Με αφορμή τον θάνατο του Αλέκου Φασιανού, δημοσιεύουμε το άρθρο της Θεοδώρας Μαλάμου που γράφτηκε το περασμένο καλοκαίρι για την έντυπη έκδοση του The Art Newspaper Greece, σχετικά με το μουσείο που θα αποτελέσει φόρο τιμής στο έργο και την καταγωγή ενός από τους δημοφιλέστερους Έλληνες ζωγράφους.

Η σχέση του Αλέκου Φασιανού με την περιοχή του Σταθμού Λαρίσης πάει πολύ πίσω στον χρόνο. Εκεί, κοντά στην εκκλησία του Αγίου Παύλου, βρισκόταν το σπίτι όπου μεγάλωσε και πέρασε τα παιδικά του χρόνια. Πολλά από τα βιώματά του είναι συνυφασμένα με τη γειτονιά, δημιουργώντας έναν συναισθηματικό δεσμό που παρέμεινε ισχυρός ακόμα και όταν η οικογένεια μετακόμισε σε άλλο σημείο της πόλης. Αποτέλεσμα αυτής της σχέσης ήταν η ανακαίνιση και η διαμόρφωση του κτιρίου που είχαν αγοράσει στην περιοχή, με σκοπό να χρησιμοποιηθεί ως οικογενειακή στέγη από τον ίδιο, τους γονείς και τα τέσσερα αδέρφια του. Όταν η ιδέα αυτή εγκαταλείφθηκε, τη θέση της πήρε εκείνη ενός χώρου αφιερωμένου στο έργο του. Χρόνια μετά, η ιδέα αυτή ετοιμάζεται να γίνει πραγματικότητα, με την καθοριστική συμβολή της κόρης του, Βικτώριας Φασιανού.

Το κτίριο

Όσοι έχουν βρεθεί στην περιοχή είναι πιθανό να μην έχουν παρατηρήσει αμέσως το κτίριο στη συμβολή των οδών Ν. Μεταξά και Χίου. Παρά το ιδιαίτερο χρώμα του και τα ασυνήθιστα υλικά, ο διακριτικός χαρακτήρας του εναρμονίζεται πλήρως με τη γύρω αστική δομή. Πρόκειται για μία από τις τελευταίες και πλέον αντιπροσωπευτικές δημιουργίες του σημαντικού αρχιτέκτονα και ζωγράφου Κυριάκου Κρόκου, γνωστού για έργα όπως το Θέατρο της Οδού Κυκλάδων ή το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη. Το κτίριο που θα στεγάσει το Μουσείο Φασιανού είναι ουσιαστικά μια μετατροπή αθηναϊκής πολυκατοικίας του ’70, στις λεπτομέρειες της οποίας αποτυπώνεται, όχι μόνο η ευφυής διασκευή ενός κοινότοπου σχεδίου, αλλά και η εκλεκτική συγγένεια και η φιλία που συνέδεαν τον αρχιτέκτονα με τον ζωγράφο. Υλικά όπως το εμφανές σκυρόδεμα, η λιθοδομή, ο σοβάς, το μέταλλο και το γυαλί, σε συνδυασμό με τα γήινα χρώματα και τις χαρακτηριστικές πινελιές του καλλιτέχνη, είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός χώρου λιτού, με ιδιαίτερο, προσωπικό χαρακτήρα. Ιδιαίτερος είναι και ο χειρισμός του φυσικού φωτός, με τα μικρά παράθυρα που επιτρέπουν τον σωστό αερισμό του χώρου, κρατώντας έξω τη ζέστη. Η εσωτερική διαρρύθμιση του κτιρίου περιλάμβανε το μουσείο και το ατελιέ του ζωγράφου καθώς και έξι ανεξάρτητες κατοικίες, ισάριθμες των μελών της οικογενείας, που αρχικά θα ζούσαν εκεί.

Το κτίριο φέρει έντονο το αποτύπωμα του ιδιοκτήτη του, καθότι ο Αλέκος Φασιανός, κατά την προσφιλή του συνήθεια, ασχολήθηκε προσωπικά με πολλές λεπτομέρειες, επιβλέποντας τη διαδικασία, κατασκευάζοντας τα πόμολα, διακοσμώντας τις προσόψεις και στολίζοντας πολλούς τοίχους με τοιχογραφίες του. Το κτίριο ολοκληρώθηκε το 1995, τρία μόλις χρόνια πριν από τον πρόωρο θάνατο του Κρόκου, παραμένοντας έκτοτε ένα σιωπηλό τοπόσημο σε μια περιοχή που άρχιζε να διανύει μια περίοδο προβλημάτων και υποβάθμισης.

Από τα αρχεία του Κυριάκου Κρόκου. Photo: Charalambos Louizidis (c) Leti Arvaniti Krokou

Το Μουσείο Φασιανού

Επιστρέφοντας στο σήμερα, η Βικτώρια Φασιανού προχωράει αποφασιστικά τις διαδικασίες, με στόχο το μουσείο να ανοίξει για το κοινό την άνοιξη του 2022. Από τον πρώτο όροφο του κτιρίου μέχρι και το υπόγειο, ο χώρος ετοιμάζεται για να γεμίσει με έργα.

Όταν ρωτήσαμε τι την ώθησε να μπει σε αυτήν τη διαδικασία, μας απάντησε ότι θέλει να αναδείξει με τον πλέον ολοκληρωμένο τρόπο την προσωπικότητα και το έργο του Αλέκου Φασιανού, φωτίζοντας πτυχές της δημιουργικής του υπόστασης που ο περισσότερος κόσμος αγνοεί. Παρόλο που ο ζωγράφος είναι ιδιαίτερα δημοφιλής για το χαρακτηριστικό ύφος της δουλειάς του, φτάνοντας να γίνει ένας από τους πλέον αναγνωρίσιμους καλλιτέχνες των τελευταίων 50 χρόνων στη χώρα, η ίδια θεωρεί πως υπάρχουν στοιχεία στην πορεία του εξίσου σημαντικά, που έχουν ενδεχομένως ξεχαστεί. Τα ερεθίσματα και οι επιρροές που τον διαμόρφωσαν, οι πρώιμες προσεγγίσεις στη ζωγραφική, η αγάπη του για το θέατρο και τα σκηνικά, το ενδιαφέρον του για τη χαρακτική και οι αναζητήσεις του γύρω από το design είναι μερικές από τις πλευρές του πολυπράγμονος καλλιτέχνη, που θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει εκ νέου ο επισκέπτης. Εστιάζοντας ιδιαίτερα στη δημιουργική περίοδο μεταξύ των δεκαετιών ’60 και ’80, το μουσείο θα περιλαμβάνει από σχέδια και έργα με τις πρώτες δοκιμές σε φιγούρες, δείγματα από τις πιο αφηρημένες ζωγραφικές του αναζητήσεις που αποτελούν τεκμήρια της καλλιτεχνικής του εξέλιξης, χαρακτικά και αφίσες, θεατρικά κουστούμια μέχρι έπιπλα και παιχνίδια που σχεδίασε και κατασκεύασε ο ίδιος, πράγματα που θα αναδείξουν συνολικά τον πλούτο του έργου ενός αεικίνητου και υπερπαραγωγικού δημιουργού. Η αρχή θα γίνει με σημαντικά έργα εκείνης της περιόδου που δεν έχουν παρουσιαστεί πολλές φορές στο κοινό, κάποιες επιλογές δε ενδέχεται ακόμη και να εκπλήξουν, όπως οι λιγότερο γνωστές ενότητες με τις πόλεις ή οι επιζωγραφισμένες φωτογραφίες.

Πέραν της μόνιμης συλλογής, η οποία θα αλλάζει ανά τακτά χρονικά διαστήματα, το εκθεσιακό πρόγραμμα θα εμπλουτίζουν εκθέσεις σύγχρονης τέχνης με έργα εκπροσώπων της σύγχρονης εικαστικής σκηνής που έχουν επηρεαστεί, με λιγότερο ή περισσότερο εμφανή τρόπο, από τον Φασιανό, δημιουργώντας συνομιλίες του έργου του με εκείνο της νεότερης γενιάς ζωγράφων.

Το μουσείο θα στελεχώσει μια επιλεγμένη ομάδα συνεργατών που έχουν σε βάθος γνώση του έργου του Φασιανού, ορισμένοι μάλιστα είναι συνοδοιπόροι του από προηγούμενες εκθέσεις και θα ασχοληθούν με την οργάνωση, την επιμέλεια και το στήσιμο των εκθέσεων, καθώς και με τις υπόλοιπες δραστηριότητες που θα περιλαμβάνει το πρόγραμμα.

Η σχέση με την περιοχή

Με τη λειτουργία του Μουσείου Φασιανού ζωντανεύει ένας νοητός άξονας που διασχίζει την περιοχή και συνδέει τα έργα της συλλογής εντός του κτιρίου με εκείνα που βλέπουν καθημερινά οι διερχόμενοι στις προθήκες του σταθμού του μετρό στο Μεταξουργείο, υπενθυμίζοντας τη σχέση του ζωγράφου με τη συγκεκριμένη γειτονιά και υπογραμμίζοντας την πηγή της λαϊκότητας των έργων του. Το μουσείο επιζητά να αποτελέσει πόλο έλξης επισκεπτών και να διαδραματίσει ρόλο στην ανάδειξη της περιοχής, που τις τελευταίες δεκαετίες έχει παραμεληθεί.

Ένας άλλος στόχος του οργανισμού είναι να συνδεθεί με την τοπική κοινότητα και να έρθει σε επαφή με τους κατοίκους μέσω των δράσεων που θα παρουσιάσει. Σημαντικό ρόλο σε αυτή την κατεύθυνση θα παίξουν τα εκπαιδευτικά προγράμματα που ετοιμάζονται, καθώς και οι ξεναγήσεις σε σχολεία. Ξεναγήσεις, όμως, θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν και οι ενήλικες αλλά και ομάδες ειδικού ενδιαφέροντος, όπως αρχιτέκτονες (ένα αίτημα που –λόγω της ιδιαιτερότητας του κτιρίου– έχει ήδη ζητηθεί επανειλημμένως), φοιτητές κ.ά.

Alekos Fassianos Estate

Το Μουσείο Φασιανού είναι ακόμη μία ψηφίδα που έρχεται να συμπληρώσει το Alekos Fassianos Estate, την Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρεία που έχει ως σκοπό την πλήρη διαχείριση της κληρονομιάς του Αλέκου Φασιανού, από τα πνευματικά δικαιώματα και την αδειοδότηση χρήσης έργων του καλλιτέχνη, την πιστοποίηση αυθεντικότητάς τους, ως ο μόνος αρμόδιος φορέας έκδοσης πιστοποιητικών γνησιότητας, μέχρι την πλήρη αρχειοθέτηση του έργου του σε ψηφιακό και έντυπο κατάλογο, με στόχο την παρουσίαση της δουλειάς του καλλιτέχνη από τη δεκαετία του ’60 μέχρι σήμερα. Μέσα από τη δράση του, στοχεύει να καταγράψει και να παρουσιάσει τη δημιουργική προσωπικότητα και τις λιγότερο προβεβλημένες πλευρές ενός ζωγράφου που αποτέλεσε σημείο αναφοράς στα εγχώρια καλλιτεχνικά δρώμενα.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο τεύχος 2 του The Art Newspaper Greece (Αύγουστος – Σεπτέμβριος 2021)

TAGS

THE ART NEWSPAPER GREECE Team

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη