Ένα Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που θα έχει στόχο να αποτελέσει ηγετικό θεσμό της Νότιας Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου, παρουσίασε σήμερα Τρίτη 5 Απριλίου, η διευθύντρια του, Κατερίνα Γρέγου.

Ένα φιλόδοξο, ολοκληρωμένο, δυναμικό και πολύπλευρο όραμα για το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης ανακοίνωσε η διευθύντριά του Κατερίνα Γρέγου στον τύπο, στην πρώτη δημόσια, εφ’ όλης της ύλης ανακοίνωση της από τότε που ανέλαβε τα ηνία του μουσείου τον περασμένο Ιούνιο. Μέσα σε μόλις 10 μήνες και αφού μελέτησε πλήρως και εκ των έσω τα δεδομένα, τα προβλήματα και τις ανάγκες του μουσείου (η σχετική μελέτη της υπάρχει στη βιβλιοθήκη του μουσείου και είναι προσβάσιμη για το κοινό), η καταξιωμένη διευθύντριά του ανασχεδίασε την σύλληψη ενός μουσείου εστιάζοντας σε έναν προσανατολισμό με κοινωνικό, εκπαιδευτικό και νευραλγικό ρόλο.

Κεντρική είναι η ιδέα ενός μουσείου που αξιοποιώντας την στρατηγική του γεωπολιτική του θέση σε μία μητρόπολη της φορτισμένης με πολυπολιτισμικές και ιστορικές αναφορές Μεσογείου, στα σύνορα με την Τουρκία και τα Βαλκάνια κοντά στην Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αφρική, θα αποτελέσει έναν από τους ηγετικούς θεσμούς της Νότιας Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου και θα έχει σαφή κοινωνική συνείδηση και να στοχεύει στον δημόσιο διάλογο. Ένα μουσείο που θα τονώσει την συλλογική συνείδηση και θα λειτουργεί με όσο λιγότερο ενεργειακό και περιβαλλοντικό  αποτύπωμα.

Το νέο μουσείο θα αποφύγει την ομοιογένεια του παγκοσμιοποιημένου πλουραλισμού, του μουσείου που αναπαράγει τις αξίες των μεγάλων κέντρων της και της αγοράς της τέχνης. Αντιθέτως θα εστιάσει στην εντοπιότητα, στις κρυμμένες αφηγήσεις, στις τοπικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητας, στην καλλιέργεια μίας ιστορικής συνείδησης που αντιδρά στην προσήλωση στο παρόν και την αμνησία και που θα αναδεικνύει, μέσα από την σύγχρονη τέχνη επίκαιρα ζητήματα όπως η δημοκρατία,  η ισότητα, το περιβάλλον, οι συνέπειες της παγκοσμιοποίησης και της κυριαρχίας της  τεχνολογίας.

Θα συνδυάζει επίσης την σύγχρονη τέχνη με μορφές οπτικού πολιτισμού και στο πλαίσιο μίας διεπιστημονικής, πολυφωνικής προσέγγισης θα ενσωματώσει την μουσική, την αρχιτεκτονική και όψεις του λαϊκού πολιτισμού.

H Κατερίνα Γρέγου στην συνέντευξη τύπου. Photo by Anna Primou

Ένα από τα πιο σημαντικά σημεία της ανακοίνωσης είναι ότι οι αρχές της ισότητας, της του σεβασμού για την διαφορετικότητα και της δικαιοσύνης, αντανακλώνται και σε μία αναδιάρθρωση σε θέματα διαχείρισης:  είναι χαρακτηριστικό για παράδειγμα ότι το μουσείο θεσπίζει για πρώτη φορά έναν πίνακα αμοιβών για τους καλλιτέχνες με παράμετρο την έκταση και τον χρόνο παραγωγής ενός έργου. Επίσης, καταργείται η πολιτική αναζήτησης δωρεών από καλλιτέχνες. Επίσης αντικαθίσταται η έννοια μίας μόνιμης συλλογής με μία ευέλικτη επιμελητική προσέγγιση που θα ανταποκρίνεται στα αιτήματα της σύγχρονης εποχής καθώς αλλάζει. Σήμερα, η μόνιμη συλλογή του μουσείου περιλαμβάνει 1400 έργα κυρίως εννοιολογικής τέχνης στην μόνιμη συλλογή του. Ο  κοινωνικοπολιτικός προσανατολισμός της συλλογής θα συνεχιστεί και στο μέλλον αλλά θα εμπλουτιστεί με έργα καλλιτεχνών που βρέθηκαν εκτός θεσμικού πλαισίου τα χρόνια της κρίσης και της πανδημίας. Επίσης θα αναδείξει πιο συγκεκριμένες θεματικές με μεγαλύτερη λεπτομέρεια και συστηματικότητα ενώ θα δώσει έμφαση και σε ‘Ελληνες καλλιτέχνες ανεξαρτήτου ηλικίας ή αξίας τους στην αγορά της τέχνης.

Εκθεσιακό πρόγραμμα

Το βάρος θα δοθεί στο εκθεσιακό πρόγραμμα που ξεκινά με την έκθεση «Statecraft. Διαμορφώνοντας το Κράτος» (επιμέλεια Κατερίνας Γρέγου) με την συμμετοχή 39 καλλιτεχνών εκ των οποίων εννέα Έλληνες, μία έκθεση που στον απόηχο της επετείου του 1821, θα εξετάζει τις ιδεολογικές ρητορικές που συγκροτούν την έννοια του έθνους και του κράτους.

Την ίδια περίοδο θα γίνει η έκθεση «Ειρήνη Βουρλούμη: Στον ίδιο χώρο» (επιμέλεια Σταμάτης Σχιζάκης) μία έκθεση φωτογραφίας της Ειρήνης Βουρλούμη σε διάλογο με την ζωγραφική τους παππού της Ανδρέα Βουρλούμη (1910-1999). Παράλληλη θα είναι και έκθεση έργων του Αντώνη Πίττα που διερευνούν την έννοια της ουτοπίας μέσα από το κληροδότημα του μοντερνισμού και στην συγκεκριμένη έκθεση με τον Theo van Doesburg (επιμέλεια Δάφνη Βιτάλη).

Η έκθεση με οπτικουακουστικές εγκαταστάσεις του Lawrence Abu Hamdan θα αποτελέσει τη πρώτη παρουσίαση του γεννημένου στο Αμάν της Ιορδανίας και με έδρα την Βηρυτό καλλιτέχνη.

Εγκαινιάζεται επίσης μία ενότητα εκθέσεων με έργα που παράγονται από καλλιτέχνες στο ίδιο το μουσείο-«εργαστήριο». Η εναρκτήρια έκθεση θα παρουσιάσει τα Απόβλητα (Κληρονομιά), έργο της Jennifer Nelson.

Jennifer Nelson Απόβλητα (Κληρονομιά), 2022 (έργο εν εξελίξει) Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας Φωτογραφία: Άννα Πρίμου

Εγκαινιάζεται επίσης σειρά εκθέσεων εκτός των τειχών του μουσείου με πρώτη την έκθεση «Αμαζόνιος» του Δημήτρη Τσουμπλέκα που θα γίνει στο πρώην εργαστήριο του Νίκου Κεσσανλή και της Χρύσας Ρωμανού στο Πολύδροσο.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον φαίνεται ότι θα έχει και η έκθεση για τον Κοσμοπολιτισμό που θα σηματοδοτήσει την επέτειο από την Καταστροφή της Σμύρνης αλλά θα εστιάσει στο δημιουργικότητα του ελληνισμού της Μικράς Ασίας και το κληροδότημα του κοσμοπολιτισμού που η διευθύντρια εύστοχα διέκρινε ως έννοια από την παγκοσμιοποίηση αλλά και τον εθνικισμό.

Η διευθύντρια ανέφερε και κάποιες εκθέσεις για το 2023,  όπως το «Μοdern Love, η αγάπη στα χρόνια των ψυχρών οικειοτήτων καθώς και μία έκθεση της ελληνικής καταγωγής Νοτιοαφρικανινής καλλιτέχνιδος Penny Siopis που δείχνει και τη κατεύθυνση του μουσείου προς την προβολή καλλιτεχνών του απόδημου ελληνισμού. Το «Why Look at Animals» θα είναι μία έκθεση ενάντια στο ζώο ως απόκτημα αλλά ως ον με ενσυναίσθηση που χρήζει σεβασμού.

Η κορωνίδα των εκθέσεων για του χρόνου θα είναι μία μεγάλη αναδρομική του σπουδαίου Ιάννη Ξενάκη.

Εκπαίδευση και εκδόσεις

Από τους πιο σημαντικούς πυλώνες θα αποτελέσει η εκπαίδευση μέσα από ειδικά προγράμματα (για παράδειγμα τρέχει συγκεκριμένο πρόγραμμα για την προσέγγιση της τέχνης με την ψηφιακή τεχνολογία) πολλά από τα οποία θα απευθύνονται σε ευάλωτες ομάδες. Εξάλλου, η προσβασιμότητα στο μουσείο αυτών των ομάδων αποτελεί προτεραιότητα.

Στην ανάδειξη μίας νέας, δυναμικής, γενιάς συγγραφέων, θεωρητικών, ιστορικών και επιμελητών και η κατοχύρωση ενός πρωτόκολλου αμοιβών  που θα διορθώσει την αυθαιρεσία στον υπο-αμοιβόμενο χώρο της συγγραφής κειμένων, θα εστιάσει μεταξύ άλλων το εκδοτικό πρόγραμμα του μουσείου που θα βασίζεται κυρίως σε έντυπους και ψηφιακούς καταλόγους εκθέσεων.  Θεσπίζεται επίσης Το Χταπόδι μία έκδοση ενός ψηφιακού περιοδικού πολιτισμικής θεωρίας και κριτικής.

Μέσα στο καλοκαίρι αναμένεται η συλλογική έκδοση Becoming Human (επιμέλεια της Κατερίνας Γρέγου και συνεπιμέλεια Zane Ozola)  της συλλογής κειμένων πολιτικής θεωρίας, πολιτισμικής κριτικής και θεωρίας, φιλοσοφίας , κοινωνιολογίας και ανθρωπολογίας γύρω από την έννοια του ανθρώπου σήμερα.

Προϋπολογισμός

Καθώς η διάρθρωση του μουσείου και η οικονομική διαχείριση αποτελούν την κινητήριο δύναμη του, επισημαίνουμε ότι ο ρόλος του Διοικητικού-Οικονομικού Διευθυντή (τον έχει αναλάβει η Αθηνά Ιωάννου) επικεντρώνεται πλέον στην υποστήριξη του έργου του καλλιτεχνικού διευθυντή και επιβλέπει την εκτέλεση των αποφάσεων του Δ.Σ. του Μουσείου. Εγκρίθηκε επίσης ένας ετήσιος προϋπολογισμός των 9.204.854 ευρώ εκ των οποίων, φέτος τα 5.204.500 προέρχονται από τα ταμειακά αποθέματα των προηγουμένων ετών.

(c) Shutterstock

Εμπλοκή με την κοινωνία

Το άνοιγμα σε όλες της ηλικιακές και κοινωνικές ομάδες, η άρση των διακρίσεων και η συμμετοχή της κοινωνίας είναι μέρος του νέου ΕΜΣΤ. Το Arbre a Palabres (To Δέντρο της Πλατείας) έργου του καλλιτέχνη Stephan Goldrajch (εκτίθεται στο φουαγιέ του μουσείου μαζί με έργα της σειράς Les Fleurs du Mal(e)  του Δημήτρη Αντωνίτση) εκφράζουν αυτή την στόχευση καθώς το πλεγμένο με υφαντά, κουρέλια και κεντήματα δέντρο είναι ένα συλλογικό έργο στο οποίο συμμετείχαν οι περίοικοι της περιοχής γύρω από το μουσείο καθώς και ένοικοι σε οίκους ευγηρίας ή πρόσφυγε σε παρακείμενες δομές.

Σχεδόν εικοσιπέντε χρόνια μετά την ίδρυσή του, η περιπετειώδης ζωή του ΕΜΣΤ που από τα χέρια της Άννας Καφέτση, ψυχής του μουσείου, πέρασε στην διεύθυνση της Κατερίνας Κοσκινά και στην συνέχεια σε ένα μεταβατικό σχήμα καλλιτεχνικής διεύθυνσης υπό τον Δημήτρη Αντωνακάκη και αναπληρώτρια διευθύντρια την Συραγώ Τσιάρα (η Κατερίνα Γρέγου αναφέρθηκε σε όλους του προκατόχους της) ανοίγεται σε ένα καινούριο μέλλον η πορεία του οποίου προμηνύεται χωρίς παύσεις και απουσίες. Αρκεί βέβαια να λυθούν και τα προβλήματα υποστελέχωσης του.

Όπως χαρακτηριστικά είπε η Κατερίνα Γρέγου, «το να ονειρεύεται κανείς είναι πράξη αντίστασης». Εν προκειμένω είναι όμως και μία πράξη «αγάπης» για την κοινωνίας που τουλάχιστον φαίνεται να αποτυπώνει ο νέος σχεδιασμός της πολιτικής της εκθεσιακής του δραστηριότητάς.

TAGS

Αλεξάνδρα Κοροξενίδη

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη