Με αφορμή την έκθεση «Never Enough» με έργα της Kaari Upson από τη συλλογή του Δάκη Ιωάννου στον χώρο του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ, η Φωτεινή Μπάρκα μιλάει με τη στενή συνεργάτιδα της, Ali Subotnick.

Η Kaari Upson (1970–2021) στο πλούσιο εικαστικό της έργο εξέτασε τις ρωγμές και τις αποσυνδέσεις ανάμεσα στην εσωτερική και εξωτερική πραγματικότητα. Και το έκανε, όχι μόνο εννοιολογικά, αλλά και με τα ίδια της τα χέρια όταν έφτιαχνε τα έργα της, ή όταν «ξεφλούδιζε» ή ανέστρεφε τα υλικά της. Τιτλοφόρησε την εγκατάστασή της «There is No Such Thing as Outside», στην Αρσενάλε της Βενετίας το 2019. Το κουκλόσπιτο από την παιδική ηλικία της μαμάς της πήρε εδώ διαστάσεις αληθινού δωματίου, όπου αντικείμενα, θορυβώδη βίντεο και γλυπτά έφερναν στην επιφάνεια απωθημένες επιθυμίες και μνήμες τόσο προσωπικές όσο και συλλογικές.

«Την ενδιέφεραν οι συναισθηματικές μας προσκολλήσεις στα αντικείμενα, οι αναμνήσεις που μπορούν να δημιουργήσουν και η αύρα που μεταδίδουν. Για να το πετύχει τα μεταμόρφωνε. Δημιουργούσε αντίγραφα, τα οποία παραμορφώνονταν και αλλοιώνονταν λόγω της αλλαγής της κλίμακας και του υλικού», μας λέει η στενή συνεργάτιδά της, ανεξάρτητη επιμελήτρια Ali Subotnick. Έχει παρουσιάσει πολλές εκθέσεις της Upson, ενώ το 2017 επιμελήθηκε τη μονογραφία της για λογαριασμό του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ. Αυτόν τον καιρό, στον εκθεσιακό χώρο του Ιδρύματος στη Νέα Ιωνία παρουσιάζονται έργα της Kaari Upson από τη συλλογή του Δάκη Ιωάννου υπό τον χαρακτηριστικό τίτλο «Never enough».

«Τα στρώματα, τα μαξιλάρια και οι καναπέδες προέκυψαν από προσωπικές προσκολλήσεις σε αυτά τα οικιακά αντικείμενα, τα οποία μερικά από αυτά όντως μάζευε  από αγνώστους, αλλά την ενδιέφερε και πάλι η ιδέα ότι αυτά τα αντικείμενα μπορούν να περιέχουν το αποτύπωμα κάποιου άλλου. Δεν νομίζω ότι η «ανθρωπό-μορφοποίηση» ήταν ο πρωταρχικός της στόχος. Τι συμβαίνει σε ένα προσωπικό αντικείμενο όταν το ξαναφτιάχνεις; Εξακολουθεί να φέρει αυτή την προσωπική προσκόλληση; Τα στρώματα έγιναν ιδιαίτερα σημαντικά καθώς αρρώστησε (σ.σ. πέθανε το 2021 από καρκίνο) και το κρεβάτι απέκτησε νέο νόημα, ως τόπος εγκλεισμού και σύμβολο ευθραυστότητας και θνησιμότητας. Αλλά επίσης την ενδιέφερε, για παράδειγμα, πώς, ένας κυκλικός καναπές ήταν μια κατασκευή που ενθαρρύνει την κοινωνική δέσμευση».

Υιοθετώντας την περιέργεια του αρχαιολόγου ή του εγκληματολόγου δημιούργησε ασυνήθιστες, πολυεπίπεδες αφηγήσεις. Εκούσια ή ακούσια παρουσίασε ένα κριτικό πορτρέτο της ύστερης καπιταλιστικής, αμερικανικής κουλτούρας με τα πολλά φετίχ, τις εμμονές, τις νευρώσεις και τις απωθημένες φαντασιώσεις της.

Kaari Upson, Who’s Afraid of Red, Yellow, and Blue, 2014 © The Kaari Upson Trust, 2022

Το έργο που την καθιέρωσε είναι το Larry Project (2005–12) – μια τεράστια συλλογή από σχέδια, γλυπτά, βίντεο και performances. Το ξεκίνησε, όταν επισκέφθηκε το καμένο σπίτι απέναντι από το πατρικό της στο San Bernardino. Τον ιδιοκτήτη του σπιτιού δεν τον συνάντησε ποτέ. Τον «βάφτισε» «Λάρι» και ξεκίνησε να ανασκευάζει τη ζωή που εκείνη φανταζόταν ότι έκανε, μέσα από τα έπιπλα, τις φωτογραφίες και τα ημερολόγια που εγκατέλειψε.

«Την οδηγούσε η βαθιά περιέργεια. Οι ελλιπείς πληροφορίες γύρω από τον «Λάρι» την παρακινούσαν και προσπαθούσε να γεμίσει τα κενά. Επικεντρώθηκε στους άλλους, ξεκινώντας από τον Larry, για να μιλήσει για τον εαυτό της και τη δική της οικογένεια. Το έργο επηρεάστηκε βαθιά από την έρευνά της, αλλά τα υλικά και η διαδικασία ήταν καθοριστικής σημασία. Θα έλεγα ότι είχαν ισοδύναμο βάρος. Πειραματιζόταν συνεχώς με αντισυμβατικές τεχνικές και υλικά και αντιμετώπιζε κάθε σειρά ως μία νέα πρόκληση ή γρίφο που έπρεπε να λύσει. Μόλις ένιωθε ότι είχε κατακτήσει μια συγκεκριμένη τεχνική, προχωρούσε σε νέες προκλήσεις», υπογραμμίζει η Subotnick.

Τι ήταν «σπίτι» για εκείνη; «Δε θυμάμαι κάποια συγκεκριμένη συζήτηση μαζί της γι΄ αυτό. Η ερμηνεία μου είναι ότι ένα σπίτι και τα περιεχόμενά του μπορούν να υπαγορεύουν και να κατευθύνουν τη συμπεριφορά και τις σχέσεις – η ίδια η φύση καθορίζει τον τρόπο πλοήγησης στον χώρο. Για μερικούς ανθρώπους το σπίτι είναι ένα καταφύγιο, σύμβολο ασφάλειας, σταθερότητας, οικειότητας και ιδιωτικότητας. Από την άλλη πλευρά, για άλλους, ένα σπίτι μπορεί να είναι σύμβολο αστάθειας, τραύματος, κινδύνου και έλλειψης ελέγχου. Νομίζω ότι η Κάαρι ενδιαφερόταν για όλες αυτές τις πιθανότητες, αλλά είχε πάντα επίγνωση ότι ένα σπίτι ήταν δεμένο με τους κατοίκους του».

Ακόμη θυμάται πόσο γρήγορα μιλούσε. «Ήταν ζωηρή και ενεργητική. Τα σχέδιά της, το ρεύμα των συλλογισμών της συνείδησης και των αντανακλάσεων που γράφονται και σχεδιάζονται στο χαρτί  είναι η τέλεια απεικόνιση του απίστευτου μυαλού της».

Η έκθεση «Never Enough» στον χώρο του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ  θα διαρκέσει μέχρι τις 27 Οκτωβρίου.

Tο άρθρο δημοσιεύθηκε στο τεύχος 6 του TheArt Newspaper Greece (Απρίλιος – Μάιος 2022) 

TAGS

Φωτεινή Μπάρκα

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη