Ρένα Παπασπύρου «Baalbecks», 1986 – 88, Ιδιωτική συλλογή Ο αναδρομικές εκθέσεις της Ρένας Παπασπύρου και της Νίνας Παπακωνσταντίνου ξεκινούν σε λίγες ημέρες στην Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών.
Δύο σημαντικές γυναικείες παρουσίες της ελληνικής εικαστικής σκηνής, διαφορετικών γενιών, με αναγνωρισμένο και αναγνωρίσιμο έργο, η Ρένα Παπασπύρου και η Νίνα Παπακωνσταντίνου, παρουσιάζουν από τις 29 Σεπτεμβρίου παλαιότερη και νέα δουλειά τους στο κτίριο της πλατείας Αυδή.
Η έκθεση της Ρένας Παπασπύρου με τίτλο «Το πέρασμα του κομήτη. Επεισόδια και εικόνες στην ύλη» συγκεντρώνει έργα τα οποία δεν είναι τόσο γνωστά στο αθηναϊκό κοινό ή έχουν να εκτεθούν πολύ καιρό. Έργα από διάφορες ενότητες και περιόδους όπως οι πρώιμοι πειραματισμοί της καλλιτέχνιδος με τα μωσαϊκά, τα κεραμίδια και τα τούβλα.
Εκπρόσωπος της εννοιολογικής ζωγραφικής, η Παπασπύρου έχει διερευνήσει εξαντλητικά τις δυνατότητες της ύλης και του σχεδίου. Χρησιμοποιεί ευρεθέντα και readymade υλικά (ξύλα, λαμαρίνες, άσφαλτο, μωσαϊκά πλακάκια), προερχόμενα αποκλειστικά από τον αστικό χώρο -το «τοπίο της πόλης», όπως η ίδια το ονόμασε το 1980-, καθώς και την τεχνική της αποτοίχισης, για να επισημάνει τα διάφορα «επεισόδια» που φέρει πάνω της μια επιφάνεια, αλλά και τις συνειρμικές εικόνες -«εικόνες στην ύλη»- που γεννιούνται κατά τη θέασή τους
Ρένα Παπασπύρου «Μαγικά δωμάτια», 1985
Στο έργο της Παπασπύρου δεν υπάρχει κορνίζα ή κάδρο, ούτε ορθογώνιο πλαίσιο. Τα διαβρωμένα περιγράμματα των εικόνων της εισέρχονται -εισβάλλουν- στον δικό μας κόσμο. Πρόκειται για μια εικόνα εύθραυστη, φθαρτή, έκκεντρη· μια μυθοπλαστική, μεταφορική και σκεπτόμενη εικόνα, που εμπεριέχει μέσα της το παρελθόν και το μέλλον της· μια εικόνα χρονικά ευμετάβλητη και ρευστή. Οι εικόνες της Παπασπύρου αναδεικνύουν το μεγαλείο της λεπτομέρειας και δοκιμάζουν τις δυνατότητες του βλέμματος: υπάρχουν μέσα στην ύλη, αλλά και πίσω από αυτήν, όπως στην περίπτωση του τελευταίου έργου της, «Βρυάξιδος 11 & Ασπασίας». Το βλέμμα της εστιάζεται και απεστιάζεται με χαρακτηριστική ευκολία. Αναγνωρίζει στην ύλη «ευρήματα», μικρόκοσμους και μακρόκοσμους, φανταστικούς χώρους, πρόσωπα και φιγούρες, ναούς, φλόγες, ζώα και αστέρια. Το έργο της θέτει και απαντά το ερώτημα «τι είναι και τι κατασκευάζει μια εικόνα;» Είναι ο χρόνος, η εμπειρία, η μνήμη, η ύλη, το βλέμμα, η χειρονομία, το διαμεσολαβημένο σώμα και φυσικά ο νους, ο οποίος γεννά συνειρμούς.
Νίνα Παπακωνσταντίνου «Walking Diary 5», 2016-2022, αρχειακός μαρκαδόρος σε ριζόχαρτο, 42χ30εκ.
Η έκθεση «Phantoms» της Νίνας Παπακωνσταντίνου παρουσιάζει ένα σύνολο εννοιών που διέπουν τη δουλειά της καλλιτέχνιδος από το ξεκίνημά της μέχρι σήμερα. Οι έννοιες αυτές, σύμφωνα με την ίδια, είναι «ο γρίφος και το μυστικό, η σιωπή ανάμεσα στις λέξεις, η ουσία και το νόημα που συνεχώς μας διαφεύγει» Η Παπακωνσταντίνου, από το 2000 μέχρι σήμερα, εξετάζει επισταμένα τη σχέση ανάμεσα στο κείμενο και την εικόνα του, ενώ παράλληλα διερευνά το σχέδιο ως σύνολο σημείων, αποτυπώσεων και ιχνογραφήσεων. «Γράφοντας, αντιγράφοντας και αποτυπώνοντας», η καλλιτέχνις σχεδιάζει στην επιφάνεια του χαρτιού αλλεπάλληλες εγγραφές και μεταγραφές που αναδεικνύουν τη γοητεία του ίχνους και της υλικότητας της γραφής. Οι αντιγραφές, μεταγραφές και ιχνογραφίες της Παπακωνσταντίνου γεννούν ένα κύμα συνδηλώσεων και συνειρμών, βάζοντας τον θεατή να σκεφτεί τις νοητικές διεργασίες πρόσληψης ενός κειμένου που έχει γίνει εικόνα και μιας εικόνας η οποία προέρχεται από ένα κείμενο.
Στην Παπακωνσταντίνου το θέλγητρο της γραφής διασταυρώνεται με την ηδονή της αντιγραφής. Η καλλιτέχνις αναγνωρίζει αυτό το θέλγητρο στην επιστολογραφία και στην ημερολογιακή γραφή, εξού και τα δύο είδη κατέχουν περίοπτη θέση στο έργο της. Τα σχέδιά της χαρακτηρίζουν ο λόγος της απουσίας (ερωτική επιστολή, σημείωμα αυτοχειρίας) και ο συντριπτικός λόγος (ημερολόγιο φυλακής ή εγκλεισμού). Στα έργα της Παπακωνσταντίνου τα κρυπτογραφημένα κείμενα συνεχίζουν να υπάρχουν ως «κυκλικές αναμνήσεις», εκφράζοντας ουσιαστικά την αδυναμία του θεατή «να ζήσει έξω από το ατελεύτητο κείμενο».
Νίνα Παπακωνσταντίνου «Macbeth», 2018,σχέδιο σε καρμπόν, 40χ35εκ.
O τίτλος της έκθεσης της Παπακωνσταντίνου στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων είναι δανεισμένος από τα Phantoms, μια σειρά έργων σε αχνό μπλε, που αποτελούν βασικά την κάτω επιφάνεια από τα έργα της σειράς «Βιβλιοθήκη». Μαζί με αυτά τα φαντάσματα της γραφής, που εδώ λειτουργούν ως φανταστικές εικόνες, ως αποκυήματα φαντασίας στο όριο μεταξύ παρουσίας και απουσίας, η καλλιτέχνις παρουσιάζει και άλλα νέα έργα με υπαινικτική διάθεση, όπως το «We Will Not Be Silent», εμπνευσμένο από τα συνθήματα του γυναικείου κινήματος.
Η επιμέλεια και των δύο εκθέσεων είναι του Χριστόφορου Μαρίνου.
Η έκθεση «Το πέρασμα του κομήτη. Επεισόδια και εικόνες στην ύλη» της Ρένας Παπασπύρου παρουσιάζεται στο κτίριο Α της Πινακοθήκης του Δήμου Αθηναίων και η έκθεση «Phantoms» της Νίνας Παπακωνσταντίνου στο κτίριο Β.
Στο τεύχος 9 (Οκτώβριος – Νοέμβριος 2022) του The Art Newspaper Greece, το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες ημέρες, η Χριστίνα Πετκοπούλου γράφει για το έργο των δύο εικαστικών με αφορμή τις εκθέσεις.
TAGS
