Ξεκινά σήμερα 2 Ιουνίου στην γκαλερί Allouche Benias η έκθεση «The Triumph of Logic» του ζωγράφου.
Στο εμβληματικό νεοκλασικό του Τσίλερ που τα τελευταία χρόνια απέκτησε και πάλι ζωή ως χώρος σύγχρονης τέχνης, ο Έλληνας ζωγράφος έχει στήσει έναν ανορθόδοξο τόπο λατρείας. Οι μεγάλης κλίμακας ζωγραφικές επιφάνειες έχουν το εύρος που αρμόζει στις συλλήψεις του δημιουργού κι αναδεικνύονται ιδανικά στις αίθουσες του μεγάρου. Στο γνώριμο ζωγραφικό του ύφος – μια νεοβυζαντινή γραφή που διασταυρώνεται με σύγχρονες αναφορές -, ο Φαϊτάκης επιχειρεί ένα καυστικό σχόλιο επάνω στην εποχή.
Σε αυτό το γύρισμα του χρόνου που η σκιά του πολέμου μας απειλεί με πυρηνικό όλεθρο, το «μυαλό του ζωγράφου» εγκυμονεί μορφές του παρελθόντος που υψώνονται ως προφήτες. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει ο Νίτσε και παραδίπλα ο «πυρακτωμένος» νομπελίστας Βόλφγκανγκ Πάουλι (ηγετική μορφή της κοινότητας των φυσικών). Η δίνη του πολέμου αποτυπώνεται στο ομώνυμο έργο και στα «Μάνταλα», μια νέα σειρά συνθέσεων που πηγάζουν από την τέχνη του Θιβέτ και της Ιαπωνίας. Ο καλλιτέχνης αντλεί από την ζωγραφική παράδοση της Ανατολής για να μεταφέρει πυραύλους που στροβιλίζονται σε έναν κόσμο, ο οποίος ταλαντεύεται ανάμεσα στην πρόοδο και την αυτο-καταστροφή. Ευαγγελίζεται σαν εσχατολογική προφητεία την «ανάσταση» του κόσμου στο τέλος μιας επιστήμης που δε βάζει στο κέντρο της τον άνθρωπο, αλλά τη δογματική «αλήθεια». Μπορεί η επιστήμη να πορεύεται για αιώνες αδιάφορη προς τις δογματικές επιταγές της θρησκείας, αλλά, στη συνείδηση του ζωγράφου, έγινε η ίδια «δόγμα».
Στέλιος Φαϊτάκης «Σε Αγωνία (Βόλφγκανγκ Πάουλι)», 2021 © Stelios Faitakis
Ο Φαϊτάκης είναι ένας ιδιότυπος πιστός. Δείχνει καθημερινούς πολίτες ως μακελάρηδες, φωτοστεφανωμένους εξεγερμένους σε μια κόλαση που ανοίγεται στους δρόμους των μεγαλουπόλεων, αλλά έχει το αίσθημα του ζωγράφου που πιστεύει. Εξηγεί ο ίδιος: «η λογική δεν αρκεί από μόνη της για να ερμηνευθεί ο κόσμος. Η επέκταση της αντίληψής μας είναι το απαραίτητο στοιχείο ώστε ο άνθρωπος να κατακτήσει την ισορροπία μεταξύ λογικής και διαίσθησης. Η ισορροπία είναι η βασική έννοια στην οποία αναπτύσσονται οι συνθέσεις µου: ισορροπία µμεταξύ παλαιού και σύγχρονου, ρητού και άρρητου, κτιστού και άκτιστου». Ο ζωγράφος επιβεβαιώνει τον Μερλό-Ποντί όταν λέει ότι «οι συγγραφείς δεν πρέπει να υποτιμούν την εργασία και τη μελέτη των ζωγράφων, την προσπάθειά τους που μοιάζει με προσπάθεια σκέψης και που μας επιτρέπει να μιλάμε για μια γλώσσα ζωγραφικής». Το ενδιαφέρον στην περίπτωση Φαϊτάκη είναι ότι πατά στέρεα στη ζωγραφική παράδοση του τόπου του, αλλά όλα είναι εν ροή. Αν υπάρχει ένας σταθερός κανόνας, αυτός είναι η αναζήτηση νέου τρόπου, νέου ύφους, νέου μηνύματος.
Εδώ μέσα ο ζωγράφος ακολουθεί το παράδειγμα των μεγάλων καθεδρικών της Ευρώπης που δεν είναι μόνο χώροι λατρευτικοί, αλλά επίσης διδακτικοί: συνήθως, στο κατώτερο επίπεδο της εικονογραφίας εικονίζονται οι αγροτικές εργασίες που κάθε μήνα πρέπει να γίνουν. Εξαιρετική σημασία στους καθεδρικούς έχουν και τα γλυπτά που κοσμούν τον ναό. Πολλά από αυτά έχουν θρησκευτικά θέματα, άλλα όμως έχουν στοιχεία μυθολογικά ή κι από τον καθημερινό βίο. Στη Σαρτρ για παράδειγμα, επειδή ακριβώς δίπλα στον καθεδρικό λειτουργούσε φιλοσοφική σχολή, ορισμένα αγάλματα είναι εξεικονίσεις μαθημάτων (λογική, μαθηματικά κ.α.). Ο Έλληνας ζωγράφος για να μπορέσει να συνδεθεί με τη ζωή, για να δώσει νόημα στη ζωή, στρέφει αλλού το βλέμμα. Αμέσως μετά την πανδημία, μοιράζεται την τέχνη του ως αγωνία για το τι ορίζει την πρόοδο και τα τεχνολογικά της αγαθά.
Ο Φαϊτάκης μας λέει ότι η τεχνική κατασκευή εντάσσεται μέσα σε ένα ευρύτερο σχέδιο, από το οποίο αποκτά το νόημά της. Ο διάσημος φυσικός επιστήμονας εμφανίζεται, όχι σαν ένας παθητικός εντολοδόχος υπηρέτης, αλλά σαν ένας με όλες του τις πνευματικές δυνάμεις συνεργός. Ο Θεός πάλι, «υπάρχει» εν τη απουσία του. Στο έργο του ζωγράφου, η απόσυρση του πνευματικού στοιχείου από τον κόσμο, συνεπιφέρει μια εκπτωτική εξαγρίωση της φύσεως. Και σε μια τέτοια φύση, ο άνθρωπος δεν μπορεί να επιβιώσει, εξεγείρεται, επαναστατεί. Ο αποφατισμός του ζωγράφου συναντά καλλιτέχνες σαν τον Ιερώνυμο Μπος και διακρίνεται από μιαν αγωνία για την υπέρβαση της ευκλείδειας λογικής.
Όσοι γνωρίζουν την πορεία του δημιουργού, θα θυμούνται το ξεκίνημά του με την εικονογραφία για τον Σωκράτη στην 1η Μπιενάλε της Αθήνας το ’07. Από τότε, το έργο του Φαϊτάκη διατρέχει μια συνέπεια, μια σταθερή διέπουσα στο χρόνο που αφορά στο ρόλο και τη στάση του καλλιτέχνη μέσα στην κοινωνία. Ο ζωγράφος δεν έγινε ξαφνικά τεχνοφοβικός, ούτε κηρύσσει την επιστροφή σε κάποια «παράδοση». Νιώθει μάρτυρας μιας αυξήσεως στο μη περαιτέρω του πνευματικού χάσματος μεταξύ τεχνολογικού ιερατείου και μάζας. Τον επιστημονικό θρίαμβο που τράβηξε το χαλί κάτω από τα πόδια μας εικονογραφεί, τη λατρεία της τεχνολογίας στηλιτεύει. Αν ο θεατής δεν πειστεί από τα ζωγραφικά του οράματα, αυτό τουλάχιστον οφείλει να του αναγνωρίσει: έβαλε τη ζωγραφική μας παράδοση στο διεθνή χάρτη της τέχνης, με όρους σημερινούς, απολύτως εύληπτους στο ευρύ κοινό, όχι μόνο το εγχώριο. Και με το παράδειγμά του δημιούργησε μια νέα γενιά καλλιτεχνών στο ύφος του νεοβυζαντινού μοντερνισμού με αυτοπεποίθηση, κόντρα στο αντιζωγραφικό πνεύμα της σχολής. Είναι μια έκθεση που η σιωπή της, μέσα στην καρδιά της Αθήνας, αφυπνίζει.
Η έκθεση «The Triumph of Logic» του Στέλιου Φαϊτάκη στην Allouche Benias (Κανάρη 1, Κολωνάκι) θα λειτουργεί μέχρι τις 2 Ιουλίου.
TAGS
