Μία ομαδική έκθεση, σε επιμέλεια της Μαρίνας Φωκίδη, που πετυχαίνει να φέρει την ιστορία στο σήμερα και να δώσει στην αναπαραστατική τέχνη μία σύγχρονη, φρέσκια πτυχή.

Ο πολιτισμός της μεσογείου, ο ανθρωποκεντρισμός του, η ζωντάνια του, η συνέχεια του με το παρελθόν και η μακραίωνη ιστορία του αλλά και ο πολιτισμός ως κοινός τόπος προκύπτει  ως το πλαίσιο της ομαδικής έκθεση «Επιστημολογίες του Ήλιου» σε επιμέλεια Μαρίνας Φωκίδη στην γκαλερί Ρεβέκκα Καμχή. Η σύγχρονη τέχνη αποκτά εδώ μία πιο απτή σχέση με την ζωή και την ιστορία. Εκφράζει όμως και μία ποιητική του χώρου και του τόπου.

Σε αυτή την πρωτότυπη έκθεση που έχει μία φρεσκάδα και ζωντάνια και καταφέρνει να καταστήσει την ιστορία και το παρελθόν ως ένα κομμάτι ενταγμένο στο σήμερα και συνυφασμένο με πρακτικές και τρόπους ζωής, η επιμελήτρια φαίνεται να επιλέγει τον ήλιο ως το ενοποιό στοιχείο των έργων: τον ήλιο ως έννοια αλλά και ως πραγματικότητα/εμπειρία. Η έκθεση συμβαδίζει με τις τελευταίες κατευθύνσεις στην τέχνη που όπως έδειξε και η Μπιενάλε της Βενετίας, αναδεικνύουν την σημασία της φαντασίας και πτυχών της τέχνης που είναι στο περιθώριο των κυρίαρχων αφηγήσεων. Αντανακλά δηλαδή μία τρέχουσα κατεύθυνση αλλά το πραγματοποιεί με μία ιδιαίτερη ματιά.

Άποψη της έκθεσης «Επιστημολογίες του Ήλιου», ευγενική παραχώρηση οι καλλιτέχνες, η επιμελήτρια και η Ρεβεκκα Καμχή. Φωτογραφος Στάθης Μαμαλάκης

Κατά κάποιον τρόπο η έκθεση επαναφέρει μία ποιητική γύρω από τις χώρες της μεσογείου που δεν είναι καινούρια καθώς έχει μία συγγένεια με την ιστορική προσέγγιση της μεσογείου του Braudel όπου το ιστορικό νήμα ξετυλίγεται με πυλώνα τον πολιτισμό και  την θάλασσα. Παρότι δεν γίνεται λόγος για ελληνικότητα, θα μπορούσε ίσως να βρει κανείς στην προσέγγιση της έκθεσης στοιχεία της και πιο συγκεκριμένα στην σημασία του φωτός ως προς το ελληνικό τοπίο αλλά και ως προς την συγκρότηση ενός πολιτισμού που διασταυρώνεται και συναντάται με άλλους.

Ο ίδιο ο τίτλος της έκθεσης «Επιστημολογίες του ήλιου» δημιουργεί διάφορους συνειρμούς και είναι ανοιχτός προς ερμηνεία. Φαίνεται να υποδηλώνει τις μορφές και της δυνατότητες της γνώσης που καλλιεργούνται κάτω από τον ήλιο. Ο όρος επιστημολογία (συνώνυμο του φιλοσοφικού κλάδου της γνωσιολογίας)  παίρνει ως δεδομένο μία αλήθεια, το ίδιο και ο ήλιος ως φυσική συνθήκη. Ο ήλιος όμως έχει και μία ευρύτερη εννοιολογική και πολιτισμική διάσταση. Παραπέμπει στο φως που διαφωτίζει, αποκαλύπτει αλλά και τυφλώνει, που ακτινοβολεί, στο φως ως υπαρξιακή και πνευματική κατάσταση. Αυτό το δισυπόστατο που είναι μύθος και φαντασία αλλά και πραγματικότητα και εμπειρία, διαπνέει την έκθεση. Η μεσογειακότητα στην καλλιτεχνική έκφραση είναι μία αλήθεια που διαμορφώνεται κάτω από τον ήλιο. Ταυτόχρονα είναι η έκφραση ενός φαντασιακού, μίας διαχρονίας, μίας αντίληψης του τόπου κάτω από το φως ως τόπος του πνεύματος.

Ιάσονας Καμπάνης, Δίας, 2022, ακρυλικό σε μουσαμά, “Επιστημολογίες του Ήλιου”, ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της γκαλερί Ρεβεκκα Καμχή.

Η αίσθηση που αποκομίζει κανείς από την έκθεση πάντως, δεν είναι ότι αποσκοπεί στο να ορίσει ή να αποδομήσει την μεσογειακότητα. Δεν είναι αυτό το ζητούμενο. Κατά κάποιον τρόπο την υπαινίσσεται ως δεδομένη, την επισημαίνει και την αναδεικνύει. Την φυσικοποιεί ως μία πραγματικότητα που ξεπερνά τα σύνορα, διατρέχει την ιστορία και επαναφέρει παλαιές και χρήσιμες σήμερα αξίες.

Πετυχαίνει να φέρει την ιστορία στο σήμερα. Καταφέρνει επίσης να δώσει στην αναπαραστατική τέχνη μία σύγχρονη, φρέσκια πτυχή. Παράδειγμα είναι τα ζωγραφικά έργα του Ιάσωνα Καμπάνη που αναπαριστούν ζώα από αρχαία ελληνικά ψηφιδωτά. Τα έργα διανοίγουν ένα νοητικό ταξίδι στο παρελθόν, στην δύναμη των συμβόλων και στην λατρεία.  Στην έκθεση, υπάρχει η αίσθηση μία αντίληψης για την τέχνη όχι ως αισθητικό αντικείμενο αλλά ως οργανικό κομμάτι μίας κοινωνίας, ως καλλιέργεια ανθρώπινων αξιών και ως συνάντηση πολιτισμών. Μίας τέχνης που δεν είναι απαραίτητα εξιδανικευμένη, είναι όμως απτή, ζωντανή και ουσιαστική και έχει ρίζες, στην ιστορία και στην ζωή και ειδικά της μεσογείου. Μέσα σε αυτήν την λογική κάποια έργα θυμίζουν τεχνουργήματα.

Μέσα σε αυτό το νοηματικό πλαίσιο της έκθεσης, συναντά κανείς και την χειροτεχνία. Την σημασία του υφαντικής όχι μόνο ως παραδοσιακή τεχνική αλλά και ως μία πρακτική συνυφασμένη με παραδοσιακές κοινωνίες, τοπικότητες και συνεργατικότητα, υπομνηματίζουν τα υφαντά της  Zoë Paul. To γεγονός ότι τα δημιουργεί πάνω σε παλιές σχάρες ψυγείων προκαλεί συνειρμούς γύρω από την επανάχρηση, την ανακύκλωση, ίσως και μία αντιπαραβολή ανάμεσα στις σύγχρονες ανάγκες και πιο παραδοσιακούς τρόπους ζωής. Τα κεραμικά της Yugoexport παραπέμπουν και αυτά σε παλαιότερες τεχνικές ενώ το γεγονός ότι θυμίζουν λατρευτικά, αρχαία αντικείμενα επαναφέρει την αντίληψη της τέχνης ως συνδεδεμένη με ριζωμένους τρόπους ζωής. Ας σημειωθεί ότι η Yugoexport  είναι μία καλλιτεχνική πρωτοβουλία που αυτοαποκαλείται «προφορική εταιρεία» και προτείνει τρόπους παραγωγής που επαναφέρουν την αλληλεγγύη και αποσκοπούν στην δημιουργία αντικειμένων που γίνονται με γνώμονα όχι την κατανάλωση εικόνων ή πραγμάτων αλλά την προώθηση της φαντασίας και της ανθρώπινης επαφής.

Πάνος Προφήτης, Άτιτλο, 2022, φωτογραφία, Επιστημολογίες του Ήλιου, ευγενική
παραχώρηση του καλλιτέχνη και της γκαλερί Ρεβεκκα Καμχή.

Οι μάσκες του Πάνου Προφήτη που θυμίζουν παραστάσεις από αρχαίους αμφορείς λειτουργούν με ανάλογο τρόπο, συνδέοντας τα εικαστικά με το θέατρο και προσδίδοντας στο έργο τέχνης την ζωντάνια που είναι επίσης κομμάτι της μεταμφίεσης και των διαφορετικών ρόλων που αποκτούμε μέσα στην ζωή.

Κάποιες στιγμές, ίσως να αισθανθεί κανείς ότι υπάρχει και ένα παιχνίδι της «υψηλής» τέχνης με το μαζικό αντικείμενο και τις αναπαραγωγές. Ακόμα και αυτό το στοιχείο όμως συμβάλλει στο να συσχετίσει την ζωή με την τέχνη.

Στην έκθεση, η εγκατάσταση/επιτοίχια σύνθεση της Ελένης Κοτσώνη ξεχωρίζει όχι μόνο λόγω κλίμακας αλλά και διότι καταφέρνει να αποδώσει την έννοια του χώρου με δυναμισμό και ευαισθησία. Ένα παλίμψηστο εικόνων που χάνονται η μία μέσα στην άλλη, το έργο μοιάζει σαν τα αποτυπώματα ιστοριών της πόλης και των πολιτισμών στον τοίχο ενός εσωτερικού χώρου. Η σύνθεση θυμίζει θραύσμα από ένα ερειπωμένο σπίτι. Φέρνει το νου ένα νοητικό ταξίδι στον χρόνο και στον χώρο και με έναν τρόπο δημιουργεί το αίσθημα ότι ανήκουμε σε ένα σύνολο.

Ο θεατής φεύγει με αυτήν την αίσθηση του ανήκειν, με την αντίληψη της σύγχρονης τέχνης  όχι αποκομμένης από την ζωή αλλά ούτε και από την ιστορία και την διασταύρωση των πολιτισμών.

«Επιστημολογίες του Ήλιου», γκαλερί Ρεβέκκα Καμχή, ως 9/9

TAGS

Αλεξάνδρα Κοροξενίδη

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη