Το αρχαίο ερείπιο ως ανοίκειο αλλά και προσφιλές θέμα αναδεικνύει οι φωτογραφίες που η Vera Lutter έχει δημιουργήσει με την τεχνική του σκοτεινού θαλάμου και εκθέτει στην γκαλερί Gagosian.

Τί διαφορετικό, αναπάντεχο και σύγχρονο θα μπορούσε μία φωτογραφία ενός αρχαιοελληνικού ναού να προσφέρει στην «δεξαμενή» εικόνων αρχαίων ερειπίων; Με αυτή την πρόκληση καταπιάνεται εδώ και χρόνια η γεννημένη στην Γερμανία και εγκατεστημένη στην Νέα Υόρκη φωτογράφος Vera Lutter. Χρησιμοποιεί την παλιά αποτύπωση της πραγματικότητας μέσα από την τεχνική του σκοτεινού θαλάμου για να παράξει απόκοσμες, αφαιρετικές εικόνες αρχαίων ναών που ενεργοποιούν το ενδοσκοπικό βλέμμα και γεννούν σκέψεις γύρω από τον χρόνο και την σχέση μας με τον αρχαίο πολιτισμό.

Όπως και σε παλαιότερη δουλειά, οι φωτογραφίες της στην ατομική της έκθεση «Fragments of a Time Past» στην γκαλερί Gagosian, την πρώτη έκθεση της καλλιτέχνιδος στην Αθήνα μετά από μία δεκαπενταετία, παρουσιάζουν την μεγαλοπρέπεια των αρχαίων ελληνικών ναών αποδίδοντας τους σχεδόν εξαϋλωμένους, ως μία φαντασματική πραγματικότητα που ως τέτοια υποδηλώνει τον μη τόπο, μία διαχρονία και ένα ιδανικό. Απορρέουν δηλαδή από μία εξιδανικευμένη αντίληψη του αρχαίου πολιτισμού. (Αυτός είναι και ο λόγος που η ανθρώπινη φιγούρα με εξαίρεση μία φωτογραφία στην οποία κάποιες μόλις διακρίνονται, απουσιάζει από τις εικόνες της). H Lutter δεν την ανατρέπει αλλά αντιθέτως οδηγεί το βλέμμα και σε άλλες αθέατες πλευρές ενός μεγαλείου που από την μία έχει μία κλασική αρμονία και ένα ανθρώπινο μέτρο ενώ από την άλλη αγγίζει την ιδέα του ρομαντικού «υψηλού», αυτού που υπερβαίνει τον άνθρωπο. Αναδεικνύει επίσης την σημασία της λεπτομέρειας όπως τα φυτά που βγαίνουν μέσα από τα ερείπια, ένα στοιχείο σύνηθες στην εικονοποιία των ερειπίων.

Ανάμεσα στον ιδεαλισμό του κλασικισμού και έναν σύγχρονο ρομαντισμό, οι φωτογραφίες της έκθεσης που αποτελούν ανάθεση του New York Times Magazine το 2021 αποτυπώνουν γνώριμες όψεις του Παρθενώνα, του ναού του Ποσειδώνα στο Σούνιο και της Ακαδημίας του Πλάτωνα ενώ κάποιες παλαιότερες είναι από τον Ναό της Ποσειδωνίας. Υπάρχουν επίσης φωτογραφίες μέρους ή ολόκληρων αρχαιοελληνικών γλυπτών από τις συλλογές του Μητροπολητικού Μουσείου της Νέας Υόρκης.

Το σημείο θεάσης δεν είναι ασυνήθιστο – θα μπορούσε να είναι το ίδιο σε μία καρτ ποστάλ – όμως το πώς αυτό συνδυάζεται με μία άπλετη αίσθηση του χώρου και μία ανάδειξη της εικόνας όχι ως έναν παράθυρο στον κόσμο αλλά ως τρόπο αντίληψης της πραγματικότητας αποδεικνύει το πώς η Lutter  μεταμορφώνει μία θεματολογία αλλά και έναν συμβολισμό που είναι τόσο γνώριμος και στερεοτυπικός ώστε να έχει απωλέσει την αιχμή του, σε μία φωτογραφική μελέτη που μεταξύ άλλων ασχολείται με την εμβύθιση του βλέμματος. Μεταχειρίζεται επίσης το αρχαιοελληνικό μνημείο ως ένα σημείο συνάντησης του μύθου και της πραγματικότητας, της φαντασίας με την ιστορία.

Πρακτικά αυτό επιτυγχάνεται μεσα από την αντιστροφή θετικού – αρνητικού: ο πρωϊνός ουρανός που στην πραγματικότητα είναι φωτεινός μετατρέπεται στο μαύρο που απορροφά, στην αίσθηση ενός σύμπαντος, οι κολώνες που στην πραγματικότητα είναι υπό την σκιά του πρωϊνού φωτός γίνονται λαμπερές ακτίνες. Οι φωτογραφίες της εκπέμπουν και απορροφούν το φως και αντίστοιχα τα μνημεία που αναπαριστούν επιβάλλονται στο θεατή, βγαίνουν προς τα έξω αλλά και τον προσκαλούν εντός του χώρου τους. Αυτή η διττή κατάσταση δημιουργεί μία μετέωρη αίσθηση ανάμεσα στην ηρεμία και μία ανησυχία.

Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπο που η Lutter αποδίδει τον χρόνο, το παρελθόν ως κάτι διηνεκές που υπάρχει πίσω από αυτό που φαίνεται.

Ο τρόπος που η Lutter πραγματεύται τον χρόνο είναι θεμελιώδες στοιχείο της τεχνικής όσο και της αισθητικής των φωτογραφιών της. Αντί για φωτογραφική μηχανή χρησιμοποιεί κατασκευές η κουτιά ως σκοτεινούς θαλάμους για να αποτυπώσει τα θέματά της. Η μεγάλη διάρκεια έκθεσης του φωτοευαίσθητου χαρτιού στο αντικείμενο που φωτογραφίζει επιφέρει αυτή την αίσθηση της διαφάνειας και την αντιστροφή αρνητικών και θετικών τονικοτήτων. Δημιουργεί επίσης την εντύπωση του διαφεύγοντος νοήματος, του θραύσματος, μίας ταλάντευσης ανάμεσα σε αυτό που αποκαλύπτεται και αυτό που παραμένει ένα μυστήριο.

Ιδωμένες στο πλαίσιο της συνολικότερης δουλειάς της  Lutter που συμπεριλαμβάνει αστικά και βιομηχανικά τοπία, oι φωτογραφίες των μνημείων αυτών εκφράζουν τον γενικότερο προβληματισμό της γύρω από τον χώρο σε σχέση με την αρχιτεκτονική, το άυλο με το δομημένο περιβάλλον. Μιλούν επίσης για τον δημόσιο χώρο, το μνημείο, τον βιομηχανικό χώρο ως τόπων φορτισμένων με συμβολισμούς, κοινωνικές και πολιτιστικές σημασίες, ως προσφιλή αλλά και ανοίκεια περιβάλλοντα, ως τόποι που ασκούν μία δύναμη αλλά άλλοτε εκφεύγουν της προσοχής μας, καθώς επίσης για το πώς μπορεί κανείς να δει τους χώρους αυτούς από μία θέση που να συνδυάζει την απόσταση με την συναισθηματική εμπλοκή. Τα έργα της που έχουν επίσης αναφερθεί ως συγγενή με τις φωτογραφίες του επίσης γερμανού φωτογράφου Μichael Wesely, μοιάζουν συχνά ψυχρές και απόκοσμες ίσως και ηθελημένα στυλιζαρισμένες. Έχουν μία επιβολή αλλά και μία ευθραυστότητα. Κινητοποιούν τον θεατή να δει τον εαυτό του ως ενεργό και όχι ως παθητικό δέκτη της εικόνας.

Vera Lutter, «Fragments of a Time Past»,γκαλερί Gagosian ως 28/5.

TAGS

Αλεξάνδρα Κοροξενίδη

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη