Μαρία Βαρελά «All the Birds», 2021 (λεπτομέρεια), Χειροποίητη υφαντή κάπα, σειρά φωτογραφιών, ψηφιακές εκτυπώσεις, Eυγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας. Φωτογραφία: Μαρία Βαρελά

«Handmade»: Μια έκθεση για τη σύγχρονη χειροτεχνική πρακτική

Έργα 10 καλλιτεχνών, μια περφόρμανς, μια προβολή και ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα πλαισιώνουν την έκθεση «Handmade: Για τις κοινωνικές διαστάσεις της χειροτεχνίας» που ξεκινάει αύριο στη Σάμο

Ο όρος «χειροτεχνία» αναφέρεται σε διαδικασίες, ενέργειες, τεχνικές και μορφές δημιουργικότητας που εκτελούνται συνήθως διά χειρός ή με τη χρήση χειροκίνητων συσκευών. Με την έλευση της Βιομηχανικής Επανάστασης, την πίεση για παραγωγικότητα και αποδοτικότητα αλλά και με τη μαζική παραγωγή χαμηλού κόστους, η χειροτεχνία σταδιακά περιθωριοποιήθηκε και σε ορισμένες περιπτώσεις εξαφανίστηκε εντελώς. Παραδοσιακές τεχνικές και τεχνογνωσία που υπήρχαν για γενιές εξαλείφθηκαν. Σήμερα όμως πολλοί καλλιτέχνες επιστρέφουν στις χειροποίητες πρακτικές και στις πρακτικές που ενέχουν δημιουργική υλικότητα.

Η ομαδική έκθεση «HANDMADE: Για τις κοινωνικές διαστάσεις της χειροτεχνίας» η οποία ξεκινάει την Πέμπτη 4 Αυγούστου στο Art Space Pythagorion στο λιμάνι του Πυθαγορείου, στη Σάμο, εξετάζει αυτή ακριβώς την επιστροφή, μέσα από έργα δέκα καλλιτεχνών αλλά και μια σειρά παράλληλες δράσεις και εκδηλώσεις. Η έκθεση, σε επιμέλεια της Κατερίνας Γρέγου, σηματοδοτεί μια νέα συνέργεια μεταξύ των δύο φορέων, στα πλαίσιο της πολιτικής του Ιδρύματος Schwarz να επισυνάπτει συνεργασίες με φορείς και οργανισμούς του εσωτερικού και του εξωτερικού, αλλά και της νέας πολιτικής του ΕΜΣΤ, που έχει ως στόχο να συμβάλλει στην περαιτέρω διάδοση του σύγχρονου εικαστικού πολιτισμού και να εκθέτει έργα της συλλογής του εκτός των τειχών του και εκτός της πρωτεύουσας.

Sphinxes, METAMORFOSI 581, 2019 (στιγμιότυπο), Μονοκάναλο βίντεο, έγχρωμο με ήχο, 4’, Παραγωγή Ιδρύματος Schwarz Ευγενική παραχώρηση των καλλιτεχνών

Επιστρέφοντας στο θέμα της έκθεσης, ένας λόγος αυτής της επιστροφής της χειροτεχνίας ίσως είναι η αυξανόμενη διείσδυση της ψηφιακή κουλτούρας, η κυριαρχία του άυλου, της πληροφορικής και της πνευματικής εργασίας (cognitive labour) στη σύγχρονη ζωή και η περιθωριοποίηση του απτού και του απτικού. Ένας δεύτερος λόγος είναι ότι σε πολλές χώρες η χειροτεχνία συνδέθηκε κυρίως με τις γυναίκες, την εργατική τάξη, καθώς και με τις μειονότητες – δηλαδή με περιθωριοποιημένες, μη κυρίαρχες ομάδες που αποκλείστηκαν από τον χώρο της «υψηλής» τέχνης και των ορθόδοξων ή θεσμικών ιστορικών αφηγήσεών της. Σήμερα η αντίθεση τέχνης-χειροτεχνίας αμφισβητείται, καθώς αμφισβητούνται οι κυρίαρχες αφηγήσεις της ιστορίας και της ιστορίας της τέχνης, οι οποίες υπαγόρευαν τους κανόνες τι ανήκει στην «υψηλή τέχνη» και τι όχι.  Αυτό, από πολλές απόψεις, εξηγεί την επιστροφή της χειροτεχνίας, η οποία κάποτε αποτελούσε ένα ούτως ή άλλως αναπόσπαστο μέρος της καλλιτεχνικής πρακτικής.

Με μεγάλο μέρος των σημερινών πρακτικών που βασίζονται στη χειροτεχνία να εστιάζει στην υλικότητα, στη μορφή της εν λόγω χειροτεχνίας ή στη διερεύνηση της παράδοσης, η έκθεση θα επικεντρωθεί σε έργα που έχουν μια υποκείμενη κοινωνική και πολιτική διάσταση, και θα εξετάσει τις κοινωνικές και πολιτικές οικονομίες, τα πλαίσια, καθώς και τα δίκτυα σχέσεων που βρίσκονται στον πυρήνα των χειροτεχνικών πρακτικών και παραδόσεων. Σε πολλές περιπτώσεις, η χειροτεχνία γίνεται αναπόσπαστο κομμάτι της συλλογικής ενδυνάμωσης, της αυτενέργειας, του διαμοιρασμού της γνώσης, της διατήρησης ή της επανεγγραφής της ιστορίας και, τέλος, ένα ανάχωμα ενάντια στην ιστορική αμνησία. Έτσι, οι σύγχρονες χειροτεχνικές πρακτικές μετατρέπονται πλέον σε κεντρικής σημασίας στοιχείο για την επανεξέταση των πολιτικών της υλικότητας, της ταυτότητας, της εργασίας και της κοινωνικής ανταλλαγής, καθώς ενσωματώνουν τις ιστορίες στα υλικά τους.

Στην έκθεση, η οποία θα είναι επισκέψιμη από τις 5 Αυγούστου και θα διαρκέσει έως τις 25 Σεπτεμβρίου, συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Νίκος Αλεξίου, Μαρία Βαρελά, Bertille Bak, Silvina Der Meguerditchian, Μαρία Λουίζου, Jennifer Nelson, Ελένη Μυλωνά, Ναταλία Μαντά, Sphinxes.

 Την ημέρα των εγκαινίων, Πέμπτη 4 Αυγούστου, στο Art Space Pythagorion θα πραγματοποιηθεί η πεφόρμανς Six Breaths Per Minute της Μαρίας Λουίζου με την συμμετοχή της Αλίκης Σιούστη και της Κατερίνας Νουνοπούλου στις 20.30. Η περφόρμανς θα επαναληφθεί το Σάββατο 6 Αυγούστου στις 19.30.

Η έκθεση συνοδεύεται επίσης από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Handmade / Πες μια ιστορία» που σχεδιάζει, επιμελείται και υλοποιεί η εικαστικός και επιμελήτρια εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τη σύγχρονη τέχνη Κατερίνα Ζαχαροπούλου, και θα λειτουργήσει στον απόηχο της έκθεσης από τις 25 Σεπτεμβρίου έως τις 30 Οκτωβρίου.

“Σμύρνη, η Καταστροφή μιας Κοσμοπόλίτικης Πόλης, 1900- 1922”

Τέλος, στις 6 Αυγούστου, στο πλαίσιο της έκθεσης θα προβληθεί στο Cine Rex, στους Μυτιληνιούς, το ντοκιμαντέρ «Σμύρνη, η Καταστροφή μιας Κοσμοπόλίτικης Πόλης, 1900- 1922» της Μαρίας Ηλιού όπου, με άγνωστο αρχειακό φωτογραφικό και φιλμικό υλικό που ανακαλύφθηκε από τη μη κερδοσκοπική εταιρεία ΠΡΩΤΕΑΣ & PROTEUS NY INC στην Αμερική και την Ευρώπη, η σκηνοθέτις, ο ιστορικός σύμβουλος Αλέξανδρος Κιτροέφ και οι συνεργάτες τους ξεδιπλώνουν, με συναρπαστικό τρόπο, την ιστορία της κοσμοπολίτικης Σμύρνης αλλά και της Σμύρνης της Καταστροφής. Το ιστορικό αυτό ντοκιμαντέρ είναι μεγάλης σημασίας όχι μόνο γιατί το ελληνικό κοινό βλέπει άγνωστες εικόνες από τη Σμύρνη, αλλά και γιατί συγχρόνως αντιμετωπίζεται με έναν νέο τρόπο η Ιστορία. Κρατά αποστάσεις τόσο από μια υπέρμετρα εθνικιστική αφήγηση όσο και από νεότερες απόπειρες που αποσιωπούν τα τραγικά γεγονότα της Καταστροφής, παραμορφώνοντας την αλήθεια. Εκατό χρόνια μετά την Καταστροφή, οι δυο συνεργάτες θέλουν να τιμήσουν τον κόσμο που χάθηκε το 1922 αλλά και συγχρόνως την επιστήμη της Ιστορίας. Στην ταινία συμμετέχουν ως ομιλητές οι Giles Milton (συγγραφέας του βιβλίου Χαμένος Παράδεισος και βασικός ομιλητής της ταινίας), Αλέξανδρος Κιτροέφ (Haverford College), Θάνος Βερέμης (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Βικτώρια Σολομωνίδου (Fellow, King’s College και δεύτερης γενιάς, με καταγωγή από τη Σμύρνη), Ελένη Mπαστέα (New Mexico University και τρίτης γενιάς, με καταγωγή από τη Σμύρνη), Leyla Neyzi (Sabanci University) και Jack Nalbantian (γεννημένος στη Σμύρνη).

 

TAGS