες επαυξημένης πραγματικότητας είναι θεμελιωδώς δημοκρατικές πιστεύω, αν αξιοποιηθούν σωστά. Στο πλαίσιο της τέχνης σίγουρα δίνουν τη δυνατότητα στις νεότερες γενιές να συμμετέχουν στην παραγωγή πολιτισμού. Εκτός αυτού, καταργούν κάποιες ιεραρχίες που επιβάλλονται στην κοινωνία.

Θα σας δώσω ένα παράδειγμα από την εμπειρία μου στη Νέα Ζωή κατά τη διάρκεια προετοιμασίας της ταινίας: Mε τα παιδάκια της κοινότητας Ρομά βρήκαμε κοινούς κώδικες επικοινωνίας μέσω της τεχνολογίας. Με συγκλόνισε πόση εξοικείωση είχαν με αυτήν. Μου μάθαιναν πράγματα, μου έδειξαν apps που δε γνώριζα, ανταλλάξαμε πληροφορίες, εικόνες, links, με μύησαν στα trends της μουσικής τους. Πλέον στα social media «ακολουθώ» πολλούς ανθρώπους από την κοινότητά τους και ο αλγόριθμος έχει «ξεγελαστεί», με αποτέλεσμα να με τροφοδοτεί με υλικό που ανταλλάσσουν μεταξύ τους και το οποίο υπό άλλες συνθήκες δε θα γνώριζα. Όταν συμβεί αυτό, βγαίνεις από το λεγόμενο «filter bubble» σου, στο οποίο μας καταδικάζουν τα social media, και ξεδιπλώνεται μπροστά σου ένας ολόκληρος κόσμος. Έχω μαζέψει ένα αρχείο από ποσταρίσματα που κάνανε Ρομά σε social media εδώ και δυο χρόνια, όπου μετατρέπουν selfies τους σε antiheros, δημιουργούν υβριδικές μουσικές συνθέσεις για το ΤikΤok, κάνουν μικρές performances στον δημόσιο χώρο, όπως ένας αυθόρμητος μουσικός αυτοσχεδιασμός με τραγούδι γύρω από την καύση ενός στρώματος κοντά στη χωματερή στον Ασπρόπυργο, στο οποίο μετά προστέθηκαν διάφορα ψυχεδελικά φίλτρα, πριν να αναρτηθεί στο facebook. Το υλικό είναι τόσο πρωτοποριακό που δεν είναι δύσκολο να το φανταστείς να πιάνει τόπο σε γκαλερί σύγχρονης τέχνης. Στα «χωρικά μέρη» στην ταινία άντλησα στοιχεία από την αισθητική που είδα σε αυτά τα βιντεάκια και από την υβριδική μουσική τους. Είναι μια πολύ ιδιαίτερη γλώσσα.

H έκθεση της Λουκίας Αλαβάνου «Oedipus in Search of Colonus» θα παρουσιαστεί στο Ελληνικό περίπτερο της 59ης Μπιενάλε της Βενετίας το διάστημα 23.04.2022 – 27.11.2022, σε επιμέλεια Heinz Peter Schwerfel με βοηθό επιμελητή τον Γιάννη Αρβανίτη. 

Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στο τεύχος 5 της The Art Newspaper Greece (Φεβρουάριος-Μάρτιος 2022)

TAGS

admin

ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη