Τύπωμα τυπογραφικών δοκιμίων στον χώρο της Gallery13 Φωτό: Δημήτρης Μεσσήνης
Μια έκθεση που τρέχει τώρα στη Gallery13 της Δράμας μας δίνει αφορμή για να μιλήσουμε για μια τεχνική που επιμένει να είναι… τέχνη. Και μάλιστα σύγχρονη.
Σε μια εποχή που η έντυπη πληροφορία υποχωρεί έναντι των ψηφιακών μέσων, και που τα βιβλία (και οι εφημερίδες και τα περιοδικά) έχουν εδώ και δεκαετίες αυτοματοποιημένες και μαζικές μεθόδους παραγωγής, υπάρχουν ακόμη «γαλατικά χωριά» που αντιστέκονται δημιουργώντας «χειροποίητα» έργα τέχνης από χαρτί, κασσίτερο και μελάνι.
Σε πείσμα του καιρού της ευκολίας και της ταχύτητας, οι τελευταίοι μάστορες της παραδοσιακής κλασικής τυπογραφίας, μιας τέχνης που δεν διαφοροποιείται και πολύ στις βασικές της αρχές από την εποχή του Γουτεμβέργιου, επιμένουν να σκύβουν ακόμα πάνω από τα κουτιά με τα στοιχεία, να φτιάχνουν τις σελίδες ψηφίο-ψηφίο και να τυπώνουν υπομονετικά στην χειροκίνητη πρέσα. Και θα αναρωτηθεί ίσως κάποιος: «Γιατί τόσος κόπος; Γιατί τόση φασαρία και χρόνος για ένα βιβλίο που θα μπορούσε μια σύγχρονη φωτοσύνθεση και ένα κυλινδρικό εκτυπωτικό μεγαθήριο να ξεπετάξει σε λίγα λεπτά;». Οι απαντήσεις έρχονται από ένα υπόγειο στον Κολωνό και μια γκαλερί στην Δράμα.
Πρέσα για το τύπωμα τυπογραφικών δοκιμίων στον χώρο της Gallery13, με σκοπό την βιωματική επαφή του κοινού με την κλασική τυπογραφία. Μάυρο μελάνι & μήτρες τυπογραφίας. Πϊσω, ένα χαρακτικό του Γιάννη Κυριακίδη από την έκδοση «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» Φωτό: Δημήτρης Μεσσήνης
Αυτόν τον καιρό, στην Gallery13, στη Δράμα, εκτίθενται δυο τέτοια βιβλία που έχουν την υπογραφή του εκδοτικού οίκου Διάττων. Είναι ένας οίκος που λειτουργεί περίπου 40 χρόνια, και ο οποίος, με τον Νίκο Βοζίκη στο τιμόνι, ασχολείται με τη δημιουργία εκδόσεων ακολουθώντας την τυποτεχνική της κλασικής τυπογραφίας και της χαρακτικής. Εκδόσεις δηλαδή όπου τα κείμενα είναι στοιχειοθετημένα στο χέρι με τυπογραφικά στοιχεία, οι οποίες τυπώνονται σε επίπεδο πιεστήριο, και συνοδεύονται από αυθεντικά χαρακτικά, που οι ζωγράφοι-χαράκτες δημιουργούν αποκλειστικά για τις εν λόγω εκδόσεις και τυπώνονται σε αυστηρά περιορισμένο αριθμό αντιτύπων.
Πρόκειται για τις δύο μνημειακές εκδόσεις των έργων του Διονυσίου Σολωμού «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» με χαρακτικά του Γιάννη Κυριακίδη (Αντίτυπο 24/100) & «Διάλογος» με ξυλογραφίες του Μανώλη Χάρου (Αντίτυπο 16/80) , τυπωμένες σε Ιταλικό χαρτί “Amalfi” 100% βαμβακερό.
«Η Κλασική τυπογραφία και χαρακτική» λέει ο Νίκος Βοζίκης «είναι δύο τέχνες που έλκουν την καταγωγή τους από την ίδια μήτρα. Υπάρχει μια σχεδόν “ερωτική” σχέση χαρτιού-μελάνης, καθώς στο επίπεδο πιεστήριο τα μολυβένια στοιχεία, ο μεταλλικός “οφθαλμός” κάθε γράμματος, πιέζει το χαρτί και εισχωρεί μέσα του και κάθε λέξη αποτυπώνεται θαρρείς ανάγλυφα στη σελίδα…».
H έκδοση “Διάλογος”, τυπωμένη με χαρακτήρες κάσας και στοιχειοθετημένη στο χέρι από τον Νίκο Βοζίκη. Φωτό: Δημήτρης Μεσσήνης
Είναι μια δημιουργική διαδικασία που συνδυάζει αρμονικά τέχνες και τεχνικές, ξεκινώντας από τη λογοτεχνία και φτάνοντας στη βιβλιοδεσία. «Τα κείμενα αυτών των εκδόσεων είναι κλασικά» συμπληρώνει ο Νίκος Βοζίκης. «Ο τυπογράφος και οι χαράκτες αναμετρώνται με αυτά. Ο μεν πρώτος να δώσει μία μορφή στην έκδοση που να τιμά τον ποιητή και το κείμενο, οι δε χαράκτες να ερμηνεύσουν τα κείμενα με μία σύγχρονη εικαστική κατάθεση».
Mήτρα ξυλογραφίας του εικαστικού Μανώλη Χάρου για την έκδοση Διάττων «Διάλογος» του Διονυσίου Σολωμού
Σε μια τέτοιου είδους δουλειά αναζητείται άραγε η τελειότητα; Ναι, αλλά όχι ακριβώς με την έννοια του αλάνθαστου. Όπως λέει και ο Νίκος Βοζίκης «Η όλη διαδικασία της πραγματοποίησης των εκδόσεων (στοιχειοθεσία κειμένων, εκτύπωση κειμένων και χαρακτικών, βιβλιοδεσία) είναι χειροποίητη και κατά συνέπεια από την φύση τους δημιουργούν πλήθος ατελειών. Το άθροισμα όμως των ατελειών αυτών, δίνει στις εκδόσεις αυτές ομορφιά και γοητεία. Το κάθε αντίτυπο είναι μοναδικό και πολυτελές λόγω των υλικών που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή του και του χρόνου που απαιτείται για την ολοκλήρωσή του. Γίνεται διαχρονικό και πολλαπλασιάζει την αξία του στον χρόνο».
Όντως η κλασική τυπογραφία συντηρείται πλέον από ελάχιστους ανθρώπους, οι περισσότεροι εκ των οποίων μεγάλης ηλικίας. Τι θα μπορούσε όμως να ωθήσει έναν νέο άνθρωπο να πάρει τη σκυτάλη της συγκεκριμένης τεχνογνωσίας; Ποια είναι η χρυσή τομή ανάμεσα στην παραδοσιακή και τη σύγχρονη τέχνη έτσι ώστε να εξασφαλιστεί το μέλλον αυτής της συναρπαστικής εμπειρίας; Εδώ δίνουμε το λόγο στον Δημήτρη Γούδα, ιδιοκτήτη της Gallery13, η οποία, πέρα από την ανάδειξη των εικαστικών διαθέτει στο χώρο της και ένα Παραδοσιακό Βιβλιοδετείο που έχει στόχο να αναδείξει το βιβλίο ως αυτούσιο έργο τέχνης.
.
Μήτρα τυπογραφίας των δύο πρώτων στροφών του «Ύμνου εις την Ελευθερίαν» με δύο κοσμήματα του χαράκτη Γιάννη Κυριακίδη Φωτό: Δημήτρης Μεσσήνης
«Η γέννηση της τυπογραφίας αποτελεί την πρώτη τεχνολογία βάσει της οποίας η παγκόσμια γνώση της ανθρωπότητας μπόρεσε και διαδόθηκε σε όλο και περισσότερους ανθρώπους ανά τους αιώνες, ανεξαρτήτως κοινωνικής προέλευσης» μας λέει ο Δημήτρης Γούδας. «Η μαζική παραγωγή είχε σαφώς θετικές συνέπειες, ωστόσο μακροπρόθεσμα είχε επιπτώσεις ως προς την ποιότητα. Αυτή την ποιότητα προσπαθεί να διατηρήσει η πρακτική της κλασικής τυπογραφίας. Η εφαρμογή παραδοσιακών τεχνικών στην σύγχρονη εποχή αποτελεί φωτεινό παράδειγμα υψηλής αισθητικής και μπορεί να αποτελέσει έμπνευση για νέους δημιουργούς. Μία διαχρονική αξία πολύτιμη για κάθε εποχή. Μία υπενθύμιση του τί δύναται ο άνθρωπος να ανακαλύψει σμιλεύοντας το υλικό» .
O χώρος της Gallery13, στον όροφο της οποίας στεγάζεται το Βιβλιοδετείο. Στην προθήκη, η μνημειακή έκδοση του εκδοτικού οίκου Διάττων «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» του Διονυσίου Σολωμού. Σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων (100), με τρία χαρακτικά και δύο κοσμήματα του χαράκτη Γιάννη Κυριακίδη. Τυπωμένη με χαρακτήρες κάσας και στοιχειοθετημένη στο χέρι από τον Νίκο Βοζίκη. Φωτό: Δημήτρης Μεσσήνης
Μια έκθεση όμως έχει ως στόχο το κοινό. Και το βασικό ζητούμενο είναι βέβαια να έχει κάτι να του πει. Ρωτήσαμε τον Δημήτρη Γούδα για τον τρόπο που παρουσιάζει τις εκδόσεις στους επισκέπτες και κυρίως στα παιδιά, που προφανώς σπανίως πλέον έρχονται σε επαφή με αντικείμενα που είναι προϊόντα ιδιαίτερης διαδικασίας και αντίληψης. Όταν ένα μεγάλο μέρος της πληροφορίας ή της γνώσης που δέχονται πηγάζει από άλλα μέσα (πχ το διαδίκτυο), πώς άραγε μπορεί να εξηγηθεί η διαφορά και η αξία αυτών των εκδόσεων; Μήπως είναι μια καλή αφορμή για να θίξουμε το θέμα της σχέσης τέχνης και τεχνολογίας;
«Τα παιδιά γεννιούνται και μεγαλώνουν σε έναν νέο ψηφιακό “κόσμο” ραγδαίων αλλαγών που φαίνεται να αντικαθιστά την υλική πραγματικότητα» παραδέχεται ο Δημήτρης Γούδας. «Όπως με καθετί, έτσι και σε αυτή την περίπτωση, η υπερβολή είναι που δημιουργεί τα εκάστοτε προβλήματα… Δεν μπορώ να φανταστώ έναν κόσμο χωρίς αισθήσεις, χωρίς αφή, οσμή, χωρίς όλα εκείνα τα συναισθήματα που προκύπτουν από την ζωή. Προσωπικά θεωρώ την τεχνολογία ως ένα μέσο το οποίο υπηρετεί την ζωή και όχι ως μία μάστιγα η οποία προσπαθεί να την αντικαταστήσει. Στην Gallery13 παρουσιάζονται οι oi δύο αυτές μνημειακές εκδόσεις, οι οποίες αναδεικνύουν με τον πιο σαφή τρόπο την κρίσιμη θέση που κατέχει η έντυπη τεχνολογία σε θέματα αισθητικής μέσα σε έναν ασύδοτα αναπτυσσόμενο κόσμο. Οι εκδόσεις αυτές αντιπροσωπεύουν την κορυφαία στιγμή της ιστορίας, όπου η τεχνολογία της τυπογραφίας και η τέχνη της χαρακτικής δέθηκαν αρμονικά σε ένα σώμα, παράγοντας ένα μοναδικό αντικείμενο πολιτισμού». Και συμπληρώνει: «Τα παιδιά και κυρίως στις μικρότερες ηλικίες, όσο κοντά και αν είναι στην τεχνολογία, πάντα παραμένουν εύπλαστα και ανοιχτά σε ένα πιο παραδοσιακό βίωμα που κινητοποιεί τις αισθήσεις. Ειδικά αυτά, βιώνουν τόσο όμορφα την χαρά του να λερώνεις τα χέρια σου για χάρη της δημιουργίας. Η επαφή των παιδιών με την τέχνη και τα υλικά της σε μία τόσο κομβική ηλικία, μπορεί να αποτελέσει την αρχή μίας πορείας σεβασμού και εκτίμησης της ανθρώπινης εικαστικής έκφρασης. Για τον λόγο αυτό, στο κέντρο του εκθεσιακού χώρου έχει στηθεί μία πρέσα για το τύπωμα τυπογραφικών δοκιμίων με σκοπό την βιωματική επαφή του κοινού με την κλασική τυπογραφία. Επιπλέον, στον χώρο της Galery13 παρουσιάζονται όλα εκείνα τα στοιχεία που βοηθούν τον επισκέπτη να κατανοήσει την τέχνη της χαρακτικής και της κλασικής τυπογραφίας. Μήτρες χαρακτικής βαμμένες από το μελάνι που επιλέχθηκε να τυπώσουν, χούφτες γραμμάτων σαν ψηφίδες που δημιουργούν μωσαϊκά κειμένων. Μία εμπειρία υψηλής αισθητικής και δημιουργίας».
Μήτρα ξυλογραφίας του χαράκτη Γιάννη Κυριακίδη από τον «Ύμνον εις την Ελευθερίαν». Φωτό: Δημήτρης Μεσσήνης
Να πούμε τέλος ότι ο « Ύμνος εις την Ελευθερίαν» γράφτηκε από τον Διονύσιο Σολωμό τον Μάιο του 1823, μέσα μόλις σε μόλις έναν μήνα ενώ ταυτόχρονα τάχθηκε με τη θέση όσων υποστήριζαν την ομιλουμένη, τη γλώσσα του λαού, και τη θέση αυτή υπερασπίστηκε τόσο με το έργο του, γραμμένο σε δημώδη/δημοτική γλώσσα, όσο και με τον πεζό «Διάλογο» για τη γλώσσα, τον οποίο έγραψε 1824.
Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι η Gallery13 σε συνεργασία με την Δημόσια Βιβλιοθήκη Δράμας οργανώνει στοχευμένες επισκέψεις μαθητών Δημοτικών Σχολείων, με σκοπό να δουν και να βιώσουν εκ του σύνεγγυς πώς λειτουργεί η κλασική τυπογραφία. Οι μαθητές θα έχουν μια μοναδική ευκαιρία να δημιουργήσουν ένα τυπογραφικό δοκίμιο με τη χρήση τυπογραφικής πρέσας. Επιπλέον, θα λάβουν από ένα αντίτυπο της έκδοσης «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» της Τράπεζας Πειραιώς (της οποίας είναι ευγενική προσφορά), το οποίο κοσμείται με εικόνες οι οποίες προκύπτουν από ξυλογραφίες των αγωνιστών του 1821, του Γιάννη Ψυχοπαίδη. Είναι τυπωμένο σε μορφή βιβλίου τσέπης με την μέθοδο της κλασικής τυπογραφίας στο τυπογραφείο Διάττων.
Η έκθεση «Διονύσιος Σολωμός – «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» με χαρακτικά του Γιάννη Κυριακίδη (Αντίτυπο 24/100) & «Διάλογος» με ξυλογραφίες του Μανώλη Χάρου (Αντίτυπο 16/80) στην Gallery13 (Μητροπολίτου Αγαθαγγέλου 13, Δράμα) θα λειτουργεί μέχρι τις 7 Οκτωβρίου.Περισσότερες πληροφορίες εδώ (www.gallery13.gr)
TAGS
