Μπέττυ Ζέρβα «Ανακατευθύνσεις» (2022) Από αύριο Σάββατο και για εννέα ημέρες, το Αίγιο μας προσκαλέι στο δικό του φεστιβάλ, που με αφορμή τη μαύρη σταφίδα, πολύτιμο προϊόν της περιοχής, συνδυάζει την σύγχρονη τέχνη με την ιστορική έρευνα και ταυτότητα του τόπου. Ο Βασίλης Ψαρράς, καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ, μας ξεναγεί στα 4α Πριμαρόλια, στη φιλοσοφία τους, στη φετινή θεματική και στην έκθεση που τα πλαισιώνει.
Μπορεί τα πριμαρόλια να ήταν καράβια αλλά φέτος το φεστιβάλ κινείται σε ράγες.
Πράγματι! Στον πυρήνα του εγχειρήματος όμως η κινητικότητα και το ταξίδι είναι αναπόσπαστο κομμάτι. Ως οργανισμός Πριμαρόλια θέλουμε να πιστεύουμε, πως εξελίσσεται για ακόμη μια χρονιά μέσα από το τρίπτυχο «σύγχρονη τέχνη – προφορική ιστορία – σύγχρονος πολιτισμός», διευρύνοντας με διεπιστημονικό και διακαλλιτεχνικό τρόπο τις θεματικές του γύρω από τον πολιτισμό και την ιστορία των ταξιδιών της μαύρης σταφίδας προς τα ευρωπαϊκά λιμάνια του 19ου αιώνα (Λονδίνο, Λίβερπουλ, Τεργέστη, Μασσαλία, Άμστερνταμπ, Οδησσός, Αμβούργο). Σε αυτό συχνά συμβάλλει και ο εξελισσόμενος χαρακτήρας του οργανισμού Πριμαρόλια και κατ’ επέκτασιν του ομώνυμου φεστιβάλ. Από το 2019, το φεστιβάλ και η έκθεση σύγχρονης τέχνης χαρακτηρίζονται από έναν νομαδικό χαρακτήρα, αλλάζοντας τοποθεσία κατά μήκος της ιστορικής παραλιακής ζώνης του Αιγίου και ενεργοποιώντας κτίρια, αποθήκες και χώρους με δυνητικό. Αναπαλαιωμένη παραθαλάσσια σταφιδαποθήκη για τα πρώτα δύο χρόνια (2019, 2020), ο πρώην κήπος της Χαρτοποιίας Αιγίου (2021) ένα από τα μεγαλύτερα εργοστάσια παραγωγής χαρτιού στα Βαλκάνια. Αυτό έχει έναν σημαντικό αντίκτυπο στην καλλιτεχνική, επιμελητική και ερευνητική προσέγγισή μας. Φέτος, το Φεστιβάλ Πριμαρόλια 2022 (με την Αιγίδα και Υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού) έχει θεματική «Τροχιές/Trajectories» με βασική αφετηρία τον χαρακτήρα των πριμαρολίων: μια τροχιά ταξιδιών, τροχιά δημιουργίας του οργανικού και συλλογικού καρπού, τροχιές ποιητικές, προσωπικές, αντιθετικές και συγκρουόμενες.
Ποια η ιστορία και η σημασία του τρένου για το Αίγιο και την σταφιδοπαραγωγή της περιοχής;
Η απόφαση μας να πραγματοποιήσουμε το φεστιβάλ και την έκθεση στον παλαιό σιδηροδρομικό σταθμό, έναν εμβληματικό χώρο με πολύ ενδιαφέρουσα ατμόσφαιρα ανάμεσα σε χώρους αναμονής και μετάβασης, ράγες και αποβάθρες (1895), μας έφερε ταυτόχρονα σε μια ακόμα εννοιολογική αφετηρία: τον μεταιχμιακό χαρακτήρα του ορίου. Όρια και τροχιές λοιπόν, καθώς πέραν του ίδιου του σταθμού ως μέρος μετάβασης, εστιάζουμε και στο μεταίχμιο δύο εποχών στο τέλος του 19ου αιώνα στην Ελλάδα: την σταφιδική κρίση και τον ερχομό του σιδηρόδρομου. Μια μεταβατική εποχή κρίσης που μεγένθυνε τα ανθρώπινα και κοινωνικά όρια μεταξύ σταφιδεργάτη και σταφιδοπαραγωγού.
Παναγιώτης Βορριάς «750000 μέτρα» 2022
Η Πελοπόννησος αποτέλεσε βασικό κομμάτι του σιδηροδρομικού σχεδιασμού από την Κόρινθο έως την Καλαμάτα για τον Χαρίλαο Τρικούπη. Το τρένο ήρθε ως λύτρωση, ένα νέο τότε τεχνολογικό επίτευγμα. Νέες προοπτικές, επανενώσεις, αποχωρισμοί. Η κρίση δημιουργεί νέες οπτικές προώθησης του προϊόντος σε νέες αγορές – αξιοσημείωτο παράδειγμα ο εφέτης Πατρών και πολιτικός, Καράκαλος Ευθύμιος, γνωστός και ως Σταφιδαπόστολος, ο οποίος ταξίδεψε από την Ελλάδα στην Ρωσία διαμέσω πόλεων όπως η Κωνσταντινούπολη ή η Οδησσός και προσπάθησε να προωθήσει την μαύρη σταφίδα. Τρόπος αποστολής προϊόντος, μετανάστευσης, ονειροπόλησης αλλά και μετακίνησης αγροτών προς την πρωτεύουσα για τα αγροτικά συλλαλητήρια. Στις αρχές του 20ου αιώνα αρκετές από τις σταφιδαποθήκες γίνονται χώροι φιλοξενίας των προσφύγων που έφτασαν στο Αίγιο. Ως εκ τούτου, η φετινή θεματική κινείται σε μια εννοιολογική συνέπεια που διακρίνει το εγχείρημα Πριμαρόλια.
Πως συνδέεται η φετινή θεματική με την εικαστική έκθεση; Μίλησε μας για την ιδέα και τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες.
Η φετινή έκθεση έχει τίτλο «Where Do We Go From Here» και πραγματοποιείται σε συν-επιμέλεια της Νάνσυ Χαριτωνίδου και δική μου. Για το 2022, είχαμε την χαρά η έκθεση να έχει την χορηγία και υποστήριξη του οργανισμού ΝΕΟΝ. Εμπνέεται από την προσωπική, κοινωνική και φιλοσοφική έννοια του ορίου και της μεταιχμιακής κατάστασης, προσπαθώντας να δημιουργήσει έναν σιωπηλό διάλογο μεταξύ παρελθόντος και παρόντος. Το όριο είναι ποιητικό, πολιτικό, καθημερινό, οικουμενικό. Ο 19ος αιώνας στο τέλος του υπήρξε ένα όριο μεταξύ δύο εποχών και ανθρώπων – η σταφιδική κρίση επέφερε αλλοίωση ορίων και κοινωνικές αναταραχές. Στην αρχαία Ρώμη ο θεός Terminus λατρεύτηκε ως ο θεός των ορίων με συχνά μια πέτρα ως σημάδι οριοθέτησης της ιδιοκτησίας, του εδαφικού, φέρνοντας ισορροπία μεταξύ ανθρώπων αλλά και λειτουργώντας ως μια σιωπηλή πυξίδα για τον ταξιδιώτη. Ζούμε και σήμερα σε μια μεταιχμιακή εποχή με γεωπολιτικές αναταραχές, με πρόσφατο παράδειγμα την ρωσική εισβολή του δικτάτορα Πούτιν και τον καταστροφικό πόλεμο κατά της Ουκρανίας.
Κωνσταντίνος Τηλιγάδης-Ανδρέας Σιτορένκο (ομάδα ‘Heimer & Alz’) «in Or out» (2022)
Στο καλλιτεχνικό μέρος, φέτος φιλοξενούμε έξι καλλιτέχνες, τους: Βασίλη Αλεξάνδρου, Παναγιώτη Βορριά, Μπέττυ Ζέρρβα, Ευαγγελία Μπασδέκη και την ομάδα Heimer & Alz των Κωνσταντίνου Τηλιγάδη και Ανδρέα Σιτορέγκο, οι οποίοι εμπνέονται από τις ποιητικές, πολιτικές, κοινωνικές, καθημερινές και οικουμενικές προεκτάσεις του ορίου, σε μια περίοδο όπου το όριο, η απόσταση, η εγγύτητα, η κινητικότητα, η σύγκρουση αποτελούν συνθήκες υπό διαρκή αναδιαμόρφωση. Έτσι λοιπόν, όπως και τις προηγούμενες χρονιές, αυτή την φορά ο σιδηροδρομικός σταθμός επαναπροσεγγίζεται ως ένα διευρυμένο επιμελητικό πείραμα: χώροι μετάβασης, αναμονής, αποχωρισμού και ονειροπόλησης συνυφαίνονται με νέα πρωτότυπα έργα των καλλιτεχνών. Στην πλειοψηφία τους αποτελούν in situ σχόλια, στις συγκλίσεις της performance art, των εγκαταστάσεων αλλά και νέων μέσων/ηχητικής τέχνης.
H αφίσα του φεστιβάλ
Τι θα δει ο επισκέπτης της έκθεσης;
Οι καλλιτέχνες δούλεψαν τα έργα τους τελευταίους 4-5 μήνες, λαμβάνοντας υπόψιν ιστορικά γεγονότα, αρχειακό υλικό, χώρους και άλλες ποιότητες. Ελπίζουμε το τελικό αποτέλεσμα να αναδεικνύει κατώφλια εμπειρίας σε έναν σταθμό που μπορούμε να εκλάβουμε και ως μεταφορά για μια εποχή, μια κοινωνία αλλά και τους ίδιους μας τους εαυτούς. Ο Βασίλης Αλεξάνδρου επαναπροσεγγίζει χειρωνακτικά εργαλεία γεωργικής εργασίας δημιουργώντας νέα ηχητικά γλυπτά. Ο Παναγιώτης Βορριάς εστιάζει στο σιδηροδρομικό δίκτυο της Πελοποννήσου δημιουργώντας μια περιπατητική performance για κάμερα που θυμίζει προσκύνημα. Η Μπέττυ Ζέρβα προσεγγίζει το αντικείμενο της βαλίτσας ως ένα διαχρονικό σύμβολο μετακίνησης και επαναπροσδιορισμού του εαυτού και της μνήμης. Η Ευαγγελία Μπασδέκη εμπνέεται από την σταφιδική κρίση και μαζική μετανάστευση, ενώ η αγροτική σκαλωσιά χρησιμοποιείται ως οικουμενικό δομικό στοιχείο ονειροπόλησης, δημιουργίας και εξέλιξης όπου πάνω της υφαίνει προσωπικές και συλλογικές μνήμες με επιτελεστικό και ποιητικό τρόπο. Οι Κωνσταντίνος Τηλιγάδης- Ανδρέας Σιτορέγκο (ομάδα ‘Heimer & Alz’) δημιουργούν μια διαδραστική οπτικοακουστική εγκατάσταση που επαναπροσεγγίζει με εμβυθιστικό τρόπο το μέσα/έξω του σταθμού με εικόνες, σύμβολα, μνήμες και εικονοστοιχεία. Το βασικό ερώτημα: που πηγαίνουμε από εδώ (where do we go from here) – Ένα ερώτημα τόσο καθημερινό, άμεσο και διαχρονικό που διατηρεί αυτή την ζωντάνια ενός δυναμικού statement, δημιουργώντας το έρμα για καλλιτεχνική δημιουργία. Που πηγαίνουμε από εδώ; αναφέρουν οι Pink Floyd στο Division Bell (1994) και ο Martin Luther King στο κομβικό βιβλίο του Where Do We Go from Here: Chaos or Community? (1967) – “Για να είμαστε σε θέση να απαντήσουμε την ερώτηση ‘που πηγαίνουμε από εδώ’ που είναι το κύριο θέμα μας, πρέπει πρώτα να αναγνωρίσουμε ειλικρινώς ‘που είμαστε τώρα’” (M.L. King, 1967).
Πως εντάσσονται το ADAF και το Animasyros στο φετινό πρόγραμμα;
Μια μικρή απαραίτητη εισαγωγή στην ερώτηση σας, στο φετινό φεστιβάλ έχουμε την χαρά να συνεχίζουμε την διεύρυνση των συνεργασιών μας με μεγάλους οργανισμούς και φορείς τέχνης και έρευνας. Το 2020, συνεργαστήκαμε για πρώτη φορά με την Στέγη Ιδρύματος Ωνάση για την προβολή θεατρικού, ενώ σε παράλληλα projects του οργανισμού για την Προφορική Ιστορία και Ψηφιοποίηση ιστορικών αρχείων για την μαύρη σταφίδα, διατηρούμε συνεργασία με την Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων αλλά και ερευνητές από ακαδημαϊκά ιδρύματα. Για 2η χρονιά συνεργαζόμαστε με το Athens Digital Arts Festival, που δεν χρειάζεται συστάσεις καθώς αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερη διεθνή φεστιβάλ ψηφιακών τεχνών. Στο πλαίσιο της τιμητικής συνεργασίας, η οποία έχει την αφετηρία της στο 2020, παρουσιάζεται μια συν-επιμέλεια μεταξύ ADAF και οργανισμού Πριμαρόλια, με ένα σώμα έργων καλλιτεχνών από το αρχείο ADAF, από πεδία τέχνης όπως η net art, η video art και η επαυξημένη πραγματικότητα. Οι έννοιες τροχιές και όρια αποτέλεσαν οδηγό και σε αυτή την συνεργασία καθώς τα έργα που συνδέονται με κοινωνικές, πολιτικές και τεχνολογικές προεκτάσεις των ορίων, της μεταιχμιακότητας, της μετανάσταστευσης. Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Ηλία Χατζηχριστοδούλου για το μεγάλο ενδιαφέρον και την ωραία συνεργασία καθώς και την καλλιτεχνική δ/ντρια Έλλη-Άννα Περιστεράκη και ομάδα ADAF.
Ο Βασίλης Ψαρράς είναι εικαστικός καλλιτέχνης και Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Παραστατικών και Ψηφιακών Τεχνών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Στον οργανισμό Πριμαρόλια είναι καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ και συνεπιμελητής της έκθεσης σύγχρονης τέχνης.
Στο πλαίσιο αυτής της εξωστρέφειας, φέτος ξεκινήσαμε αντίστοιχη συνεργασία και με ένα ακόμα μεγάλο φεστιβάλ στον χώρο του animation, το Animasyros. Ο Βασίλης Καραμητσάνης και η ομάδα του δέχθηκε πολύ ευγενικά την πρόσκλησή μας και είμαστε πια στο πρώτο σκαλί! Πιο συγκεκριμένα, με την επιλογή ταινιών animation όπου θα παρουσιαστούν κάποιες από τις βραδιές του Φεστιβάλ στον χώρο του σταθμού. Μας ενδιαφέρουν τα εργαστήρια animation ως αφετηρία δημιουργίας με έμφαση στον πολιτισμό και την μνήμη της μαύρης σταφίδας, είναι κάτι που θέλουμε να εξελίξουμε στο μέλλον. Ο οργανισμός Πριμαρόλια κινείται στις συνδέσεις της σύγχρονης τέχνης, ιστορικής έρευνας και πολιτισμού και τέτοιου είδους συνεργασίες με φορείς τέχνης, έρευνας και τεχνολογίας δημιουργεί το έρμα για νέα ταξίδια και διάλογο στην εποχή μας!
Έχει διαμορφωθεί το πρόγραμμα με τις παράλληλες δράσεις του; Μπορείς να μας δώσεις κάποια highlights;
Στο φετινό φεστιβάλ, πέραν της έκθεσης σύγχρονης τέχνης και των παράλληλων συνεργασιών με το ADAF και Animasyros, έχουμε όπως κάθε χρόνο και το project της προφορικής ιστορίας όπου τόσο το 2021 όσο και φέτος ο οργανισμός Πριμαρόλια δημιουργεί μια νέα πολυμεσική εγκατάσταση / παρουσίαση του υλικού που παράγεται μέσα στον χρόνο από ψηφιοποιημένα αρχεία, την ομάδα Προφορικής Ιστορίας για την Μαύρη Σταφίδα, με τίτλο «Όταν ο Σταθμάρχης υποδέχθηκε τον Σταφιδαπόστολο», το οποίο θα παρουσιαστεί στο πραγματικό δωμάτιο του σταθμάρχη. Είναι ένα πρότζεκτ παράλληλο που ασχολούνται τα άτομα της ομάδας Πριμαρόλια αλλά το οποίο διατηρεί εννοιολογικές συνδέσεις με την έκθεση σύγχρονης τέχνης και άλλες θεματικές του φεστιβάλ. Με άλλα λόγια, μας ενδιαφέρει η δημιουργική – διαμεσική προσέγγιση του ερευνητικού υλικού μέσα από ηχητικά αποσπάσματα, αντικείμενα και βιβλιογραφία για την μαύρη σταφίδα, αφήνοντας πίσω παραδοσιακές μορφές επικοινωνίας του αρχείου και της έρευνας. Προσωπικά πιστεύω πως χρειάζεται χρόνο και καθαρή ματιά για να εξάγεις το stories μέσα από το histories, αλλά έχει πολύ ενδιαφέρον να παρατηρεί κάποιος νέους υβριδικούς τρόπους που προσπαθούν να το πραγματοποιήσουν οι καλλιτέχνες και οι ερευνητές. Τέλος, στο φεστιβάλ θα υπάρχουν ομιλίες καλλιτεχνών και επιμελητών αλλά και συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με ανθρώπους από τις συνεργασίες μας. Σίγουρα, είναι 9 ημέρες σύγχρονης τέχνης, ιστορίας και αναπτυξιακού πολιτισμού – τροφή για σκέψη για τον επισκέπτη!
Το Φεστιβάλ Πριμαρόλια 2022 (3 – 11 Σεπτεμβρίου) υλοποιείται με την υποστήριξη και συνδιοργάνωση της ΔΗ.Κ.ΕΠ.Α – Δημοτική Κοινωφελής Επιχείρηση Αιγιάλειας, ενώ τελεί υπό την Αιγίδα της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας και του Δήμου Αιγιαλείας, με ακαδημαϊκή αιγίδα από το Τμήμα Παραστατικών και Ψηφιακών Τεχνών – Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και το Μεταπτυχιακό Δημόσια Ιστορία του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (Ε.Α.Π.).
TAGS
