Η πρώτη αναδρομική έκθεση της καλλιτέχνιδος στην Ελλάδα αποτελεί μία άψογη παρουσίαση του έργου της. 

ΑΠΟ ΤΗΝ ALISON COLE 

Μετάφραση: Μαριλένα Κουκούλη 

Μια μικρή, αλλά άριστα διαμορφωμένη έκθεση στην Αθήνα, που τιμά τη σταδιοδρομία της Γερμανίδας γλύπτριας Katharina Fritsch (γενν.1956), παρουσιάζει μία άρτια και  συναρπαστική μορφή αναδρομικής έκθεσης. 

 Η έκθεση προσφέρει μια πολυσύνθετη αυτοπροσωπογραφία μίας από τις πιο εμβριθούς σύγχρονες καλλιτέχνιδες και παράλληλα μια στοχαστική ματιά στο σήμερα. Η καλλιτέχνις συνδυάζει χειροποίητα γύψινα εκμαγεία με «προδιαγραφές στα όρια της παθολογίας» (όπως το περιγράφουν οι εκπρόσωποί της στην γκαλερί White Cube). Την ίδια λεπτομέρεια και τελειότητα στην παραγωγή των έργων της επιδεικνύει στο στήσιμο της συγκεκριμένης έκθεσης. Κατά τη διαδικασία της προετοιμασίας, η Fritsch «στην πραγματικότητα δημιούργησε ένα άλλο έργο, την ίδια την έκθεση», όπως εξηγεί η επιμελήτρια της έκθεσης Jessica Morgan. Είναι μια αναδρομική έκθεση, που πάνω από όλα αναδεικνύει την εσωτερική ζωή της καλλιτέχνιδος και μνημονεύει τον κόσμο της. 

 Η έκθεση καταλαμβάνει τους τρεις ορόφους του χώρου της ιδιωτικής Συλλογής Γιώργου Οικονόμου στο Μαρούσι και περιλαμβάνει έργα από τις τέσσερις δεκαετίες της δουλειάς της. Ο σχεδιασμός της έκθεσης ξεκίνησε το 2019 και με τον τρόπο της αναγνωρίζει τους οιωνούς και τις πιέσεις των τελευταίων ταραγμένων ετών. Υπό αυτό το πρίσμα, μετατρέπεται σε μια αργή και αποκαλυπτική εξερεύνηση της σκέψης της καλλιτέχνιδος μέσα στον χρόνο, ενώ παράλληλα φωτίζει σταθερά θέματα στα οποία επανέρχεται, όπως η σπουδή της πάνω στην ώρα του δειλινού, το μυθολογικό, το ανοίκειο και η μελαγχολία του αναπόφευκτου τέλους. 

 Για να δημιουργήσει αυτό το νέο «έργο», η Fritsch κατασκεύασε πρώτα ένα μοντέλο/ρέπλικα του χώρου. Μέσα σε αυτόν τον χώρο, όπως εξάλλου συνηθίζει η Fritsch, τα γλυπτά της έχουν τοποθετηθεί με αξιοσημείωτη ακρίβεια για να δημιουργηθούν ποικίλοι διάλογοι και οπτικές, έτσι ώστε να καθοδηγούν με ακρίβεια το βλέμμα του επισκέπτη. Όπως λέει η Morgan, η Fritsch στήνει «μια παρτίδα σκάκι μεταξύ των έργων και του επισκέπτη». Πουθενά αλλού δεν είναι πιο φανερή αυτή η διαπίστωση παρά στον πρώτο όροφο της έκθεσης, με τα γλυπτά που χρονολογικά εκτείνονται από το 1979 έως σήμερα, και μάλιστα με έργα που έγιναν ειδικά για την έκθεση. Η καλλιτέχνις αποκαλεί αυτόν τον όροφο «τον ψυχρό όροφο», όπου κυριαρχούν το μαύρο και το ασημί, προβάλλει το κατακόρυφο μαύρο ανθοδοχείο και ένα χαλαρό, δισδιάστατο μαύρο χέρι, σχεδιασμένο με εκείνη την λεπτομέρεια που συνήθως συνδέεται με τη χειροτεχνία. Η σχέση με τον Σουρεαλισμό –και ειδικά με τον Giorgio de Chirico– είναι σαφής σε μια σουρεαλιστική και αφαιρετική αυτοπροσωπογραφία, τοποθετημένη σε έναν κλασικό κίονα με ραβδώσεις, που τη φέρνει ακριβώς στο ύψος της καλλιτέχνιδος. Στην απέναντι πλευρά της αίθουσας κείτεται το ακρωτηριασμένο μαύρο χέρι στο οποίο διαγράφονται κάθε φλέβα και ρυτίδα, υποδηλώνοντας έτσι τη θνητότητα. Το ίδιο χέρι είναι όμως και ένα σύμβολο δημιουργίας, το δεξί χέρι της καλλιτέχνιδος. 

Katharina Fritch, Octopus, 2006/2009 © Katharina Fritch /VG Bild-Kunst, Βόννη ©OSDEETE, Αθήνα 2022 Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος και Matthew Marks Gallery Φωτογραφία: Ivo Faber

 Στο ισόγειο βρίσκουμε μια σειρά έργων, τα Ei/Egg, Laterne/Lantern και Schädel/Skull, που ανήκουν στη Συλλογή Οικονόμου και δημιουργήθηκαν το 2017 για να εκτεθούν ως σύνολο. Χάρη στις παρόμοιες μνημειώδεις διαστάσεις και τον ζωντανά χρώματά τους – χαρακτηριστικά στοιχεία στο έργο της Fritsch–, η θέασή τους απαιτεί μια διαφορετικού είδους προσοχή από τον επισκέπτη. Ταυτόχρονα, ιδωμένα μαζί, το ένα αντικείμενο περιπλέκει ακόμα περισσότερο το νόημα του άλλου. Κατά αυτόν τον τρόπο η καλλιτέχνιδα δημιουργεί νέα αφηγήματα και διαφορετικές διαθέσεις. Τα έργα έχουν μία αμφίρροπη δυναμική και μία αμφισημία: είναι τόσο τέλεια, ώστε δύσκολα πιστεύει κανείς ότι έχουν γίνει με το χέρι, ενώ ο τρόπος που η καλλιτέχνις εφαρμόζει το χρώμα συγχέει την αίσθηση του φωτός και της ώρας της ημέρας: το φανάρι, για παράδειγμα, μοιάζει ταυτόχρονα να εκπέμπει και να απορροφά φως.  

 Στον δεύτερο όροφο, η Fritsch εξερευνά τα όνειρα και την αφήγηση, με ένα ζωηρό πορτοκαλί χταπόδι που μοιάζει νεκρό απλωμένο σε ένα άσπρο τραπέζι, αλλά που η ζωντάνια με την οποία κρατά στο πλοκάμι του έναν μικροσκοπικό δύτη δημιουργεί την αντίθετη αίσθηση. Δημιουργείται επίσης μία σχέση ανάμεσα στην εικόνα του δύτη και την ασπρόμαυρη μεταξοτυπία στον πίσω τοίχο. Εδώ η μεγαλύτερη διαστάσεων εικόνα ενός δύτη ορθώνεται μπροστά σε μια πνιγμένη γυναίκα που, υποθέτουμε, ότι ανακάλυψε εν μέσω ενός ναυαγίου. Η απόλυτη παθητικότητα και υποταγή της γυναίκας είναι η αντιστροφή του πλήρους ελέγχου που έχει το χταπόδι. Υπό αυτή την έννοια, το χταπόδι, με τη θρυλική ευφυΐα του, παίρνει πίσω τη γυναικεία δύναμη που του έχει παραδοθεί. Στην απέναντι πλευρά της αίθουσας και μετωπικά από τα παραπάνω έργα, ένα γλυπτό σε φυσικό μέγεθος, που αναπαριστά το ασώματο χέρι της καλλιτέχνιδος, δείχνει προς τα πάνω μιμούμενο το χέρι του Θεού. Το γλυπτό που αντιπαρατίθεται με τα παραπάνω έργα κατευθύνει, έτσι όπως είναι τοποθετημένο, το αφήγημα της έκθεσης και δημιουργεί έναν πλούσιο αστερισμό αντικειμένων.  

 Η Skarlet Smatana, διευθύντρια της Συλλογής Οικονόμου, και η Morgan συνεργάστηκαν στενά με τη Fritsch για την υλοποίηση της έκθεσης σε κάθε στάδιο της προετοιμασίας. Επιμελήθηκαν από κοινού την έκθεση με μεγάλη προσοχή, λαμβάνοντας υπ’ όψιν  και την πορεία του επισκέπτη, είτε με τον ανελκυστήρα είτε με τις σκάλες, φροντίζοντας για παράδειγμα να αποκαλυφθούν συγκεκριμένα «πλάνα» με το που ανοίγουν οι πόρτες του ανελκυστήρα ή καθιστώντας ένα ταξίδι την πορεία με τις σκάλες. Με αυτόν τον τρόπο, ο επισκέπτης καλείται να εμπλακεί με τον χώρο με έναν εξίσου ενσυνείδητο τρόπο. Αυτή δεν είναι μία έκθεση που προσφέρεται για γρήγορη περιήγηση ούτε για μια βιαστική εκτίμηση. Αντίθετα είναι μια απαιτητική εμπειρία, με την καλλιτέχνιδα «παρούσα» μαζί μας καθ’ όλη τη διάρκεια της επίσκεψης.  

 ΚΑΤΗΑRINA FRITSCH, ΣΥΛΛΟΓΗ ΓΙΩΡΓΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, ΕΩΣ 31/3/2023 

Το πρωτότυπο κείμενο δημοσιεύτηκε στο theartnewspaper.com στις 24 Ιουνίου 2022. 

TAGS

THE ART NEWSPAPER GREECE Team

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη