Με την κάμερα ανά χείρας, η εικαστικός Εύα Γιαννακοπούλου πειραματίζεται με ποικίλες καλλιτεχνικές πρακτικές όπως παραστάσεις, εγκαταστάσεις, ταινίες και συμμετοχικές δράσεις. Η έρευνα αποτελεί έναυσμα και κινητήριο δύναμη για το έργο της, το οποίο προτιμά να το παρουσιάζει σε χώρους αντισυμβατικούς: παρεμβάσεις σε διαπολιτισμικά πλαίσια, τουριστικούς προορισμούς, απομονωμένες κοινότητες και κοινωνικές ομάδες, όπως εκπατρισμένες γυναίκες με παιδιά, αλλά και παρουσιάσεις σε πλαζ, πλατείες, ποταμούς, πάρκα και αυτοσχέδιες σκηνές στο δημόσιο χώρο διαμορφώνουν την εικαστική της ταυτότητα.

Ποιες είναι οι βασικές αρχές της εικαστικής σου πρακτικής;

Οι βόλτες με το μηχανάκι μου στην πόλη. Πρόκειται για το εργαστήριο μου, καθώς περνάω αρκετές ώρες οδηγώντας λόγω υποχρεώσεων, εκεί έχω συλλάβει και σχεδιάσει τα περισσότερα από τα έργα μου. Θα γίνω ακόμα πιο συγκεκριμένη: οι επισκέψεις σε μέρη παράδοξα, παράταιρα και απείθαρχα. Πρόκειται για τόπους  από τους οποίους απουσιάζουν οι εξουσιαστικές κατασκευές του χρόνου και μάλλον οι συνεπακόλουθες ελεγκτικές τεχνολογίες που χαρακτηρίζουν την καθημερινότητα μας. Εκεί μου συμβαίνουν διάφορα απρόσμενα γεγονότα τα οποία συνήθως προκαλώ. Αναφέρομαι στις  διαπροσωπικές εμπλοκές ενός μάλλον παθόντος υποκειμένου που επιχειρεί να επιτελέσει συσχετισμούς.

Ασχολούμαι κατά κύριο λόγο με την performance και την επιτελεστική κινηματογράφηση. Είμαι επίσης camerawoman «τσεπάκιας», κυκλοφορώ συνεχώς με την κάμερα μου υπό μάλης και κινηματογραφώ, καθώς τα πάντα για εμένα είναι ύλη προς επεξεργασία και «παράσταση». Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πτυχιακή μου εργασία στην ΑΣΚΤ για την οποία πραγματοποίησα μία επιτόπια έρευνα 9 μηνών στην πλατεία Συντάγματος. Το 2012 η πλατεία ήταν εξαιρετικά φορτισμένη λόγω της κρίσης, οπότε επιχείρησα μία καταγραφή των υποκειμένων που σύχναζαν εκεί για πολλούς και διάφορους λόγους, των διαδηλώσεων, των λιτανειών, του θυμού που επικρατούσε και ενός σκύλου που συνόδευε ηχητικά ένα κλαρίνο. Το έργο αποτελεί μία «ανακατασκευή» της πλατείας αποτυπώνοντας παράλληλα διάφορες σκέψεις αναφορικά με την έννοια της αέναης και παράλληλης κινηματογράφησης.

Κατά τ’ άλλα, αυτή την περίοδο διαβάζω ακατάπαυστα σε μία πλαζ διάφορα βιβλία ανθρωπολογικού ενδιαφέροντος και όχι μόνο. Το ένα φέρει τον τίτλο «Η Μητρότητα στο Προσκήνιο», ενώ το άλλο αποτελείται από μία συλλογή κειμένων του Malatesta αναφορικά με την σχέση αναρχισμού και βίας.

Από πού αντλείς έμπνευση;

Αντλώ έμπνευση από τον γιο μου, από την γονεϊκή συνθήκη την οποία βιώνω μαζί του, από τα ΛΟΑΤΚΙΑ+ ζητήματα και τις συνεπακόλουθες επείγουσες διεκδικήσεις που προκύπτουν, από τις αναταράξεις που – επιτέλους – διαβάλλουν τις στερεοτυπικές απεικονίσεις του φύλου. Παράλληλη πηγή έμπνευσης είναι η μετα-ανθρώπινη συνθήκη και οι περιπέτειες της κατακερματισμένης διαδικτυακής μας ταυτότητας, οι πολιτικές σώματος αλλά και τα πάρτι στα οποία όλα είναι πιθανά όπως η συντέλεση μίας γέννας και η ομαδική trans συνθήκη. Αυτή ακριβώς είναι και η θεματολογία του Kin Baby, ενός από τα πρόσφατα έργα μου το οποίο παρουσιάστηκε διαδικτυακά στα πλαίσια του θεατρικού φεστιβάλ FUTURE N.O.W που διοργανώθηκε από την Στέγη του ιδρύματος Ωνάση. Σημείο εκκίνησης του έργου αποτελεί το βιβλίο της θεωρητικού Donna Haraway  “Staying with the Trouble: Making Kin in the Chthulucene”. Σε αυτό η Haraway μας προτρέπει να σταματήσουμε να γεννάμε μωρά και να δημιουργήσουμε αντιθέτως «νέο είδος», να συνάψουμε ισχυρές σχέσεις και να συν-ποιήσουμε σε ένα απώτερο μελλοντικό κόσμο στον οποίο επικρατεί μία αναπάντεχη κομποστοποιημένη μάζα η οποία είναι όλα και τίποτα. Αποφάσισα να απεικονίσω λοιπόν την στιγμή γέννησης του νέου αυτού είδους κατά την διάρκεια ενός rave πάρτι το οποίο συντελείται σε ένα club ονόματι COSMOGONIA. Στο αγαπημένο μαξιμαλιστικό KIVOTOS Channel (παραγωγή της Στέγης του ιδρύματος Ωνάση) σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη Ηλία Αδάμ συγκροτούμε ένα «διαφορετικό» τηλεοπτικό κανάλι της επόμενης μέρας το οποίο αποτελεί έναν ασφαλή χώρο για ευάλωτα σώματα, θηλυκότητες, εξομολόγηση και ριζοσπαστική φαντασία. Θα έλεγα ότι το έργο αποτελεί αίτημα για κοινωνική συμπερίληψη υιοθετώντας αστείες και απρόσμενες στρατηγικές επιβίωσης. Τέλος θα αναφερθώ στο έργο “Snake” το οποίο παρουσιάστηκε διαδικτυακά στα πλαίσια της έκθεσης “Is Everybody In? The Ceremony Is About To Begin” σε επιμέλεια της Νάντιας Αργυροπούλου στο Arts Festival της Σχολής Frances Rich του Deree. Το έργο -που έγινε από κοινού με τον χρόνιο συνεργάτη και αγαπημένο φίλο Πάνο Σκλαβενίτη- εκκινεί από τους μυθικούς Doors και επικεντρώνεται στην αλληγορία του δέρματος εν κινήσει και της ποιητικής διάστασης της φθοράς του σώματος.

Με τι καταπιάνεσαι αυτή την περίοδο;

Φέτος συμμετέχω στο φεστιβάλ «Διαδρομές στη Μάρπησσα» σε επιμέλεια της Δέσποινας Ζευκιλή, οπότε αυτή την περίοδο δουλεύω εντατικά για το έργο που θα παρουσιάσω εκεί στα τέλη Αυγούστου. Με αφορμή τα έργα του Παριανού γλύπτη Νίκου Περαντινού, εξετάζω διάφορα χειρονομιακά παραδείγματα γλυπτικής, ενώ παράλληλα αναφέρομαι στην διαδικασία της επιστροφής ως χειροναξία. Ποιες «χειρονομίες» άραγε αξιολογούνται και κατατάσσονται ως θηλυπρεπείς ή ανδροπρεπείς και γιατί μας εκπλήσσουν οι Κούροι της νήσου Δεσποτικό οι οποίοι δεν σφίγγουν τις γροθιές -όπως είθισται-, αλλά φέρουν ένα άνθος όπως οι Κόρες; Το ωραίο είναι ότι όλες αυτές οι σκέψεις γίνονται όσο βρίσκομαι στην Αντίπαρο στην οποία περνάω τα τελευταία μου καλοκαίρια. Η Αντίπαρος δεν είναι καθόλου ο «φτωχός» συγγενής της Πάρου όπως ίσως φαντάζονται όσ@ δεν την έχουν ακόμα επισκεφθεί , είναι αντιθέτως ένα πολύ συναρπαστικό νησί. Από την άλλη όμως όταν βρίσκεσαι σε αυτήν δεν μπορείς παρά να μην αντικρίζεις την Πάρο, η μη θέαση είναι απλώς αδύνατη. Αυτό ήταν και το γεγονός το οποίο με παρακίνησε να σκεφτώ την επιστροφή στην Πάρο -με αφορμή τα εγκαίνια της έκθεσης- ως χειροναξία. Σκέφτομαι λοιπόν να πάω από το ένα νησί στο άλλο κολυμπώντας ή με διάφορα άλλα μέσα. Ευτυχώς είναι πολύ κοντά! Κατά τ’ άλλα καταπιάνομαι με την Καλλιόπη -τη μούσα του φετινού καλοκαιριού- την οποία θα χρειαστεί να κινηματογραφήσω για το έργο. Ασχολούμαι επίσης με κάποιον με μακριά μούσια που μεταφέρει πολλούς δίσκους και κάθεται συνήθως κάτω από έναν κέδρο.

Πως έχει επηρεάσει η κατάσταση της πανδημίας τη δουλειά σου;

Ριζικά θα έλεγα. Μεγάλο πλήγμα για εμένα αποτελούν η στέρηση της σωματικής επαφής και οι απαγορεύσεις που συνοδεύουν το βίωμα στον δημόσιο χώρο. Όταν συναντιέμαι με φίλες/ους συνήθως ρωτάω αν αγκαλιάζονται ή φιλιούνται, έτσι ώστε να «οριοθετηθούν» τα όρια εγγύτητας, στο σχολείο δεν αναγνωρίζω τα πρόσωπα των μαθητών μου επειδή φοράνε μάσκα, οι βόλτες εν μέσω καραντίνας είναι δύσκολη υπόθεση και ούτω καθεξής. Πόσο ανατρεπτικά μπορεί άραγε να σκεφτεί κάποια/ος στα πλαίσια αυτής της κατάστασης και αν ναι, υφίσταται το ερώτημα ως αναγκαιότητα; Όσο πάντως και αν προσπαθήσουμε δεν μπορούμε παρά να μην σκοντάψουμε σε απαγορεύσεις που μοιραία διαμορφώνουν οποιαδήποτε εικαστική παραγωγή. Η πρόκληση είναι πράγματι η ανάδειξη της ψηφιακής συνθήκης εν μέσω πανδημίας. Μάθαμε και είδαμε πολλά, κάποια από αυτά είναι η ανάδειξη της ψηφιακής μας εαυτής και της ψηφιακής μας ταυτότητας, η «υλικότητα» των διαδικτυακών σκηνών και χωροθετήσεων, η σωματικότητα της οθόνης και του πληκτρολογίου. Ναι, η ψηφιακή συνθήκη είναι τόσο παρούσα και πραγματική όσο η φυσική, γεγονός το οποίο αποδεικνύεται εδώ και χρόνια. Θεωρώ όμως ότι καθιερώθηκε ως τέτοια εν μέσω πανδημίας, ας σκεφτούμε λοιπόν τι συνεπιφέρει και τι είδους διαδρομές διανοίγονται.

Θεωρείς πως η Ελλάδα παρέχει το κατάλληλο περιβάλλον για τους καλλιτέχνες;

Σίγουρα όχι! Θα μπορούσα επίσης να αναφερθώ σε εκατοντάδες κακώς κείμενα τα οποία μας εξαναγκάζουν σε εξαντλητικές εργατοώρες προκειμένου να συνεχίσουμε να παράγουμε τέχνη ή -ακόμα χειρότερα- στο να την εγκαταλείπουμε. Ηχηρή απουσία των κρατικών θεσμών σε σημείο εμπαιγμού, νιώθουμε συχνά ότι αντιμετωπιζόμαστε ως χομπίστες. Η ύπαρξη ιδιωτικών φορέων είναι ελπιδοφόρα, όμως δεν αρκεί, γιατί η υποστήριξη θα έπρεπε να είναι πιο ευρεία. Θεωρώ ότι οι υπόλοιπες/οι συναδέλφισσες έχουν αναπτύξει εύγλωττα το ζήτημα στη στήλη σου. Θα ήθελα να αναφερθώ περισσότερο στις συνέπειες του γεγονότος, ίσως για να πω τον καημό μου αναφορικά με τα αδιέξοδα του επαγγέλματος. Ακόμα και όταν μπαίνουμε στον στίβο διεκδίκησης  -των πενιχρών- επιχορηγήσεων ή βραβείων, εξαναγκαζόμαστε σε μία ατελείωτη γραφειοκρατία ή σε μακροσκελείς και χρονοβόρες αιτήσεις. Αν αυτό ήταν το μοναδικό πρόβλημα ίσως και να ήταν καλά! Όμως ως εικαστικοί πρέπει να βιοποριζόμαστε, να φροντίζουμε τα παιδιά μας, να έχουμε θεωρητικές αναφορές, να αγοράζουμε υλικά, να «προμοτάρουμε» τον εαυτό μας και μέσα σε όλα αυτά να έχουμε και έμπνευση για να παράγουμε έργο. Δεν υπονοώ καθόλου ότι η/ο καλλιτέχνης θα έπρεπε να είναι υπεράνω της πραγματικότητας, ούτε ότι θα έπρεπε να είναι αλώβητος. Για την ακρίβεια πιστεύω ακριβώς το αντίθετο, όμως εδώ μιλάμε για ασύμβατες πραγματικότητες που συχνά μας οδηγούν σε ανυπόφορους πολιτικούς, προσωπικούς και συναισθηματικούς συμβιβασμούς.

Ποια τα σχέδια σου για το μέλλον;

Σκοπεύω σύντομα να κάνω τον γύρο του νησιού Φέιρα κολυμπώντας. Πρόκειται για ένα μικρό ακατοίκητο νησί το οποίο αντικρίζω από την παραλία του camping της Αντιπάρου στην οποία βρίσκομαι κάθε μεσημέρι. Πιστεύω ότι θα πάρω και την υποθαλάσσια κάμερα μαζί μου με την ελπίδα ότι δεν θα την συμπαρασύρει πάλι το ρεύμα. Θα ήθελα να περάσω εκεί το βράδυ για να δω την ανατολή ηλίου. Σκέφτομαι επίσης την δυνατότητα ενός έργου στον Φλοίσβο, την πιο συναρπαστική παραλία της Αθήνας. Πιστεύω ότι από τον Σεπτέμβριο και μετά θα επικεντρώσω τις δυνάμεις μου σε αυτό.

Έχω επίσης στα σκαριά ένα ταξίδι στο Βαρανάσι με την φίλη μου την Μαριάννα η οποία είναι γιόγκι. Θέλω οπωσδήποτε να δω αυτήν την –αρχαιότερη και από τους μύθους, όπως κάποι@ υποστηρίζουν- πόλη και φυσικά τα τελετουργικά στον Γάγγη. Άλλα ταξίδια που θα ήθελα να προγραμματίσω είναι η επιστροφή μου στο Κάϊρο και το Τελ Αβίβ.

Διανύω μία περίοδο κατά την οποία σκέφτομαι τις δυνατότητες μίας «εναλλακτικής» ζωής. Που μπορεί να μισοκρυφτεί ή και να χαθεί κάποι@, έτσι ώστε να ξεφύγει από την φρενίτιδα της «Υγείας ως Ατομικό Κεφάλαιο», του υγιεινισμού και του ευ ζην; Μία απάντηση είναι σε κοινοβιακές ή πολυσυλλεκτικές κοινωνικές συγκροτήσεις, μία άλλη θα μπορούσε να είναι η καταφυγή σε μεθόδους διάβρωσης και παράβασης, τέλος υπάρχει και ο αναχωρητισμός. Δεν ξέρω, προς το παρόν τα μελετώ όλα αυτά.

Μια ευχή;

Να βγάλουμε επιτέλους τις μάσκες και να αγκαλιαστούμε. Θέλω να ελπίζω ότι όλα όσα βιώνουμε θα αποκατασταθούν χωρίς βαθιά τραύματα. Δεν είμαι υπεραισιόδοξη για το μέλλον, όμως η τέχνη λειτουργεί για εμένα ως διαδικασία ίασης, οπότε μπορεί και να σωθώ.

TAGS

Δημήτρης Σπύρου

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη