Το Σαββατοκύριακο ολοκληρώθηκε με ιδιαίτερη επιτυχία, στην Καβάλα, το 5^ο Lucy Art Residency. Την καλλιτεχνική διεύθυνση του προγράμματος έχει ο εικαστικός Νικόλας Βεντουράκης, ο οποίος μαζί με την Μαρία Μιτζάλη ήταν οι εμπνευστές του προγράμματος φιλοξενίας αυτού, που αφορά στην τέχνη της φωτογραφίας.

Φωτογράφος και ο ίδιος, ο Βεντουράκης επικεντρώνεται στη σχέση έργου και θεατή την οποία επιχειρεί να αναλύσει και να επηρεάσει. Κοινωνικά ζητήματα, οικείες και δημόσιες σκηνές και υπαρξιακά ερωτήματα αποτελούν μέρος των θεματικών που τον απασχολούν, τις οποίες προσεγγίζει με τη δική του ξεχωριστή ματιά, δίνοντας μια μοναδική ανανεωτική διάσταση στο μέσο της φωτογραφίας.

Ποιες είναι οι βασικές αρχές της εικαστικής σου πρακτικής;

Η πρακτική μου βρίσκεται στο όριο μεταξύ τέχνης και τεκμηρίωσης, σε μια προσπάθεια να διερευνήσω το σύγχρονο αλλά και το ιστορικό καθεστώς της Φωτογραφικής εικόνας. Αυτή η προσωπική αναζήτηση εκτυλίσσεται κατά τη διάρκεια μιας ψηφιακής επανάστασης, όταν η άμβλυνση της γραμμής μεταξύ παραγωγού και θεατή έχει αναστρέψει προηγούμενες συνθήκες θέασης. Κεντρική θέση στο εικαστικό μου έργο κατέχει η προτροπή να αγκαλιάσουμε τις διφορούμενες εικόνες, όπου το φωτογραφικό δεν είναι ωστόσο πραγματικό, και το οικείο είναι μια προβολή ενός μείγματος μνήμης -που προέρχεται τόσο από ιδιωτικές εμπειρίες όσο και από εμπειρίες των μέσων ενημέρωσης- με την αφηρημένη σκέψη. Με γοητεύει (και παίζω με) την ανάγκη μας να είναι οι ιστορίες συμπερασματικές (αποδεικτικές) και ολοκληρωμένες. Γι’ αυτό επιδιώκω η δουλειά μου να αφήνει περιθώρια για προκαταλήψεις και παρερμηνείες να εμφανίζονται στην ανάγνωσή τους. Όποιο κι αν είναι το πλαίσιο: μια γκαλερί, μια σελίδα ή μια οθόνη υπολογιστή, τα έργα μου ίσως δεν μοιάζουν να έχουν καμία ομόφωνη βάση, και αφήνουν τον κάθε θεατή μόνο του να συμπληρώσει τα κενά στην αφήγηση.

Από πού αντλείς έμπνευση; 

Από πολύ μικρή ηλικία ανακάλυψα ότι με ενδιέφεραν πολύ οι εικόνες. Διάβαζα και μάζευα κόμικς, γραμματόσημα, εικονογραφημένα βιβλία και παρακολουθούσα όσο περισσότερες ταινίες και κινούμενα σχέδια μπορούσα. Ήμουν πάντα περίεργος και προσπαθούσα να μάθω πώς φτιάχνονται τα πάντα. Παρ’ όλα αυτά, δεν πίστευα ποτέ ότι θα κατέληγα να κάνω καριέρα ως καλλιτέχνης. Είχα καλή κατανόηση των φυσικών επιστημών στο σχολείο και πάντα πίστευα ότι θα γινόμουν αρχιτέκτονας. Ο πατέρας μου είναι αρχιτέκτονας και μεγάλωσα ανάμεσα σε μηχανικούς και σχεδιαστές. Χωρίς να υπεισέλθω σε πολλές λεπτομέρειες, η ζωή μέσα από μια σειρά απρογραμμάτιστων καταστάσεων με οδήγησε να σπουδάσω τέχνη (με έμφαση στο φωτογραφικό μέσο) και συνειδητοποίησα ότι ήμουν πολύ περισσότερο συντονισμένος με τα δισδιάστατα μέσα παρά με τα χωρικά που θα ήταν το επίκεντρο της αρχιτεκτονικής. Επιπλέον, ένα από τα ζητήματα με τα οποία πάντα πάλευα ήταν ότι άρχισα να ενδιαφέρομαι πολύ για εντελώς διαφορετικά και κάπως άσχετα μεταξύ τους θέματα.

«Voyageur» Nikolas Ventourakis and Sarah Fortais, Centre Pompidou Hors Pistes 14, 2019, Multidisciplinary Installation and Performance Installation View.

Όταν ήμουν προπτυχιακός φοιτητής, μπορούσε να με συναρπάσει η μελέτη κάποιου για το μπλε χρώμα, αλλά περνούσα εξίσου πολύ χρόνο παρακολουθώντας συζητήσεις για την πολιτική. Ως καλλιτέχνης είμαι σε θέση να δουλεύω πάνω σε πολλά διαφορετικά θέματα, αν και αυτό κάνει την πρακτική μου λίγο λιγότερο αναγνωρίσιμη ως σύνολο – λείπει ένα εμφανές στυλ ή μια «υπογραφή» στην επιφάνεια, καθώς τα εργαλεία και οι τρόποι που χρησιμοποιώ για να κάνω τέχνη μεταμορφώνονται ανάλογα με το θέμα ή τη διάθεσή μου. Θαυμάζω και εμπνέομαι σίγουρα από πολλούς καλλιτέχνες σύγχρονους μου και δίνω πολύ μεγάλη προσοχή στους συναδέλφους μου και το έργο που παράγουν είναι αυτό που σήμερα με ενδιαφέρει περισσότερο. Επειδή η λίστα θα μπορούσε να είναι ατελείωτη θα αναφέρω επιγραμματικά συναδέλφους που δουλεύουν στο όριο το φωτογραφικού μέσου: Sina Michalskaja, Paul Hutchinson, Στέλιος Καλλινίκου, Αντώνης Θεοδωρίδης, Φώτης Μηλιώνης, Μαρία Μαυροπούλου .

Με τι καταπιάνεσαι αυτή την περίοδο;

Προς τα τέλη Σεπτεμβρίου ολοκληρώνεται η ατομική μου έκθεση Unlikely Outcomes.The Exhibition** στο MISC Athens. Επίσης, στις αρχές Σεπτεμβρίου ολοκληρώθηκε ο πέμπτος κύκλος του Lucy Art Residency στη Καβάλα του οποίου είμαι καλλιτεχνικός διευθυντής από την ίδρυσή του. Με τον Christian Oxenius δουλεύουμε στην επιμέλεια του τρίτου επεισοδίου του A Hollow Place που θα παρουσιαστεί την Άνοιξη του 2023 και θα ολοκληρώσει τη τριλογία. Παράλληλα, θα αρχίσω τη προετοιμασία για την έρευνα που θα πραγματοποιήσω με τη βοήθεια του Onassis AiR για το Rituals for Our Safety Pt.III.

Μετά το πέρασμα της πανδημία τι έμεινε; Πως επηρέασε αυτή η κρίση τη δουλειά σου;

Δυστυχώς η πανδημία δεν έχει περάσει ακόμα. Σίγουρα βρισκόμαστε σε μια επόμενη φάση, όπου έχει επιστρέψει μια επίφαση κανονικότητας – βγαίνουμε, ταξιδεύουμε, πηγαίνουμε σε συναυλίες – και μόνο μικροί αντίλαλοι όπως οι μάσκες στα μέσα μεταφοράς και η αναφορά σε φίλους και συνεργάτες που βγαίνουν θετικοί μας θυμίζουν κάπως ότι υπάρχει ακόμη το υγειονομικό κομμάτι. Αλλά η κρίση που μας συνοδεύει ως επακόλουθο είναι εδώ και παρότι ζούμε μέσα σε αυτή με ένα τρόπο παραμένει αφανής, γιατί προσπαθούμε να επεξεργαστούμε το περιβάλλον γύρω μας με την εμπειρία που είχαμε για το κόσμο «πριν». Αλλά αυτά που βιώνουμε δεν ανταποκρίνονται ακριβώς και αυτή η σχάση μεταξύ αυτού που πιστεύουμε ότι θα έπρεπε να συμβαίνει και αυτού που όντως μας συμβαίνει δημιουργεί μια συνεχή αναταραχή. Θα έλεγα ότι είναι σαν ο κόσμος να αντικαταστάθηκε από ένα simulacrum.

The Banality of the Avant-Garde 0#160, 2018, C-Type Print, Glossy, Mounted on Dibond, Framed, 120 x 150 cm, Edition of 3 + 2 AP

Ως προς τη δουλειά μου, στην αρχή πίστευα ότι είχε μικρή επιρροή. Αλλά τελικά εάν κάτσω και αναλογιστώ βλέπω ότι είχε μεγαλύτερο αντίκτυπο από ότι θεωρούσα. Π.χ. ότι σταμάτησα να ταξιδεύω σε προορισμούς που δούλευα σε έργα για χρόνια – όπως τη Κύπρο-  με αποτέλεσμα εκείνα τα έργα τα οποία ήταν επιτέλους κοντά στην ολοκλήρωσή τους να είναι πλέον κάπως μετέωρα, ίσως και παρωχημένα. Επίσης ουσιαστικά ήμουν μακριά από τη βάση μου που είναι το Λονδίνο, καθότι προτίμησα να είμαι στα lockdown στην Αθήνα κοντά στους δικούς μου. Αυτό και μόνο άλλαξε τα εργαλεία που χρησιμοποιούσα – όχι, τελείως αλλά όσο χρειάζεται για να μην είναι πλέον αυθόρμητη η λειτουργεία. Και όπως συνέβη και με αμέτρητους άλλους, κάποια έργα αναγκαστικά μεταμορφώθηκαν ολοκληρωτικά  – όπως αυτό που δούλευα για τη Industrial Biennale της Κροατίας, όπου όταν πλέον η επιτόπια έρευνα και εργασία ήταν αδύνατη μεταφέρθηκε σε ένα αναλογικό/ψηφιακό μέσο το οποίο δεν είχα ξαναχρησιμοποιήσει και τελικά κατέληξε στο έργο “Why do several things happen to the land when I Just click once?”.

Ποια η στάση σου ως εικαστικός στην τρέχουσα διεθνή κατάσταση;

Ενώ δεν διαχωρίζω την υπόσταση μου ως πολίτης από την επαγγελματική μου ιδιότητα του εικαστικού, παρ΄όλα αυτά θα απαντήσω μόνο ως προς το καλλιτεχνικό κομμάτι. Η αντιμετώπιση της αβεβαιότητας είναι το απολύτως δυσκολότερο στοιχείο στη δημιουργία έργων. Βασικά, βρίσκω τον εαυτό μου να αμφισβητεί τις αποφάσεις μου ή ακόμη και τις μη αποφάσεις μου σε κάθε βήμα. Από την έρευνα και τη δοκιμή μέχρι την έκθεση των έργων τέχνης.

Υπάρχουν τόσες πολλές αβεβαιότητες. Αυτές τις μέρες ακόμα περισσότερες και βρίσκω τον εαυτό μου να αναρωτιέται ποιο είναι το νόημα να παρουσιάζω τα έργα μου στον κόσμο, γιατί να παράγω περισσότερα; Δεν έχω τις απαντήσεις, αλλά η δημιουργία νέων έργων έγινε πολύ πιο δύσκολη από ό,τι ήταν ήδη με αυτό το επιπλέον στρώμα πραγματικότητας από πάνω. Η μόνη μου νοηματική διέξοδος έγκειται στο γεγονός ότι επιδιώκω να είμαι ειλικρινής στο έργο που παράγω.

Από εκεί και πέρα ως πολίτες νομίζω ότι παρά την απύθμενη κούραση από την μόνιμη κατάσταση κρίσης και συναγερμού και το αίσθημα παγωμάρας, δεν έχουμε επιλογή παρά να αποφασίσουμε σε τι κόσμο θέλουμε να ζήσουμε – να τον φανταστούμε και να τον διεκδικήσουμε. Ούτε το φυσικό αλλά ούτε το πολιτικό περιβάλλον, με την κλιματική αλλαγή, την αναβίωση της ακραίας δεξιάς ως κυρίαρχη φωνή, επιτρέπουν για περαιτέρω αναμονή.

Defining Lines – Panel 1, 2015-2016, 7 c-type prints, mounted on dibond, framed, Anti-Reflective glass – blue paper, pasted on wall and floor

Θεωρείς πως η Ελλάδα παρέχει το κατάλληλο περιβάλλον για τους καλλιτέχνες;

Σίγουρα όχι. Έχουν υπάρξει κάποια πρώτα σημαντικά βήματα. Υποτροφίες, βραβεία, συνεργασίες με ιδρύματα και θεσμούς του εξωτερικού. Ακόμη και η πολιτική εξουσία αρχίζει κάπως να αναγνωρίζει ότι κάπως πρέπει να στηρίξει αυτό το χώρο οικονομικά. Αλλά όσο δεν υπάρχουν οι πραγματικές δομές που να δημιουργούν συνθήκες επαγγελματικών συσχετισμών, και όχι περιστασιακών οικονομικών συναλλαγών, θα είναι δύσκολο να υπάρξει ένας πλουραλισμός και μια στρατηγική οργάνωση με ορίζοντα τις επόμενες δεκαετίες.

Τόσο ο ιδιωτικός όσο και ο δημόσιος τομέας πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι οι καλλιτέχνες είναι πολύ ευάλωτοι σε ακραίες καταστάσεις όπως αυτή που ζούμε τώρα. Ως εκ τούτου, τα προηγούμενα πρότυπα πρέπει να παραμεριστούν για λίγο. Τα ανώτερα κλιμάκια του καλλιτεχνικού κόσμου, μπορούν να επιβιώσουν μειώνοντας τα γενικά έξοδα και τις σπατάλες για ένα χρονικό διάστημα, ενώ παράλληλα θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι δεν θα καταστήσουν τους ανθρώπους τους άνεργους. Οι συλλέκτες, τα ιδρύματα, θα πρέπει να καταλάβουν ότι αυτή τη στιγμή, πολλές μικρές αγορές έργων είναι πιο σημαντικές για τη συνολική υγεία του κλάδου, παρά η υποστήριξη προς τα καθιερωμένα ονόματα.

Ποια τα σχέδια σου για το άμεσο μέλλον;

Μετά από ένα πολύ έντονο διάστημα αρκετών μηνών αποφάσισα να μην κάνω αυστηρά σχέδια για πρώτη φορά στη ζωή μου- να υιοθετήσω τη νοοτροπία “μία μέρα τη φορά”. Για τους φίλους και τους συναδέλφους μου, είμαι διαβόητος (– οι ίδιοι νομίζω θα με περιέγραφαν μάλλον ως «ενοχλητικό!») για τον προγραμματισμό μηνών και ετών εκ των προτέρων. Αυτή τη στιγμή πραγματικά δεν με πιστεύουν ή δεν μπορούν να με πιστέψουν όταν τους λέω ότι παραμένω χωρίς συγκεκριμένο πρόγραμμα μέχρι το τέλος του έτους και ότι αυτό είναι μια συνειδητή απόφαση εκ μέρους μου για να επιστρέψω στο μυαλό μου να κάνει re-calibrate.

Μια ευχή για το μέλλον

Να μπορέσουμε πάλι να φανταζόμαστε το μέλλον.

TAGS

Δημήτρης Σπύρου

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη