Πώς θα μπορούσε να αρχείο εικόνων να αποκτήσει καινούριο νόημα και ερμηνείες; Πώς λειτουργεί ένα φωτογραφικό αρχείο στον χρόνο και σε σχέση με τον χρόνο, πώς οι εικόνες του αποκτούν εσωτερικές σχέσεις, συνδέσεις που συνήθως δεν είναι παρά μία αντανάκλαση του πώς σκεφτόμαστε το παρόν;
Η έκθεση «Unlikely Outcomes. Τhe Exhibition**» του Νικόλα Βεντουράκη στην MISC και σε επιμέλεια των Christian Oxenius και Σύλβιας Σαχίνη , θέτει εμμέσως την σημασία ενός αρχείου ανασύροντας εικόνες που έχει τραβήξει ο καλλιτέχνης σε διαφορετικές περιόδους και ανασυνθέτοντας της ως μία εγκατάσταση με καινούριους συσχετισμούς.
Στην έκθεση, το ζήτημα του αρχείου προκύπτει σταδιακά. Το πρώτιστο και εκείνο που οδηγεί στους συλλογισμούς περί μνήμης και αρχείου, είναι η διάχυτη αίσθηση μίας χρονικότητας. Στην δουλειά του καλλιτέχνη υπάρχει η διαδικασία, η μετάβαση από το παρελθόν στο παρόν, το ζήτημα του πώς μία εικόνα ενεργοποιείται στο παρόν, οι καινούριοι συνειρμοί (απίθανες εκβάσεις για να αναφερθεί κανείς στον τίτλο) που δημιουργούνται ανάμεσα σε εικόνες-θραύσματα της μνήμης.
Αυτή η διαδικασία, αρχειοθέτησης, αναδίφησης στο αρχείο και επανάχρησης του είναι καταρχήν τρόπος δουλειάς, αποτελεί μεθοδολογική προσέγγιση για τον Νικόλα Βεντουράκη.
“An Easter family gathering”
Ο καλλιτέχνης χτίζει ένα αρχείο εικόνων και το μετά από καιρό το επισκέπτεται – τυχαία ή με πρόθεση – και το ανασυνθέτει αυτοσχεδιαστικά. Μία πιο προσεκτική ματιά στην έκθεση θα φανερώσει αυτή την ζωντάνια και κίνηση μέσα στον χρόνο, το ενδιάμεσο διάστημα, τις «μεταμορφώσεις» μίας εικόνας από το αρχικό της πλαίσιο σε κάποιο άλλο, τον αυτοσχεδιασμό, την εικόνα ως μία ανοιχτή αφήγηση που αλλάζει ανάλογα με το συγκείμενο και την χρονική στιγμή που παρουσιάζεται.
Εν μέρει η εντύπωση αυτή προκύπτει από τον τρόπο που ο καλλιτέχνης στήνει την δουλειά του ως ένα σύνολο με αλληλουχίες μεταξύ των μερών του. Στον έναν τοίχο της έκθεσης, μία σειρά από έργα λειτουργούν ως ένα «οπτικό σταυρόλεξο» (παζλ) με το ένα «καρέ» να οδηγεί στο άλλο χωρίς όμως συγκεκριμένη σειρά αλλά με οδηγό την φαντασία και τις συναισθηματικο-νοηματικές προβολές που κάνει ο θεατής. Οι οπτικές αυτές διαδρομές συνεχίζονται σε όλη την έκθεση. Οι μεγάλες φωτογραφίες που εστιάζουν σε τμήματα μίας (υποθέτει κανείς) ευρύτερης εικόνας είναι, παρά το μέγεθός τους και αυτές, θραύσματα, μέρη ενός συνόλου. To τί βλέπει ο θεατής πρώτα (τις μεγάλες φωτογραφίες ή την φωτογραφική εγκατάσταση) ίσως να μην έχει τόση σημασία όμως η συνύπαρξη εικόνων σε διαφορετικό φορμά και, στον κάτω υπόγειο της γκαλερί, το βίντεο και οι φωτογραφίες στον τοίχο συνθέτουν μία ενιαία αφήγηση, προσωπική (εν μέρει αυτοβιογραφική) καμωμένη από αποσπάσματα στον χρόνο και ανασυνθέσεις της μνήμης. Ενδιαφέρον είναι επίσης, είναι ότι η συγκεκριμένη έκθεση αποτελεί και το τρίτο μέρος μίας σειράς εκθέσεων (το αστεράκι στον τίτλο υποδηλώνει αυτήν την παραπομπή), είναι δηλαδή και αυτή μέρος μίας χρονικής ανάπτυξης κατά την οποία στιγμιότυπα που ανήκουν σε διαφορετικές περιόδους εμπλέκονται μεταξύ τους.
“The Sea”
Στην έκθεση, το παιχνίδι με τον χρόνο υπάρχει και ως προς το θέμα και το ύφος των ίδιων των εικόνων. Οι φωτογραφίες είναι στιγμιότυπα από αντικείμενα και πράγματα που μοιάζουν προσωρινά, σε μία κατάσταση μετάβασης όπως για παράδειγμα στις εικόνες ενός εσωτερικού διαμερίσματος φωτογραφημένου σαν να είναι πριν ή μετά από μία μετακόμιση. Κάποιες εικόνες συλλαμβάνουν το μη αξιομνημόνευτο, όπως χαρακτηριστικά συμβαίνει με το επανερχόμενο μοτίβο των σκουπιδιών. Ακόμα και τα πορτρέτα ανθρώπων μοιάζουν να αποτυπώνουν την στιγμή ή το τμήμα μίας διαδικασίας, ενώ το μικρό τους φορμά και το γεγονός ότι αποτελούν μέρη ενός φωτογραφικού συνόλου τα καθιστά μη στατικά.
Την ίδια στιγμή όμως, το περιττό, το ευτελές, το προσωρινό αποκτά μία ποιητική, υπερβαίνει την παροδικότητα και μετατρέπεται σε μία ιδέα, στην οπτική μεταφορά μίας κατάστασης, στην μονιμότητα του προσωρινού, στο καθημερινό και τετριμμένο που επαναλαμβάνεται ώστε να γίνεται τρόπος ζωής. Αυτή η αμφισημία ανάμεσα στο παροδικό και το μόνιμο, αυτό που απορρίπτουμε και αυτό που αποδεχόμαστε, στο οικείο και το ανοίκειο διατρέχει όλη την δουλειά του καλλιτέχνη. Το ευτελές, το άσχημο, το αποκείμενο αποκτά μία υπόσταση, μία περίεργη ομορφιά. Τα υπολείμματα φαγητού σε έναν νεροχύτη συνθέτουν μία σύγχρονη νεκρή φύση, τα κομμάτια μαγειρεμένου κρέατος και δίπλα το μεταλλικό στοιχείο ενός εργαλείου κουζίνας υποδηλώνουν την γευστική απόλαυση αλλά και μία αποστροφή. Η απουσία, το μη μόνιμο γίνεται παρουσία, αναμνήσεις από γεγονότα και καταστάσεις που, παρότι φυσικά και καθημερινά, «απαρατήρητα» όταν τα βιώνουμε, αποκτούν μέσα από την συγκεκριμένη δουλειά μία δυναμική αναδρομικά.
“A pile of many colours and a multitude of textures”
Δεν είναι ίσως τυχαίο ότι το παροδικό και καθημερινό όπως για παράδειγμα το φαγητό και οι χώροι που σχετίζονται με αυτό (η κουζίνα, ο νιπτήρας), το γεύμα, η προετοιμασία και η κατανάλωσή του επανέρχεται στα έργα. Το βίντεο στον κάτω όροφο είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ανάδειξης μία καθημερινής πρακτικής σε έναν στοχασμό γύρω από την παροδικότητα, τον χρόνο και την διαχρονία του καθημερινού. Στο βίντεο (ένα από τα πιο δυνατά έργα της έκθεσης μαζί με την όλη εγκατάσταση στον κάτω όροφο της MISC) που καταγράφει την διάρκεια ενός γεύματος εστιάζοντας μόνο στο πιάτο και τα μαχαιροπήρουνα, ο ήχος που έχει συνθέσει ο Δημήτρης Βεντουράκης σε συνεργασία με τον καλλιτέχνη (και αδελφό του), δημιουργεί στάσεις και αναμονές, την αίσθηση ότι κάτι πρόκειται να συμβεί. Δεν είναι τόσο το συμβάν που έχει σημασία όσο η διαδικασία, η επαναληπτικότητα και ο τρόπος που εντυπώνεται στην μνήμη.
Η παρουσία της ρευστότητας, η επιστροφή σε «μικρά» πράγματα και «ασήμαντες» στιγμές, έχουν θέση στον χρόνο, έχουν υπόσταση και σημασία. Θα μπορούσε επίσης να ισχυριστεί κανείς, ότι σε μία εποχή που τείνει να αντικαταστήσει το μάτι του θεατή με το μάτι της κάμερας, ότι δηλαδή εν μέσω ενός γενικευμένου εθισμού να φωτογραφίζονται τα πάντα συχνά χωρίς λόγο και πριν ακόμα γίνουν αντιληπτά στον πραγματικό χρόνο και τόπο, η δουλειά του Βεντουράκη αξιοποιεί όλα όσα δεν εντυπώνονται ή γρήγορα ξεχνιούνται παρότι διαρκώς γίνονται αντικείμενο φωτογράφισης. Αποτελεί δηλαδή έναν προβληματισμό γύρω από τί αποτελεί αντικείμενο φωτογράφισης σήμερα και σε ποιο πλαίσιο μια φωτογραφία αποκτά νόημα.
Η δουλειά του Βεντουράκη διασώζει θραύσματα του παρελθόντος, αξιοποιεί και αναδεικνύει το αρχείο, επαναπροσδιορίζει το τί καθιστά ένα αρχείο, ψάχνει τρόπους ανάγνωσης του, προσδίδει νόημα στο «μη συμβάν» και ανατρέπει την γραμμικότητα του χρόνου. Κυρίως όμως δημιουργεί με τρόπο διακριτικό μία περίεργη συγκίνηση που χτίζεται σταδιακά καθώς ο θεατής «μπαίνει» στον ρυθμό της έκθεσης.
«Unlikely Outcomes. Τhe Exhibition**» MISC ATHENS
Τούσα Μπότσαρη 20, Έως 21/9
TAGS
