“The Sandman” Το τελευταίο επεισόδιο της σειράς του Netflix βλέπεται χωρίς να γνωρίζεις τίποτε από τα προγενέστερα και είναι μια πρώτης τάξης εισαγωγή για κάποιον που δεν έχει διαβάσει ποτέ Γκέιμαν.
Το φθινόπωρο του ’16, συνάντησα τον Αλέκο Φασιανό στο σπίτι του στου Παπάγου. Η συνέντευξη είχε οριστεί ημέρα και ώρα που είχε επιλέξει ο ζωγράφος, με την αφορμή της έκθεσης που ετοίμαζε στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων. Πατημένα πια τα 80, ο Φασιανός με δέχτηκε βαρύθυμος και με το καλημέρα έθεσε το «πρόβλημα»: «Δεν κάνω τίποτα αυτόν τον καιρό, περιμένω να μου έρθει η έμπνευση. “Άνδρα μοι έννεπε, μούσα, πολύτροπον” δεν λέει ο Όμηρος; Παρομοίως και ο Ησίοδος στα Έργα και Ημέρες παρακαλεί τις Ελικωνιάδες μούσες να τον εμπνεύσουν. Έτσι κάθομαι κι εγώ και περιμένω». Του απάντησα με το κλίμα της εποχής, την «κρίση» όπως συνηθίζαμε τότε να λέμε, ρωτώντας τον πώς επιδρά στον καλλιτέχνη και την έμπνευσή του. «Οι καλλιτέχνες πάντοτε βρίσκονται σε περίοδο κρίσης. Αν είσαι φτωχός δηλαδή, δεν θα ζωγραφίσεις; Αλίμονο αν σε επηρεάζουν εξωτερικά πράγματα. Τότε δεν μπορείς να κάνεις τίποτα. Ή θα περιμένεις να τελειώσει μία κρίση; Ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι βράχος» μου απάντησε κοφτά και με ένα ίχνος μομφής που δε σήκωνε πολλά (πόσο μάλλον τον Χάμσουν και την «Πείνα»).
Καταλύτης της αναλαμπής μου αυτής στάθηκε το τελευταίο επεισόδιο της σειράς του Netflix «The Sandman». Την πολυπόθητη μούσα που επικαλείται κάθε δημιουργός από τα χρόνια του Ομήρου έως σήμερα, σαρκώνει η ελληνικής καταγωγής Μελισσάνθη Μάχουτ (γεννημένη στον Καναδά) στην τηλεοπτική προσαρμογή του ομώνυμου κόμικ από τον Neil Gaiman. Το ενδέκατο επεισόδιο με τίτλο «Dream of a Thousand Cats/Calliope» έχει αυτοτέλεια, βλέπεται δηλαδή χωρίς να γνωρίζεις τίποτε από τα προγενέστερα της σειράς και είναι μια πρώτης τάξης εισαγωγή για κάποιον που δεν έχει διαβάσει ποτέ Γκέιμαν.
Ο 62χρονος σήμερα σεναριογράφος, παρά την ενασχόλησή του με ένα ευρύ φάσμα μέσων, παραμένει στην ψηφιακή εποχή «παραμυθάς». Ασυνήθιστα παραγωγικός, γράφει από παιδικά παραμύθια μέχρι ιστορίες επιστημονικής φαντασίας για αποκαλυπτικά ρομπότ, με τη μορφή μυθιστορημάτων, κόμικς, εικονογραφημένων βιβλίων, διηγημάτων, ποιημάτων, σεναρίων για ταινίες, ενώ τελευταία είχε λόγο στη διασκευή του Netflix. «Οι μύθοι και οι ιστορίες είναι ο τρόπος με τον οποίο έχουμε κατανοήσει τον κόσμο για όσο καιρό περιπλανιόμασταν στον πλανήτη» πιστεύει ο Γκέιμαν και στην ιστορία του «Sandman» εξεικονίζει τον δημιουργό του ονείρου που ακούει στο όνομα «Morpheus». Η αθανασία του ήρωα επέτρεψε στον Γκέιμαν να μεταφέρει τις ιστορίες του σε κάθε εποχή, από τη δημιουργία του κόσμου έως το επέκεινα, δίπλα στο σκηνικό του σύγχρονου πολιτισμού (με σαφείς αναφορές στο φύλο και την ταυτότητα).
Σκηνή από το τελευταίο επεισόδιο της επιτυχημένης σειράς του Netflix The Sandman με την Καλλιόπη και τον Μορφέα
Στο κλείσιμο, λοιπόν, του πρώτου κύκλου της σειράς, ο ντυμένος πάντα στα μαύρα και με τη γοητεία του Corto Maltese, goth πρωταγωνιστής Τομ Στάριτζ έρχεται σε δεύτερο ρόλο, δίνοντας χώρο στη μεγαλύτερη και ευγενέστερη από τις εννέα Μούσες, Καλλιόπη. Ζευγάρι οι δυο τους στο παρελθόν έφεραν στη ζωή τον Ορφέα (που δεν βλέπουμε, αλλά περιμένουμε στον επόμενο κύκλο). H Καλλιόπη παρουσιάζεται ως ένα πλάσμα αιχμάλωτο από συγγραφείς τις τελευταίες δεκαετίες, ενίοτε βάναυσα κακοποιημένο, καθώς γίνεται αντικείμενο του πόθου. Μέσα από αυτήν ο δημιουργός γεννά το έργο του. Το είδος του κειμένου δεν μου επιτρέπει να αναφερθώ διεξοδικά στο θέμα καθώς θα υποπέσω σε σπόιλερ. Το ίδιο το επεισόδιο, όμως, γίνεται αφορμή κουβέντας για την καλλιτεχνική έμπνευση και τις προϋποθέσεις της.
Με την Καλλιόπη, ο Γκέιμαν δημιουργεί μια ιστορία για τη δημιουργία και, κυρίως, για την αγωνία της- δημιουργία μυθοπλασίας, δημιουργία εαυτού – δηλαδή για το πώς η δημιουργία είναι μια συνεχής διαδικασία που τροφοδοτείται από όλες τις μυθοπλασίες και τους εαυτούς στους οποίους έχουμε πρόσβαση, ανά πάσα στιγμή. Χωρίς αμφιβολία, ο ίδιος ο Sandman συνιστά πορτρέτο του νεαρού καλλιτέχνη στη διαδικασία παραγωγής του εαυτού του. Τι έχει να μας πει ο ίδιος ο Γκέιμαν για την έμπνευση; «Μας έρχονται ιδέες όταν ονειροπολούμε. Μας έρχονται ιδέες όταν βαριόμαστε. Μας έρχονται ιδέες όλη την ώρα. Η μόνη διαφορά ανάμεσα στους συγγραφείς και τους άλλους ανθρώπους είναι ότι εμείς το προσέχουμε όταν το κάνουμε» (διαδικασία που μπορεί να καταλήξει σε βάσανο όπως δείχνει το επεισόδιο).
Ο Γκέιμαν αναφέρεται και σε λεπτομέρειες της δημιουργικής διαδικασίας, που, για να μπορεί να αξιώνεται τον όρο «δημιουργική», δεν έχει κάποια συνταγή επιτυχίας, δηλαδή δεν είναι ποτέ ακριβώς ξεκάθαρη, προβλέψιμη, και προγραμματισμένη εκ των προτέρων. Εκτός ίσως από μία συνθήκη: σχετίζεται με τον βιολογικό χρόνο. Η έμπνευση συνδέεται με τον πόθο. Κι ο πόθος δεν μπορεί παρά να είναι αποτέλεσμα του σφρίγους, της σωματικής αντοχής, της γενικότερης φυσικής κατάστασης του δημιουργού. Στην αρχή του επεισοδίου, κάνει ένα πέρασμα ο 83χρονος Ντέρεκ Τζάκομπι (σπουδαίος σαιξπηρικός ηθοποιός που έχει τιμηθεί ως Σερ) ο οποίος υποδύεται τον Erasmus Fry, έναν καταξιωμένο στο παρελθόν συγγραφέα. Έχει στην «κατοχή» του την έμπνευση, αλλά την παραδίδει σε νεότερο συνάδελφό του κι έτσι ξεκινά η περιπέτεια της Καλλιόπης. Επομένως, ναι ο Φασιανός έχει δίκιο όταν λέει ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι βράχος για να αντλεί και να εκπέμπει τις ιδές του. Όταν όμως τον βαραίνει ο χρόνος, η έμπνευση γίνεται άφαντη και η δημιουργία αναπόδραστη γκρίνια.
Το επεισόδιο ξεκινά με το «A Dream of a Thousand Cats» μια ιστορία μέσα στην ιστορία, όπου έχουμε το μοναδικό κομμάτι κινουμένων σχεδίων στο «The Sandman». Φιλοτεχνημένη σε ημι-ρεαλιστικό ύφος, η ιστορία μας μιλά για τον ισχυρό ρόλο που μπορεί να παίξει το όνειρο στη θέση του ανθρώπου μέσα στον κόσμο. Εκεί, μπορούμε να ακούσουμε τον ίδιο τον Γκέιμαν να δίνει τη φωνή του σε ένα σκελετωμένο πουλί, να ονειρεύεται τον εαυτό του μόνιμο κάτοικο στην Ονειροχώρα.
TAGS
