Ένας γόνιμος διάλογος για τις σχέσεις τέχνης, κοινωνίας και πολιτείας άνοιξε με πρωτοβουλία της The Art Newspaper Greece την περασμένη Τρίτη στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Το βράδυ της Τρίτης 30 Νοεμβρίου, στον Πύργο των Βιβλίων της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, πραγματοποιήθηκε η πρώτη ανοιχτή εκδήλωση της The Art Newspaper Greece, με παρουσία εκπροσώπων του χώρου της τέχνης, καλλιτεχνών, δημοσιογράφων και φίλων του εντύπου και της τέχνης. Η καθ’ όλα άρτια διοργάνωση, με θέμα «Η Τέχνη στη Δημόσια Σφαίρα», αποτελούσε και την παρουσίαση της ένταξης του εντύπου στο διεθνές δίκτυο της The Art Newspaper.

Η εύστοχη επιλογή των ομιλητών περιελάμβανε εκπροσώπους από διάφορους τομείς του χώρου της τέχνης από την Ελλάδα και το εξωτερικό, με συντονιστή της συζήτησης τον σύμβουλο έκδοσης της εφημερίδας Βασίλη Ντούπα. Ομιλητές ήταν η Συραγώ Τσιάρα Ιστορικός Τέχνης, Επιμελήτρια, Διευθύντρια του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Μητροπολιτικού Οργανισμού Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (ΜΟMus), η Jo Baxendale, συνεργάτης του δημάρχου του Λονδίνου στον τομέα πολιτισμού και δημόσιας σφαίρας και υπεύθυνη του Fourth Plinth στην Trafalgar Square, η Nike Savvas, Αυστραλή καλλιτέχνης, ιδιαίτερα γνωστή για τις δημόσιες αναθέσεις που έχει κάνει σε Ευρώπη, Αυστραλία και Μέση Ανατολή, και ο Βρετανός καλλιτέχνης Mark Titchner, υποψήφιος για το βραβείο Turner το 2006, γνωστός για τη συμμετοχή του στην 52^η Μπιενάλε της Βενετίας με την Ουκρανία, και τα έργα του στους δρόμους πολλών Βρετανικών πόλεων. Καθένας από αυτούς παρουσίασε τη δική του εμπειρία σχετικά με το θέμα της εκδήλωσης και μοιράστηκε με το κοινό την άποψη του για το ρόλο της τέχνης στο δημόσιο χώρο.

Η εκδότρια της Art Newspaper Greece Όλινκα Μηλιαρέση-Βαρβιτσιώτη στην εισαγωγική της ομιλία. Φωτό Studio Panoulis

Την εκδήλωση προλόγισε η εκδότρια της Art Newspaper Greece Όλινκα Μηλιαρέση-Βαρβιτσιώτη, παρουσιάζοντας το έντυπο και μιλώντας για το ρόλο που επιδιώκει να διαδραματίσει αυτό στα Ελληνικά πολιτιστικά δρώμενα. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε «Το The Art Newspaper είναι το μοναδικό έντυπο για τα εικαστικά που μπορεί να ανοίξει ένα διεθνή διάλογο. Αλλά δεν είναι απλώς ένα έντυπο. Από την αρχή φιλοδοξία μας ήταν να αποτελέσουμε μια ζωντανή πλατφόρμα ιδεών και διαλόγου για ένα πολυποίκιλο κοινό». Και πράγματι, οι δράσεις και η ευρεία θεματολογία του εντύπου επιβεβαιώνουν αυτό τον ισχυρισμό. Στη συνέχεια, η κυρία Βαρβιτσιώτη έθεσε κάποια βασικά ερωτήματα σχετικά με το θέμα της συζήτησης που θα ακολουθούσε, δίνοντας το έναυσμα  στους ομιλητές και πυροδοτώντας σκέψεις στους ακροατές. Τι θεωρείται δημόσιος χώρος; Σε ποιον ανήκει ο δημόσιος χώρος; Ποιος αποφασίζει για τις αναθέσεις των έργων που θα τοποθετηθούν σε αυτόν και πόσο εκείνα αφορούν τους πολίτες;

Πρώτη ανέβηκε στο βήμα η Συραγώ Τσιάρα, η οποία επικεντρώθηκε στο δίπτυχο σύγχρονη τέχνη – δημόσια και πολιτιστική κληρονομιά. Με παραδείγματα από την Μπιενάλε της Θεσσαλονίκης, τις δύο τελευταίες διοργανώσεις της οποίας διηύθυνε, υποστήριξε τη δική της οπτική για το ρόλο που καλείται να παίξει η τέχνη στο δημόσιο χώρο. Έτσι, σύμφωνα με την ίδια, μια από τις σημαντικότερες λειτουργίες της σύγχρονης τέχνης, όταν αυτή συναντάται στη δημόσια σφαίρα, είναι να φέρνει ξεχασμένες αφηγήσεις στο φως, να αποκαλύπτει την ιστορία του χώρου.  Θέλοντας  να τονίσει την άποψη αυτή, η Κυρία Τσιάρα αναφέρθηκε στη συνεργασία της με την εικαστικό Μαρία Λοϊζίδου στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμικού, στα πλαίσια του προγράμματος «Έργο στην Πόλη» του οργανισμού ΝΕΟΝ το 2015. Το συγκεκριμένο project απέδειξε επιτυχώς πως αυτό που καθιστά επιτυχημένη μια εικαστική παρέμβαση σε έναν αρχαιολογικό χώρο, και κατ’ επέκταση στο δημόσιο χώρο, είναι η ενεργοποίηση της μνήμης.

Φωτό Studio Panoulis

Ακολούθησε η Jo Baxendale, η οποία μίλησε για το Forth Plinth, που βρίσκεται σε μια ιστορική πλατεία στην καρδιά του Λονδίνου, όπου η σύγχρονη τέχνη συναντά το κοινό και τη δημόσια σφαίρα.  Ξεκινώντας με τα ερωτήματα «Πως οι πόλεις μιλούν στους κατοίκους τους;» και «Ποιος/Τί πρέπει να αποτελεί το θέμα ενός αγάλματος ή μνημείου;» ξετύλιξε την ιστορία του Forth Plinth και τις αναθέσεις που έχουν υλοποιηθεί σε αυτό, από τους σπουδαιότερους σύγχρονους καλλιτέχνες. Έργα σύγχρονης τέχνης, που κατέλαβαν ισάξια θέση με τα άλλα αγάλματα της πλατείας, προκάλεσαν τις επικρατούσες ιδέες γύρω από την ιστορία και έγιναν ζωντανό κομμάτι της πόλης. Για την ίδια, αυτός πρέπει να είναι και ο αντίκτυπος της τέχνης στο δημόσιο χώρο. Να ταράζει τα καθιερωμένα, να κινητοποιεί τη σκέψη και να έρχεται κοντά στους πολίτες που τη ζουν.

Συραγώ Τσιάρα, Nike Savvas, Jo Baxendale, Mark Titchner. Φωτό Studio Panoulis

Η επόμενη ομιλήτρια, Nike Savvas, η οποία με τις εγκαταστάσεις της σε καταστήματα όπως η Nike και η Louis Vuitton αμβλύνει το διαχωρισμό ανάμεσα στον εμπορικό και το δημόσιο χώρο, ένα δίπολο που έως τώρα ίσως παραβλέπαμε. Σύμφωνα με την καλλιτέχνη, η δυναμική της σύγχρονης τέχνης εντείνεται όταν αυτή βρίσκεται στη δημόσια σφαίρα. Είναι ένα γεγονός που ταράζει τη ρουτίνα και αποτελεί μια ξεχωριστή εμπειρία, ενώ η ενεργή εμπλοκή του θεατή με τα έργα είναι σημαντική καθώς αναφέρεται σε θέματα κοινωνικής ισότητας. Έτσι, η τέχνη στο δημόσιο χώρο γίνεται μια δημοκρατική έκφανση της τέχνης.

Ο κύκλος των ομιλιών έκλεισε με τον Mark Titchner, άρτι αφιχθέντα από το Λονδίνο, ο οποίος τα τελευταία δέκα χρόνια δημιουργεί έργα στο δημόσιο χώρο, κυρίως με τη χρήση λέξεων ή φράσεων. Όπως ανέφερε, οι φράσεις των έργων του αποτελούν προκλήσεις, θέματα συζήτησης και αμφισβητούν τις πατριαρχικές απολυταρχικές ιδέες που είναι ενσωματωμένες στις πόλεις. Για την παρουσίαση των έργων του χρησιμοποιεί ήδη υπάρχουσες εγκαταστάσεις στο αστικό τοπίο, όπως διαφημιστικές πινακίδες. Στην πρακτική του ερευνά τη ζωγραφική ως κοινωνική πράξη, δημιουργώντας ζωγραφικά έργα στο δημόσιο χώρο σε άμεσο διάλογο με τις τοπικές κοινότητες. Εξέχον παράδειγμα αποτέλεσε η τεράστια προβολή του έργου του “Please Believe These Days Will Pass” το οποίο κατέκλεισε τη Βρετανία κατά τη διάρκεια της πανδημίας και απέκτησε μια διαφορετική ερμηνεία κατά τη διάρκεια των περιορισμών.

Παρούσα στην εκδήλωση η Γενική Γραμματέας Σύγχρονου Πολιτισμού, Ελένη Δουνδουλάκη. Εδώ με τον επιμελητή και κριτικό τέχνης Τάκη Μαυρωτά. Φωτό Studio Panoulis

Στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης, συζητήθηκε μια σειρά ερωτημάτων που τέθηκαν στους ομιλητές. Όσον αφορά την “ενεργοποίηση” ενός τόπου και τη θέση του κοινού σε αυτό, όλοι οι ομιλητές συμφώνησαν πως η συμμετοχή και η αλληλεπίδραση των πολιτών με τα έργα είναι το πιο σημαντικό για τη δημόσια τέχνη. Πολύ ενδιαφέρουσα ήταν η άποψη της κυρίας Τσιάρα, η οποία υποστήριξε πως η δημόσια τέχνη είναι ένας νέος τρόπος σκέψης που αποτελεί μια δυναμική ένωση τέχνης, πολιτικής και κοινωνίας. Ο Mark Titchner συμφώνησε και τόνισε το σημαντικό ρόλο παίζει η τέχνη στην κοινωνία, ως μια κοινωνική δραστηριότητα, ενώ η Nike Savvas πολύ εύστοχα υποστήριξε πως η δημόσια τέχνη απομυθοποιεί την τέχνη γενικότερα και μπορεί να συμβάλει στην κοινωνική αλλαγή, το οποίο ήταν ένα σημείο που συμφώνησε και η Jo Baxendale. Ωστόσο, η κυρία Τσιάρα διαφώνησε εν μέρει λέγοντας πως «δεν μπορούμε να περιμένουμε από την τέχνη να αλλάξει τον κόσμο».  Όσον αφορά την υποδοχή των έργων στο δημόσιο χώρο, η ίδια θεωρεί πολύ ενδιαφέρον το γεγονός πως στην περίπτωση αυτή δεν μιλάμε για το παραδοσιακό κοινό των μουσείων αλλά για τυχαίες συναντήσεις των πολιτών με τα έργα. Τέλος, στο ερώτημα του πως ένα έργο στο δημόσιο χώρο κρίνεται επιτυχημένο, σχεδόν όλοι συμφώνησαν πως αρκεί ένα έργο να σε συγκινήσει ή να σε κάνει να σκεφτείς. Η Jo Baxendale προσέθεσε πως επιτυχία για ένα έργο είναι το να μιλάνε όλοι γι αυτό, και κυρίως άνθρωποι που δεν περιμένεις να ασχοληθούν με αυτό. Από την άλλη, η Nike Savvas πιστεύει πως οι δημοσιεύσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν ένα μέτρο σύγκρισης της επιτυχίας ενός έργου, και πράγματι έτσι είναι!

Έτσι, ολοκληρώθηκε η πρώτη ανοιχτή διοργάνωση του The Art Newspaper Greece. Όλοι οι συμμετέχοντες, βγήκαμε από το χώρο με ιδέες και σκέψεις που συνέχισαν να συζητούνται και έξω από το χώρο της εκδήλωσης, και ίσως και για αρκετές ημέρες μετά. Άλλωστε αυτός δεν είναι και ο στόχος μιας τέτοιας διοργάνωσης; Να εμπνέει, να εξελίσσει και να δημιουργεί! Περιμένουμε με ανυπομονησία την επόμενη συνάντηση!

TAGS

Δημήτρης Σπύρου

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη