Με τα αρχεία στο επίκεντρο, η πρακτική του εικαστικού Γιώργου Γύζη αναδεικνύει την οπτική δύναμη του αρχειακού υλικού, των τεκμηρίων, της τυπογραφίας αλλά και της υλικότητας του χαρτιού.
Ο Γύζης επιλέγει ειδήσεις, άρθρα και φωτογραφίες και τα αναπαράγει ζωγραφικά σε μεγάλη διάσταση. Τα έργα του ωστόσο διατηρούν την σφραγίδα του χρόνου, καθώς αποδίδει φωτορεαλιστικά τους κόκκους του ράστερ, τις ατέλειες στην εκτύπωση του μελανιού και την υφή ή τις αλλοιώσεις του χαρτιού. Εστιάζοντας κυρίως στο μέσο της ζωγραφικής σχολιάζει τους τρόπους με τους οποίους τα άτομα και οι συλλογικότητες επηρεάζουν στην καθημερινότητά τους τις μεγαλύτερες ιστορικές αφηγήσεις.
Ποιες είναι οι βασικές αρχές της εικαστικής σου πρακτικής;
Όλα ξεκινούν από την κατανόηση, τη μελέτη και την έρευνα του θέματος. Αν μην τι άλλο σήμερα, στον σύγχρονο κόσμο, τα εικαστικά είναι μία επιστήμη. Η παρατήρηση είναι η αρχή, η έρευνα είναι η βάση και τα μέσα των εφαρμοσμένων τεχνών το θεμέλιο του έργου. Οι εικαστικοί εικάζουμε, δηλαδή κάνουμε υποθέσεις, παρατηρούμε, καταγράφουμε, πειραματιζόμαστε. Επιθυμώ να τα τονίσω όλα αυτά, γιατί πρέπει να υπενθυμίζουμε στον θεατή ότι πίσω από το τελικό αποτέλεσμα υπάρχει η θεωρία και η διατριβή, η γεωμετρία, η σύνθεση, τα προσχέδια, τα χρωμάτων, οι υφές κ.α.
Η διαδικασία της δημιουργίας είναι πολύ χρονοβόρα και απαιτεί ακρίβεια, μεγάλη υπομονή και πειθαρχεία. Χρησιμοποιώ ειδικά χαρτιά πολλών γραμμαρίων τα οποία χρειάζονται ειδική μεταχείριση καθώς τα λάθη δεν σβήνουν. Είναι αδύνατο να επαναφέρει κάποιος ένα τσαλακωμένο χαρτί στην αρχική, άψογη όψη του. Ούτε μπορεί να σβήσει μία ατέλεια, ένα ανεπιθύμητό στίγμα στην επιφάνεια του χαρτιού. Θα μπορούσαμε να μιλάμε με τις ώρες για τις ποιότητες του χαρτιού. Σύμφωνα με αυτές τις παραμέτρους, έμαθα να είμαι πολύ προσεκτικός και να προστατεύω τα υλικά μου. Η τακτική καθαριότητα στον χώρο εργασίας μου κατέληξε να είναι για εμένα εξίσου σημαντική με την ίδια τη ζωγραφική πράξη. Λειτουργώ αυστηρά γιατί επιδιώκω την ποιότητα. Σέβομαι τον χρόνο του θεατή που επισκέπτεται μία έκθεση, τον χρόνο που αφιερώνει σε ένα έργο. Σ’ έναν χώρο τέχνης με αναστατώνει η εικόνα ενός έργου που το σκεπάζει η σκόνη. Πριν από αρκετά χρόνια, σε μια έκθεση ζωγραφικής έτυχε να δω ένα νεκρό, μικρό μυγάκι και σκόνη πάνω στην κορνίζα ενός πίνακα. Προφανώς κανείς δεν είχε παρατηρήσει με προσοχή εκείνον τον πίνακα για καιρό. Αυτή η εικόνα με στιγμάτισε. Για εμένα ήταν κάτι το αδιανόητο, ανεπίτρεπτο.
Από πού αντλείς έμπνευση;
Η έμπνευση είναι παντού και στα πάντα. Αρκεί να γνωρίζεις τι αναζητάς και πού να κοιτάξεις. Αντλώ έμπνευση από την ίδια την ύλη, από το χαρτί, τον καμβά, τα χρώματα, το στίγμα μιας πινελιάς. Δηλαδή τα υλικά μου ανοίγουν τον δρόμο για να επινοώ νέες ιδέες. Με εμπνέει η Ιστορία του τόπου όπου ζω, η ιστορία της τέχνης και η δουλειά των καλλιτεχνών που θαυμάζω.
Στα πλαίσια της θεματικής μου εργασίας με τίτλο Αποκόμματα άντλησα έμπνευση από δύο αναδρομικές εκθέσεις του Γερμανού ζωγράφου Gerrard Richter, από τα παλαιοβιβλιοπωλεία στην οδό Σόλωνος, τα παλαιοπωλεία στο Μοναστηράκι, τις περιηγήσεις στο αρχείο της Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων. Ο κόσμος του αρχείου είναι ανεξάντλητος, δεν φτάνει μία ζωή για να τον εξερευνήσεις. Κατά την έρευνά μου ξεχνώ πως είμαι εικαστικός, γίνομαι ένας ερευνητής! Μέσα σε όλη αυτή την παλιατζούρα βρίσκω την ουσία. Εκ πρώτης όψεως, το παλαιό υλικό, φθαρμένο από τον χρόνο, μου προκαλεί μια μελαγχολική αίσθηση αλλά και την επιθυμία να αναπαραστήσω τα ίχνη της φθοράς του. Αν αναλύσουμε μια παλιά εφημερίδα θα εκπλαγούμε από όλα αυτά που θα ανακαλύψουμε, και όχι μόνο ειδησεογραφικά. Έτυχε να δω φωτογραφίες που τις είχαν χρωματίσει με ξυλομπογιές κάποια παιδία. Πως είναι δυνατό να μας αφήσει αδιάφορους κάτι τέτοιο; Όλα τα ευρήματα, φέρουν ένα μήνυμα, μια πληροφορία, και προκαλούν συναισθήματα.
Άποψη της έκθεσης του Γιώργου Γύζη στην Enia Gallery (2020)
Με τι καταπιάνεσαι αυτή την περίοδο;
Πρόσφατα εγκαινιάστηκε η ομαδική έκθεση Statecraft. Διαμορφώνοντας το Κράτος στο ΕΜΣΤ, την οποία επιμελείται η καλλιτεχνική Διευθύντρια του μουσείου κα Γρέγου Κατερίνα. Είναι μεγάλη μου τιμή που η δουλειά μου συγκαταλέγεται στο νέο πρόγραμμα εκθέσεων του ΕΜΣΤ και συνυπάρχει ανάμεσα στα έργα εξαίρετων νέων καλλιτεχνών.
Αυτή την περίοδο, εργάζομαι εντατικά, δίχως μεγαλεπήβολα σχέδια. Για τον Renoir, ο κόσμος της δημιουργίας είναι ένα ποτάμι, πρέπει να αφεθεί κανείς και να παρασυρθεί από αυτό για να δει πόσο μακριά θα τον οδηγήσει. Για εμένα ο καλλιτέχνης είναι ένας μοναχός, που δεν έχει δει ποτέ τον Θεό αλλά πιστεύει στην ύπαρξη του, και του αφιερώνει την ίδια τη ζωή του. Ο δημιουργός δεν γνωρίζει αν το έργο του θα επιβιώσει ή αν θα έχει αξία για τις επόμενες γενιές όμως αφιερώνεται ολόψυχα στο προσωπικό του όραμα.
Μετά το πέρασμα της πανδημίας, τι έμεινε; Πώς επηρέασε αυτή η κρίση τη δουλειά σου;
Δυστυχώς, έμεινε η αβεβαιότητα και η δυσπιστία. Μια αβεβαιότητα για το μέλλον και μια δυσπιστία αν θα μπορέσουμε εν τέλει να ανταπεξέλθουμε στις νέες συνθήκες που δημιουργεί μία παγκόσμια απειλή. Θα έλεγα όμως ότι έχουμε αποκτήσει και μεγαλύτερη ετοιμότητα τόσο σε συλλογικό αλλά και σε προσωπικό επίπεδο.
Η πρώτη μου ατομική έκθεση στην Enia gallery εγκαινιάστηκε περίπου δύο τρεις εβδομάδες πριν από το πρώτο lockdown. Οπότε καταλαβαίνετε ότι βίωσα τον αποκλεισμό έντονα. Εκείνη τη χρονιά, δυστυχώς, κάποιοι καλλιτέχνες δεν προλάβαν να εγκαινιάσουν τις εκθέσεις τους. Σκεφτείτε πόσο ψυχοφθόρο είναι να αναιρούνται μέσα σε μια στιγμή ο κόπος και οι αμέτρητες ώρες εργασίας για την παρουσίαση μιας νέας δουλειάς.
Συμμερίζομαι την αγωνία και τον τρόμο του καλλιτεχνικού κόσμου. Μπορεί μια φωτογραφία με έναν πίνακα ζωγραφικής στα social media να αντικαταστήσει την δια ζώσης θέαση του; Μπορεί η αναμετάδοση μιας συναυλίας στην οθόνη του υπολογιστή να αντικαταστήσει τον παλμό της ζωντανής μουσικής; Μπορεί να αντικαταστήσει τη συμμετοχή του κοινού; Φυσικά και όχι. Ο ψηφιακός κόσμος δεν μπορεί να αντικαταστήσει μια θεατρική παράσταση, τον ηθοποιό πάνω στη σκηνή, την φυσική παρουσία των θεατών στη παράσταση, τη συγκίνηση, τη χαρά τους.
Ποια η στάση σου ως εικαστικός στην τρέχουσα διεθνή κατάσταση;
Προσπαθώ να μην προδικάζω τα γεγονότα, να μην βγάζω βιαστικά συμπεράσματα. Δεν θέλω να μιλάω για πράγματα που δεν γνωρίζω. Ως εικαστικός, αποστασιοποιούμαι από τη διεθνή επικαιρότητα. Επιθυμώ να μιλάω για τον τόπο όπου ζω. Πρέπει να στρέψουμε τη ματιά μας προς τα μέσα και να καταλάβουμε τι συμβαίνει εδώ και τώρα. Νιώθω κάποιες φορές ότι και εγώ επηρεάζομαι από την αναταραχή, γίνομαι κι εγώ ο ίδιος θύμα του γενικότερου πανικού και της κοινής γνώμης. Στο κέντρο της Αθήνας είναι εύκολο να χάσει κάποιος τη ψυχραιμία του. Για αυτό, αφήνω τις ιδέες μου να ωριμάσουν με τον χρόνο και περιμένω τη στιγμή που θα αισθανθώ έτοιμος για να πω κάτι ουσιαστικό.
Η κρίση και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στην χώρα μας υπάρχουν σε μεγαλύτερη ή μικρότερη κλίμακα παγκοσμίως. Ο κόσμος περνάει παντού δύσκολα, υπάρχει παντού οικονομική ανισότητα. Σε πολλές χώρες επικρατούν αυταρχικά καθεστώτα και η ελευθερία του λόγου δεν είναι δεδομένη. Σχεδόν παντού έρχεται κανείς αντιμέτωπος με την ξενοφοβία και τον ρατσισμό. Ως εικαστικοί, οφείλουμε να εκφραζόμαστε για αυτά τα θέματα. Η εικαστική «γλώσσα» μιλάει σε όλους τους ανθρώπους.
Θεωρείς πως η Ελλάδα παρέχει το κατάλληλο περιβάλλον για τους καλλιτέχνες;
Έχουν γίνει μεγάλα βήματα και από δημόσιους και από ιδιωτικούς φορείς, όμως έχουμε μεγάλο δρόμο μπροστά μας. Είναι ένα αρκετά περίπλοκο ζήτημα. Εμπιστεύομαι βαθιά τους άξιους συναδέλφους μου, ανθρώπους πολυμαθείς που καινοτομούν και αυτό με παροτρύνει να συνεισφέρω κι εγώ, όσο το δυνατό. Ωστόσο με απασχολεί τι μπορούμε να κάνουμε ως πολίτες για να δημιουργήσουμε το κατάλληλο περιβάλλον για τον χώρο των τεχνών. «…την Άνοιξη αν δεν τη βρεις, τη φτιάχνεις.», έγραψε ο Οδυσσέας Ελύτης.
Έχω μεγαλώσει και ζω στο κέντρο της Αθήνας. Παρατηρώ όλους αυτούς τους καλλιτέχνες του εξωτερικού που ζουν και εργάζονται στην περιοχή της Κυψέλης. Τους εμπνέει αυτό το περιβάλλον, βρίσκουν μία ουσία, έναν σκοπό μέσα σε όλο αυτό το χάος. Αναρωτιέμαι γιατί αφήνουν τον τόπο σου, για να δημιουργήσουν εδώ; Ενδεχομένως για αυτούς η διαμονή τους εδώ είναι μια εξωτική περιπέτεια. Αυτό δεν αναζητούμε άλλωστε και εμείς μέσα σε ένα μυθιστόρημα; Την αφήγηση και την εμπειρία κάποιου εξωτικού προορισμού; Ο καλλιτέχνης δεν πρέπει να δημιουργεί μόνο σε μια κοινωνία που ευημερεί. Περισσότερη ανάγκη μας έχουν αυτοί που «πνίγονται» και αποζητούν ένα στήριγμα στην τέχνη. Υπερασπίζομαι ακράδαντα αυτή την άποψη.
Ποια τα σχέδια σου για το άμεσο μέλλον;
Τα αδιάβαστα βιβλία της βιβλιοθήκη είναι πολλά, αναζητώ τον χρόνο να διαβάσω για την προσωπική μου ευχαρίστηση. Θέλω να ακούσω τους καινούργιους δίσκους μου στο πικ απ, είναι αρκετοί, με περιμένουν στοιβαγμένοι στην ίδια θέση καιρό τώρα. Προετοιμάζομαι για τις προσεχείς εκθέσεις που θα συμμετέχω. Αν όλα πάνε κατ’ ευχή, ελπίζω, ένα μακρινό ταξίδι προς τον Βορρά.
Μια ευχή για το μέλλον
Εύχομαι υγεία και ευημερία για όλο το κόσμο. Εύχομαι να υπάρχουν νέες ευκαιρίες για όλους τους καλλιτέχνες και όλους τους συνάνθρωπους μου.
TAGS
