Δεκαπέντε αρχαιότητες πρώτου μεγέθους ως προς την αξία τους, έρχονται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και 161 θα έρθουν τα επόμενα 50 χρόνια, αφού πριν εκτεθούν στο Μητροπολιτικό μουσείο της Νέας Υόρκης.
Πραγματικά μοναδικές και σπάνιες είναι οι αρχαιότητες που θα έρθουν στην Αθήνα, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, από τη συλλογή Στερν. Πρόκειται για αρχαία κυρίως της κυκλαδικής περιόδου, ενώ ανάμεσά τους θα είναι μερικά νεολιθικά ειδώλια καθώς και ένα με διπλή φιγούρα: μια γυναίκα έχει πάνω από το κεφάλι της φιγούρα κοριτσιού, κάτι που ερμηνεύεται ως γέννηση.
Χάρη στην τεράστια ελληνική επιτυχία, η Ελλάδα αποκτά 161 αρχαιότητες ιδιαίτερης σπουδαιότητας και ομορφιάς. Οι μισές από αυτές είναι γυναικεία ειδώλια. Υπάρχουν επίσης κεφαλές, μαρμάρινα αγγεία και κοσμήματα. Τα περισσότερα έχουν κατασκευασθεί από μάρμαρο, αλλά δεν λείπουν και κάποια από πηλό ή από χαλκό.
Δεκαπέντε αρχαία της συλλογής θα εκτεθούν από τον ερχόμενο Οκτώβριο και επί ένα χρόνο στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης της Αθήνας. Ανάμεσά τους:
-Γυναικείο ειδώλιο (περίπου 5300- 4500 πΧ) της τελικής νεολιθικής, από μάρμαρο, με διαστάσεις 9.7 x 22 cm.
-Γυναικείο ειδώλιο (περίπου 4000 πΧ) επίσης νεολιθικής περιόδου, από μάρμαρο, 20 Χ 9 cm.
-Γυναικείο ειδώλιο από την πρώιμη Κυκλαδική/ πρώιμη μινωική περίοδο, από μάρμαρο7 x 17.5 cm
-Γυναικείο ειδώλιο (περίπου 4500- 3000 πΧ) τελικής νεολιθικής, επίσης από μάρμαρο, 16 x 5 cm
-Κυκλαδικό μαρμάρινο αγγείο με υψηλό πόδι και λαβές (περίπου 3200- 2800 πΧ) πρώιμης
-Διπλό γυναικείο ειδώλιο, (περίπου 2600- 2500 πΧ) πρώιμης κυκλαδικής εποχής,5.4 x 19.5 cm
-Κυκλαδικό γυναικείο ειδώλιο (περίπου 2600- 2500) με ύψος 42.3 cm
-Κυκλαδικό γυναικείο ειδώλιο (περίπου 2800- 2700 πΧ), 5.3 x 25.3 cm
-Κυκλαδική κεφαλή με λαιμό από ειδώλιο περί το 2500- 2400 π.Χ. ,10.2 cm
-Κυκλαδικό γυναικείο ειδώλιο (περίπου 2600- 2500 πΧ) με ύψος 132 cm.
-Κυκλαδικό γυναικείο ειδώλιο (περίπου 2600- 2500 πΧ) 21.6 x 86.3 cm
-Κυκλαδικό μαρμάρινο αγγείο με λαβές (περίπου 3000- 2800 πΧ) 9.7 x 16.9 cm
Η συλλογή του Λ. Ν. Στερν δωρήθηκε από τον ίδιον στην Ελλάδα, μέσω του Ινστιτούτου Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού που συστάθηκε με έδρα το Ντέλαγουέαρ. Εκείνος λαμβάνει φοροαπαλλαγή και η χώρα μας την αποκλειστική ιδιοκτησία της αμύθητης αξίας συλλογής του, η οποία, μάλιστα, ήταν γνωστή μόνο σε πολύ λίγους, όπως η Ντόλλυ Γουλανδρή με την οποία διατηρούσε φιλική σχέση επί δεκαετίες.
Η ειδική συμφωνία, που έρχεται για κύρωση στη Βουλή τις επόμενες ημέρες, προβλέπει πως η κατοχή περιέρχεται μέσω του Ινστιτούτου στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, και πως οι αρχαιότητες θα εκτεθούν από το 2024 και για 25 χρόνια στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης. Η έκθεση θα γίνει σε ειδική αίθουσα έξω από την οποία θα αναφέρεται πως η συλλογή αποτελεί ιδιοκτησία του ελληνικού κράτους, με κάτοχο το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (όλα τα αρχαία του μουσείου αποτελούν ιδιοκτησία της Ελληνικής Δημοκρατίας). Μάλιστα, θα δημιουργηθεί νέα αίθουσα, με την ονομασία gallery Space για την έκθεση αυτή.
Σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας η έκθεση της συλλογής στο Μητροπολιτικό Μουσείο θα διαρκέσει 25 χρόνια, δηλαδή από το 2024 ως το 2048. Ως το 2033 θα εκτίθενται και τα 161 αρχαία αλλά αυτό στη συνέχεια αλλάζει. Γιατί ανά πενταετία 15 κυκλαδικές αρχαιότητες θα επιστρέφουν στην Ελλάδα για έκθεσή τους στο Μουσείο Κυκλαδική Τέχνης ή και σε άλλα ελληνικά μουσεία. Αντίστοιχα όμως το Κυκλαδικό Μουσείο θα πρέπει να αποστέλλει στο ΜΕΤ ως δάνειο ανά πέντε, δέκα και δεκαπέντε χρόνια έναν αριθμό αρχαίων αντικειμένων προκειμένου να αναδεικνύεται ο Κυκλαδικός πολιτισμό κατά τον καλύτερο τρόπο. Από το 2049 το αμερικανικό μουσείο θα το έχει δικαίωμα επέκτασης της σύμβασης για 25 χρόνια ακόμη. Δεν θα έχει όμως δικαίωμα να επεκτείνει τον χρόνο δανεισμού, κάτι που στη συμφωνία αναφέρεται ρητά.
Η Ελλάδα θα είναι κερδισμένη από την ολοκλήρωση της συμφωνία λόγω της κατοχής ενός μεγάλου αριθμού αρχαίων αντικειμένων τεράστιας αρχαιολογικής σημασίας, έστω κι αν αυτά δεν θα βρίσκονται μόνιμα στη χώρα.
Ωστόσο, δεν έχουν λείψει από την ημέρα της ανακοίνωσης οι αντίθετες φωνές που επιμένουν πως δεν πρέπει να δεχθούμε αυτή τη συλλογή, επειδή περιλαμβάνει προϊόντα αρχαιοκαπηλίας. Πρόκειται όμως για στρεβλή αντιμετώπιση της πραγματικότητας, η οποία υποβαθμίζει αν δεν υπονομεύει την προσπάθεια επαναπατρισμού αρχαιοτήτων που γίνεται παγκοσμίως, στην οποία η πατρίδα μας έχει πρωταγωνιστικό ρόλο.
Είναι αλήθεια πως όλες οι ελληνικές αρχαιότητες όπου γης, αν δεν έχουν ανασκαφεί παρουσία εκπροσώπων του ελληνικού κράτους, είναι παράνομες. Πρόκειται για άγνωστο όπως και ασύλληπτο αριθμό λαθραίων αρχαιοτήτων που έχουν εξαχθεί παράνομα ήδη από τον 16ο- 17ο αιώνα και εντεύθεν.
Δυστυχώς, οι διεθνείς νόμοι και η UNESCO ακόμα, δεν λύνουν τα χέρια κανενός για την επιστροφή παρανόμως εξαχθέντων αρχαίων- και δεν θα μπορούσαν άλλωστε, επειδή ακόμα και αυτή η υπέρτατη πράξη απελευθέρωσης των αρχαιοτήτων θα είχε να αντιμετωπίσει άπειρα νομικά κενά. Επομένως, μπορούμε να διεκδικήσουμε κάτι αν έχει εμφανιστεί στην αγορά ύστερα από το 1970 ή αποδεδειγμένα έχει κλαπεί από μουσείο, συλλογή, αποθήκη ή από αρχαιολογικό χώρο.
Η μαγική λέξη είναι «αποδείξεις». Στοιχεία δηλαδή. Στην περίπτωση της συλλογής Στερν δεν έχουμε καν ενδείξεις. Ο συλλέκτης δεν έχει κατηγορηθεί ποτέ για συμμετοχή σε παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων ή για ξέπλυμα αρχαίων. Επομένως, δεν θα υπήρχε περίπτωση να κερδίσουμε κάτι νομικά.
Και, θα πείτε, είναι ηθικό να δεχόμαστε πίσω προϊόντα παράνομης διακίνησης; Η απάντηση είναι αυτόματη: αν το Βρετανικό Μουσείο μάς έδινε πίσω τα γλυπτά του Παρθενώνα θα λέγαμε όχι, δεν τα θέλουμε, γιατί τα άρπαξε ο Ελγιν και θα τα πάρουμε μόνο αν τα κερδίσουμε σε δικαστήριο και καταδικαστεί η Βρετανική πλευρά; Αστειότητες, τουλάχιστον.
Ας σταματήσει, λοιπόν, κάπου η υπονόμευση των εθνικών προσπαθειών για την επιστροφή κλεμμένων αρχαιοτήτων. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν πρυτανεύσει η σοβαρότητα, κάτι που πολλές φορές αποδεικνύεται εξαιρετικά δύσκολο.
TAGS
