H Υπεύθυνη Προγράμματος και Επικεφαλής Επιμέλειας του Athens Digital Arts Festival μας μιλάει για το πως η φετινή διοργάνωση θα σταθεί κριτικά απέναντι στο παρόν και στο μέλλον.
Σε ηλικία ενηλικίωσης φέτος το Διεθνές Φεστιβάλ Ψηφιακών Τεχνών της Ελλάδας, και το θέμα που επέλεξε, «FutuRetro» εγείρει μια σειρά από ερωτήματα που αφορούν το παρόν ιδωμένα όμως μέσα από το πρίσμα του παρελθόντος και τα σχέδια του μέλλοντος. Επιστημονική φαντασία, ρετροφουτουρισμός, ρομπότ, ΑΙ, NFTs και όλη η σύγχρονη τεχνολογία αιχμής είναι ίσως το ρετρό του αύριο ενώ οι εφαρμογές του μέλλοντος είναι ήδη εδώ με ονόματα όπως superintelligence, 3D bioprinting , mind uploading, singularity, transhumanism, Καθώς σε λίγες ημέρες λήγει το open call για τα έργα που θα ενταχθούν σε αυτό, και ενώ το φεστιβάλ στη φυσική του μορφή θα διεξαχθεί μέσα στην άνοιξη, ζητήσαμε από την Υπεύθυνη Προγράμματος και Επικεφαλής Επιμέλειας του Φεστιβάλ, Έλλη-Άννα Περιστεράκη, να μας ξεδιαλύνει πλάνα, στόχους και προοπτικές.
Πώς προέκυψε το θέμα του φεστιβάλ;
Το ADAF κάθε χρόνο προσπαθεί να έχει μία συγκεκριμένη θεματική, η οποία να αφουγκράζεται τους σύγχρονους προβληματισμούς γύρω από την επικαιρότητα, αλλά και να εφάπτεται στην όσο πιο μοντέρνα προσέγγιση της σύντμησης: τέχνης, επιστήμης και τεχνολογίας. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μία ανάγκη παντρέματος της σύγχρονης προβληματικής γύρω από την κοινωνιολογία, τη θεωρία της τέχνης και της τεχνολογίας με την πιο σύγχρονη έρευνα πάνω στην τεχνολογία αιχμής και τη χρήση αυτής σε καλλιτεχνικά έργα.
Η φετινή χρονιά με προβλημάτισε αρκετά σε σχέση με το θέμα, καθώς με απασχολούσαν ερωτήματα σε σχέση με την ευρεία χρήση της τεχνολογίας ή και της τεχνητής νοημοσύνης καθώς και το μέλλον αυτής.
Η πίεση της πανδημίας, οι ανάγκες αλλά και το υβριδικό μόρφωμα κοινωνικής ζωής που αυτή δημιούργησε θίχτηκαν στο τελευταίο μας φεστιβάλ, τον Οκτώβριο του 2021. Αντλώντας λοιπόν από το γεγονός ότι το ADAF φέτος ενηλικιώνεται και γίνεται 18, σκέφτηκα πως είναι από τις πιο καλές ευκαιρίες να κοιτάξουμε λίγο προς τις ρίζες, όχι απαραίτητα με νοσταλγική διάθεση αλλά περισσότερο με μία απολογιστική προσέγγιση, μια διαδικασία δημιουργικής σύγκρισης, η οποία να προάγει την αυτογνωσία δίνοντας τον κατάλληλο φόρο τιμής στο παρελθόν, αλλά και με κριτική σκέψη απέναντι στο παρόν και το μέλλον. Με το FutureRetro επικυρώνουμε το πού βαδίζουμε και πού στοχεύουμε από εδώ και πέρα, ως φορέας- κοινότητα (συμπεριλαμβάνοντας τους καλλιτέχνες μας) που εκπροσωπεί την ψηφιακή κουλτούρα. Πώς βλέπουμε σήμερα τις ρίζες μας με όσα έχουμε μάθει και έχουμε κατακτήσει αλλά και πώς προοικονομούν αυτές το μέλλον; Η ανάγκη – τάση για επαναφορά του ρετρό στοιχείου, ιδίως αυτό των δεκαετιών του ‘80-‘90 είναι πρόδηλη τα τελευταία χρόνια. Είναι κάτι που το παρατηρούμε στη μόδα, στις μουσικές τάσεις, στα παιχνίδια, στην αγάπη για τα ρετρό αντικείμενα.
Προσωπικά πιστεύω ότι μετά από μια σειρά γεγονότων που επηρέασαν τους ανθρώπους, όπως η οικονομική και η κλιματική κρίση και τώρα η υγειονομική κρίση, η αθωότητα στην προσέγγιση του κόσμου και του μέλλοντος που θα έχτιζε η πολλά υποσχόμενη τεχνολογία που έκανε το μπαμ της τότε, έγινε και πάλι κέντρο του ενδιαφέροντος, ως απόδραση από τον φόβο και την απαιτητική καθημερινότητα μας. Μέσα σε αυτήν την οπτική, πέρα από την ανάγκη για απόδραση, κρύβονται και τα κλειδιά μιας επιτυχημένης ανασκόπησης, τα οποία μπορούν να μας βοηθήσουν να θέσουμε σωστές βάσεις σε ό,τι δεν πήγε κατά το δοκούν. Το FutuRetro δεν γίνεται μόνο ένα trendy θέμα, και μια ωραία αισθητική για να στήσουμε μια έκθεση που μιλά για την τεχνολογία, αλλά ένα εργαλείο συνειδητοποίησης, και ένα όχημα για την περαιτέρω ωρίμανση της ψηφιακής κουλτούρας και του τεχνολογικού πολιτισμού.
Τι ορίζουμε ως FutuRetro και τι εφαρμογές μπορεί να έχει στην ψηφιακή τέχνη;
Το FutuRetro είναι εμφανώς ένα λογοπαίγνιο ανάμεσα στις λέξεις Future και Retro. Δύο θεωρητικά αντίθετες έννοιες, οι οποίες έρχονται να συνδυαστούν για να περιγράψουν αυτό το τελικά όχι και τόσο αταίριαστο συγκέρασμα των δύο. Εμείς ορίζουμε το FutuRetro ως τον τρόπο που βλέπουμε το μέλλον μέσα από τα μάτια του παρελθόντος αλλά και το παρελθόν μέσα από τα μάτια του μέλλοντος.
Νομίζω για μένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία στο κείμενο του φετινού θέματος κρύβονται σε αυτές τις τρεις ερωτήσεις: “Πώς αναφέρεται το παρελθόν στην τεχνολογία του σήμερα; Πώς γίνεται η επανάχρηση της retro τεχνολογίας στη σύγχρονη τομή τέχνης-τεχνολογίας-επιστήμης; Θα αποτελέσει η σύγχρονη τεχνολογία αιχμής πχ. τα NFT, το ΑΙ, τα σύγχρονα ρομπότ, η βιοτεχνολογία κ.λπ. το ρετρό του αύριο;”. Η ψηφιακή τέχνη, βασίζει τεράστιο κομμάτι της, στην εμπειρία του θαύματος, αυτό το οποίο στην ουσία κάνει, είναι, να φέρνει το θαυμαστό κοντά στο κοινό, προσφέροντας εκτός από μια πρωτόγνωρη εμπειρία και ένα αίσθημα οικειότητας. Με αυτόν τον τρόπο η ψηφιακή κουλτούρα είναι μια συνεχή απόπειρα κανονικοποίησης αυτού που πρωτύτερα θεωρούσαμε φανταστικό, πόσο μάλλον εφόσον μιλούμε για τεχνολογία, αγγίζουμε την επιστημονική φαντασία, ένα κεφάλαιο – κλειδί της φετινής θεματικής.
Με αυτόν τον τρόπο διακρίνω δύο βασικούς άξονες με τους οποίους εφαρμόζεται το φετινό θέμα στις ψηφιακές τέχνες. Ο ένας έχει να κάνει με τη χρήση των μέσων, δηλαδή η δημιουργία ψηφιακής τέχνης σήμερα μέσα από τα μηχανήματα και αντικείμενα του χθες, κάτι το οποίο συναντάται κυρίως στο πλαίσιο της εκτίμησης/απόλαυσης, καθώς και επανάχρησης των παλαιών συσκευών που χακάρονται και χρησιμοποιούνται εντελώς αντισυμβατικά – αλλά και εννοιολογικά, δηλαδή έργα τα οποία εξετάζουν τις έννοιες της επιστημονικής φαντασίας, όμοια με το πώς έχει ήδη ειπωθεί στο παρελθόν για το σήμερα αλλά και όπως θα μπορούσε να ειπωθεί σήμερα για το μέλλον.
Έλλη-Άννα Περιστεράκη
Ποιο είναι η ανταπόκριση από τις μέχρι τώρα συμμετοχές;
Το φεστιβάλ όπως κάθε χρόνο δέχεται πολλές χιλιάδες συμμετοχές μέσα από την πλατφόρμα στην ιστοσελίδα μας (www.2022.adaf.gr), αλλά και μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμα video filmfreeway. Το κάλεσμα συμμετοχής μας θα παραμείνει ανοιχτό μέχρι τις 15 Μαρτίου.
Φέτος για πρώτη φορά οι αιτήσεις μπορούν να γίνουν σε δώδεκα κατηγορίες αντί για έντεκα. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να συμπληρώσουν φόρμες συμμετοχής για video art, animation, digital image, web art, games, AR/VR/XR, performance, installation, talk, workshop, ADAF kids αλλά και για music. Το κάλεσμα μας αφορά καλλιτέχνες, διανοούμενους, επιστήμονες αλλά και όσους έχουν να προτείνουν κάτι ενδιαφέρον για το φεστιβάλ μας, χωρίς καμία προκατάληψη. Οι αιτήσεις μπορούν να αφορούν έργα τα οποία προϋπάρχουν και έχουν εκτεθεί στο παρελθόν, έργα που θα εκτεθούν για πρώτη φορά, αλλά και ιδέες που ακόμη δεν έχουν πραγματοποιηθεί με προϋπόθεση να προλάβουν να ολοκληρωθούν πριν το φεστιβάλ ανοίξει τις πόρτες του.
Πέρα από τη μουσική που φέτος επανασυστήνεται στο κοινό, θα ήθελα να αναφερθώ ειδικά και στην κατηγορία ADAF Kids. Πρόκειται για ένα μικρό φεστιβάλ που στήνεται μέσα στο φεστιβάλ μας με προσανατολισμό τα παιδιά. Η κατηγορία αυτή αφορά έργα από όλες τις κατηγορίες του φεστιβάλ – και τις 12 – με περιεχόμενο κατάλληλο για παιδιά αλλά και από παιδιά δημιουργούς, που έχουν έτσι μία ευκαιρία να δείξουν τις δουλειές του στο κοινό και μάλιστα πλάι σε έργα καταξιωμένων καλλιτεχνών από τον χώρο των ψηφιακών τεχνών.
Τι μπορείτε να μας αποκαλύψετε για τη φυσική διοργάνωση;
Δεν μπορώ ακόμη να ανακοινώσω πολλά για τη φυσική διοργάνωση, αλλά μπορώ σίγουρα να μοιραστώ πως για μία ακόμη χρονιά επιθυμούμε να ενεργοποιήσουμε ένα σημείο στο κέντρο της πρωτεύουσας, που δεν το περιμένει το κοινό, και να το επανασυστήσουμε στο κοινό με μια νέα πολιτιστική ταυτότητα. Να περιμένετε πολύ ωραία και διασκεδαστικά πράγματα που θα έρθουν να καταπλήξουν τους επισκέπτες του φεστιβάλ, καθώς και να παρουσιάσουν τα τελευταία τεχνολογικά και επιστημονικά επιτεύγματα στον καθένα από εμάς, χαρίζοντας μία μοναδική εμπειρία.
Είναι ο έκτος χρόνος που εργάζεστε στην καλλιτεχνική επιμέλεια του ADAF. Τι παρατηρείτε να έχει αλλάξει αυτά τα χρόνια και τι συνδέει τις προηγούμενες διοργανώσεις με την επερχόμενη 18η;
Στα χρόνια της θητείας μου στο φεστιβάλ, σίγουρα είδα την μεγαλύτερη αλλαγή λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας στον χώρο της διασκέδασης και του πολιτισμού. Θεωρώ ότι το 2020 υπήρξε ορόσημο και για την ιστορία του φεστιβάλ, μιας και ήρθε για να συστήσει την ψηφιακή έκδοση του ADAF, το «ADAF Οnline». Μετά από δύο πάρα πολύ επιτυχημένες full scale διοργανώσεις το 2017 και 2018, και το επετειακό αφιέρωμα στα δεκαπέντε χρόνια του φεστιβάλ το 2019, η 16η διοργανωση του 2020 κλυδωνίστηκε απο τις απαγορεύσεις του covid αλλά έκανε εν τέλει τη διαφορά λειτουργώντας αντισυμβατικά στα ως τότε δεδομένα.
Ξεκινώντας η καραντίνα, έπρεπε όλος ο προγραμματισμός μας για το φυσικό φεστιβάλ να παγώσει, ωστόσο από το να μείνουμε άπραγοι, ενεργοποιήσαμε μία παλιά ιδέα μας την οποία δεν είχαμε ως τότε τολμήσει να υλοποιήσουμε· να δημιουργήσουμε μια διαδικτυακή πλατφόρμα, η οποία θα μπορέσει να δουλέψει σαν διαδικτυακό φεστιβάλ σε διεθνές επίπεδο καλύπτοντας έτσι και το διεθνές κοινό μας. Πεισμωμένοι από την κατάσταση και την ανάγκη προσφοράς διασκέδασης στον κόσμο, ο οποίος ήταν σε καραντίνα κλεισμένος στο σπίτι του, αντλώντας, παράλληλα, έμπνευση από το γεγονός ότι είμαστε το φεστιβάλ ψηφιακών τεχνών, άρα ένα αμιγώς ψηφιακό φεστιβάλ, αποφασίσαμε και δημιουργήσαμε το πρώτο ελληνικό φεστιβάλ και από τα πρώτα παγκοσμίως τολμώ να πω, το οποίο έλαβε χώρα διαδικτυακά και απευθύνθηκε σε διεθνές κοινό.
Μέσα σε δέκα εβδομάδες δώσαμε ένα πλήρες πρόγραμμα δύο ταχυτήτων, σταθερής έκθεσης, αλλά και καθημερινών live event, το οποίο έλαβε μεγάλη ανταπόκριση από το κοινό, γεγονός που μας ευχαρίστησε πάρα πολύ. Η αντίδραση του κόσμου μας έπεισε ότι η διαδικτυακή έκδοση του ADAF πρέπει να παραμείνει στον σχεδιασμό του φεστιβάλ. Τελικά, ήμασταν αρκετά τυχεροί και μπορέσαμε να οργανώσουμε και μία φυσική δράση στην Πλατεία Ασωμάτων, που ονομάστηκε Let’s get phygital κάνοντας έτσι το ADAF 2020 την πρώτη υβριδική μας χρονιά.
Το 2021 αποφασίσαμε να το επαναλάβουμε, βάζοντας τη φυσική και τη διαδικτυακή δράση να συνυπάρξουν, γεγονός το οποίο λειτούργησε εξίσου με μεγάλη επιτυχία και για το ελληνικό και για το διεθνές κοινό του φεστιβάλ, για όσους δεν ήταν εύκολο να ταξιδέψουν, ώστε να παρευρεθούν στη φυσική μας διοργάνωση. Φέτος για ακόμη μια χρονιά, το ADAF online θα συμπληρώσει τη φυσική μας παρουσία, όχι την άνοιξη, αλλά το φθινόπωρο του 2022.
Όσο για το τι συνδέει την κάθε χρονιά του ADAF με τη φετινή, θα πω ότι οι θεματολογίες του φεστιβάλ είναι εκείνες που προδίδουν τη λογική συνέχεια. Υπάρχει μία εξέλιξη στα θέματα του ADAF μέσα στα χρόνια τα οποία θέλοντας και μη, και λόγω της ίδιας της φύσης των έργων, έχουν πάντα μια αυτοαναφορικότητα. Η συσχέτιση της τεχνολογίας, των επιτευγμάτων της, αλλά και το αντίκτυπό τους στην κοινωνία, θεωρώ ότι αποτελούν τα βασικά δομικά στοιχεία, τη ραχοκοκαλιά του φεστιβάλ καθ’ όλα τα χρόνια ύπαρξης του.
TAGS
