Victor Ehikhamenor (πηγή: victorehi.com) Ο Νιγηριανός καλλιτέχνης Victor Ehikhamenor τοποθέτησε ένα έργο του δίπλα στο μνημείο του σφαγέα του Μπενίν.
Γράφαμε προχθές για το εστιατόριο της Tate Britain, όπου η τοιχογραφία του Rex Whistler με τις ρατσιστικές σκηνές θα αποκτήσει «αντίλογο», ένα άλλο δηλαδή έργο τέχνης που θα στέκεται επι(κριτικά) απέναντι του και θα εξηγεί κατά κάποιον τρόπο στους επισκέπτες και συνδαιτημόνες (αν παραμείνει δηλαδή εστιατόριο) το εντελώς αυτονόητο: για ποιο λόγο είναι ανήθικο να υπάρχει μια ζωγραφιά με αλυσοδεμένα παιδάκια από την Αφρική σε έναν πολυσύχναστο χώρο ή οπουδήποτε αλλού. Μια ανάλογη παρέμβαση «διαλόγου», πολύ πιο εύστοχη μάλλον, ξεκίνησε αυτές τις μέρες πάλι στο Λονδίνο και πάλι με αφετηρία την αφρικανική ήπειρο.
Θα ξεκινήσουμε με λίγη γεωγραφία και λίγη ιστορία: Το πάλαι ποτέ Βασίλειο του Μπενίν δεν έχει σχέση με το σημερινό κράτος που ονομάζεται Μπενίν, καθώς η ιστορική αυτή περιοχή ήταν κάπου στη σημερινή νοτιοδυτική Νιγηρία. Εδώ λοιπόν (στο νιγηριανό Μπενίν) το 1897 συνέβη ένα (ακόμη) μαύρο και ντροπιαστικό γεγονός στην ιστορία του δυτικού πολιτισμού. Μια ομάδα Βρετανών αξιωματούχων επιχείρησε ανεπιτυχώς (για την ακρίβεια σκοτώθηκαν σχεδόν όλοι) να ανατρέψει τον βασιλιά της περιοχής και στη συνέχεια η αυτοκρατορία οργάνωσε μια εκδικητική εκστρατεία, με επικεφαλής τον ναύαρχο Χαρι Ρόσον (κρατήστε αυτό το όνομα γιατί θα το ξανασυναντήσουμε) ο οποίος αφενός ισοπέδωσε με 1.5000 άνδρες, το Μπενίν κατασφάζοντας μεγάλο μέρος του πληθυσμού του και αφετέρου έκλεψε όλα τα έργα τέχνης που κοσμούσαν το παλάτι και τις κατοικίες των ευγενών. Μιλάμε για έναν ανεκτίμητο θησαυρό από αντικείμενα του 16ου έως 18ου αιώνα τα οποία έκτοτε (διασκορπισμένα σε διάφορα μουσεία – με το Βρετανικό να έχει στη συλλογή του τη μερίδα του λέοντος) είναι γνωστά ως τα «Χάλκινα του Μπενίν».
O ναύαρχος Ρόσον ο οποίος παρεμπιπτόντως ήταν επικεφαλής του βρετανικού στρατού και στον πόλεμο με τη Ζανζιβάρη (τον πιο σύντομο πόλεμο στην ιστορία αφού διήρκεσε μόλις 38 λεπτά) και έμελλε να πεθάνει κάπως άδοξα το 1910 από επιπλοκές εγχείρησης σκωληκοειδίτιδας, απέκτησε το 1913 ένα μνημείο προς τιμήν του μέσα στον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου στη βρετανική πρωτεύουσα.
Τώρα όμως, 125 χρόνια μετά τη σφαγή του Μπενίν, και 109 μετά την ανέγερση του μνημείου του Ρόσον, ο Νιγηριανός καλλιτέχνης Victor Ehikhamenor έρχεται να προσθέσει ακόμη ένα λιθαράκι (για την ακρίβεια να προσθέσει νήμα και μέταλλο) στη συζήτηση για την επιστροφή των κλεμμένων αρχαιοτήτων και έργων τέχνης στις πατρίδες τους.
Ο καλλιτέχνης τοποθέτησε πριν λίγες μέρες (την ημέρα της επετείου της επίθεσης των Βρετανών στο Μπενίν) ακριβώς δίπλα στο μνημείο του Ρόσον, και με τη συγκατάθεση των αρμοδίων του καθεδρικού ναού, μια εγκατάσταση ύψους 3,65 μέτρων κατασκευασμένη από 6.000 χάντρες από ροζάριο, δαντέλα και χάλκινα ανάγλυφα τα οποία χύτευσε στην πόλη του Μπενίν και τα οποία είναι αναφορά στα κλεμμένα στολίδια των βασιλέων. Το έργο ονομάζεται «Still Standing» και συγχωνεύει στοιχεία τόσο από τον χριστιανισμό όσο και από παραδοσιακές θρησκείες της φυλής Έντο. Ο καλλιτέχνης δήλωσε ότι εμπνεύσθηκε για να δημιουργήσει το έργο την εποχή που εκπροσώπησε τη Νιγηρία στη Μπιενάλε της Βενετίας (το 2017) με μια εγκατάσταση που περιείχε εκατοντάδες χάλκινα κεφάλια και αγαλματίδια.
Φυσικά και τώρα κάποιοι βρήκαν αφορμή να χαρακτηρίσουν το έργο ιεροσυλία, υποστηρίζοντας πως είναι κάτι σαν «μαύρη μαγεία» και δεν έχει καμία θέση σε έναν χριστιανικό ναό. Ο καλλιτέχνης τοποθετήθηκε λέγοντας πως είναι θέμα γνώσης ή άγνοιας του τί είναι ιερό σε κάθε κουλτούρα και ότι αυτό που ήθελε ο ίδιος είναι να συνδυάσει ιερά πράγματα από δύο διαφορετικές θρησκείες και να δει τι είδους διάλογος μπορεί να προκύψει μέσα από αυτό.
Το ζήτημα ωστόσο έχει και μια «ευαίσθητη» για τους Βρετανούς προέκταση, αυτή της επιστροφής των «χάλκινων» στην πατρίδα τους. Οι υπεύθυνοι του Άγιου Παύλου κράτησαν αποστάσεις αλλά μέσω της εκπροσώπου του ναού, Paula Gooder, δήλωσαν πως φιλοξενώντας το έργο, ο χώρος «παρέχει πεδίο συζήτησης γύρω από το πώς πρέπει να προσεγγίζουμε τα μνημεία στον 21ο αιώνα». Πριν λίγες μέρες μάλιστα έγινε όντως και μια δημόσια συζήτηση μεταξύ της Gooder, του Ehikhamenor και του εμπειρογνώμονα πολιτιστικής αποκατάστασης και συγγραφέα Dan Hicks. Το έργο θα μείνει στο ναό έως τις 14 Μάϊου.
Να θυμίσουμε ότι την περασμένη εβδομάδα κάποια τεχνουργήματα από τα «χάλκινα του Μπενίν» και συγκεκριμένα ένα «κεφάλι βασιλιά» και ένα που παριστάνει έναν κόκορα επιστράφηκαν στη Νιγηρία, από το Πανεπιστήμιο του Άμπερντιν το πρώτο και από το Jesus College του Κέιμπριτζ το δεύτερο. Το αν θα υπάρξει συνέχεια και από πού, είναι κάτι που αφορά εμμέσως και την Ελλάδα, για την οποία μια τέτοια κίνηση πιθανότατα θα δημιουργήσει τετελεσμένο, στο διαρκές αίτημα για τα μάρμαρα του Παρθενώνα. Λέτε να επιστρέψουν μέσω Μπενίν;
TAGS
