27 αιώνες μετά την εκτέλεση τους και 6 χρόνια μετά την αποκάλυψη τους, οι άντρες της Εσπλανάδας βρίσκονται στο επίκεντρο αντεγκλήσεων ανάμεσα στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και το Υπουργείο Πολιτισμού.
Τον Μάρτιο του 2016, στην περιοχή του παλιού Ιπποδρόμου όπου γίνονταν οι εργασίες για την κατασκευή του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος αποκαλύφθηκε ένας ομαδικός τάφος του 7ου π.Χ, αιώνα, με 78 σκελετούς αντρών, θαμμένους με τάξη, οι περισσότεροι εκ των οποίων έφεραν μεταλλικούς κρίκους και από το γεγονός αυτό ονομάστηκαν «Δεσμώτες του Φαλήρου». Προφανώς μοιάζει να έχουν εκτελεστεί, αλλά δεν είναι ξεκάθαρο κάτω από ποιες συνθήκες έγινε αυτό, μολονότι αρκετοί ειδικοί έχουν διατυπώσει την άποψη πως ίσως έχουν σχέση με τα γεγονότα εκείνης της περιόδου που είναι γνωστά ως «Κυλώνειο Άγος».
Το θέμα είναι ότι έξι χρόνια αργότερα οι σκελετοί, εύρημα υψίστης αρχαιολογικής σημασίας αλλά και διεθνούς ενδιαφέροντος, βρίσκονται ακόμα στη θέση που βρέθηκαν, αν και το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος είχε προβεί, το 2017, στην ανακοίνωση μιας δωρεάς, ύψους 4.050.000 ευρώ για την κατασκευή ενός κελύφους (ουσιαστικά ενός επιτόπιου μουσείου) σε σχέδια του Ρέντζο Πιάνο. Το σενάριο προέβλεπε την μεταφορά των σκελετών με σκοπό την εξυγίανση του υπεδάφους και κατόπιν την επανατοποθέτηση τους στο οικοδόμημα το οποίο θα είχε στο μεταξύ κατασκευαστεί. Το πώς θα γινόταν αυτό έκανε την υπόθεση αρκετά πολύπλοκη (και χρονοβόρα όπως αποδείχθηκε) αλλά το σχέδιο και οι μελέτες δρομολογήθηκαν.
Τώρα, Μάιος του 2022, βρισκόμαστε στην κάπως αμήχανη θέση να παρακολουθούμε το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος να αποσύρει τη δωρεά («ύστερα από πέντε χρόνια συνεχών καθυστερήσεων και αδράνειας από πλευράς των αρμόδιων φορέων» όπως αναφέρει) και το Υπουργείο Πολιτισμού να απαντά πως η συμφωνία με το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος έγινε τον Ιούλιο του 2021 και επίσης πως το Ίδρυμα ήταν ενημερωμένο για τη διαδικασία του έργου και πως πήρε την απόφαση αυτή μια μόλις ημέρα μετά τη γνωμοδότηση του ΚΑΣ για την αναθεωρημένη μέθοδο απόσπασης και μεταφοράς των ευρημάτων.
Η ανακοίνωση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος σημειώνει μεταξύ άλλων πως «Από την αρχή των συζητήσεων του ΙΣΝ με το ΥΠΠΟΑ, η πορεία του έργου χαρακτηρίσθηκε από διαρκείς και συστηματικές καθυστερήσεις, ενώ στο διάστημα αυτό, αναγνωρίζοντας το ειδικό βάρος που φέρει η πραγματοποίηση του έργου, το ΙΣΝ προχώρησε, ύστερα από αιτήματα του ΥΠΠΟΑ, τόσο σε τροποποίηση της αρχικής σύμβασης δωρεάς, όσο και σε πολλαπλές παραχωρήσεις χρονικών παρατάσεων για την υλοποίησή του. Το τελευταίο διάστημα δε, και παρά την τακτική επικοινωνία του ΙΣΝ προς το ΥΠΠΟΑ, δεν έχουμε λάβει καμία ουσιαστική ενημέρωση αναφορικά με τον τρόπο και το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης της δωρεάς».
Αντιστοίχως, το ΥΠΠΟΑ στην απάντηση του αναφέρει πως «το ΙΣΝ αποφάσισε την ανάκληση της δωρεάς επικαλούμενο καθυστερήσεις, μη επαρκή ενημέρωση για την εξέλιξη του έργου, και συμμόρφωση σε εσωτερικές διαδικασίες, την επομένη (18 Μαΐου 2022) της γνωμοδότησης του ΚΑΣ, και ενώ οι αρμόδιες Υπηρεσίες βρίσκονται ένα βήμα πριν από την έναρξη υλοποίησης αυτού του εξαιρετικά δύσκολου εγχειρήματος, έχοντας υπερνικήσει δυσχέρειες και προβλήματα του παρελθόντος. Η προστασία και η ανάδειξη του ευρήματος των Δεσμωτών του Φαλήρου, στον χώρο του Κέντρου Πολιτισμού ΙΣΝ, αποτελεί για το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και τις αρμόδιες Υπηρεσίες του υποχρέωση και προτεραιότητα, η οποία δεν πρόκειται να διακυβευτεί» Και συμπληρώνει πως «σε κάθε περίπτωση το έργο της προστασίας και ανάδειξης των Δεσμωτών θα προχωρήσει από το ΥΠΠΟΑ βάσει του υπάρχοντος προγραμματισμού του».
Υπάρχει άραγε χαραμάδα συνεννόησης; Το ΙΣΝ απαντά θετικά: «Ως διεθνής κοινωφελής οργανισμός, παραμένουμε πάντοτε, στο μέτρο των δυνατοτήτων μας, δίπλα σε κάθε προσπάθεια που συνεισφέρει στην ανάδειξη της Πολιτιστικής Κληρονομιάς της χώρας μας, όσο και σε κάθε προσπάθεια που έχει θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία εν γένει. Στην περίπτωση ωρίμανσης της πορείας του έργου, θα είμαστε στη διάθεση του ΥΠΠΟΑ να αξιολογήσουμε με καλή πρόθεση ένα εκ νέου αίτημα».
Και το Υπουργείο Πολιτισμού με την σειρά του (και τονίζοντας πως «προτάσσει την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και την ανάδειξη του πολιτιστικού αποθέματος της χώρας σύμφωνα με το εθνικό θεσμικό πλαίσιο και τις διεθνείς συμβάσεις») δηλώνει πως «είναι υπέρ της σύμπραξης του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα. Είναι υπέρ της συνεργασίας με Κοινωφελή Ιδρύματα και Οργανισμούς. Είναι υπέρ της αναδοχής δωρεών και χορηγιών και τιμά τους χορηγούς και τους συνεργαζόμενους φορείς του».
TAGS
