Με μια μεγάλη έκθεση αποχαιρετά το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης ο τέως διευθυντής του και πάει στο Μουσείο Ακρόπολης

Ο Νίκος Σταμπολίδης το είχε κατά νου ,πριν να ξεκινήσει, πως εκθέσεις για την ομορφιά έχουν υπάρξει αρκετές και θα εξακολουθούν να υπάρχουν. Για το Κάλλος, όμως, όπως αυτό αποτυπώθηκε στην αρχαία ελληνική σκέψη και ματιά, δύσκολα μπορεί να βρει κανείς μια ολοκληρωμένη προσπάθεια.

Ο καθηγητής και γενικός διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης στην εισαγωγή του το κατάφερε και έκανε αυτό που ξέρει καλά να κάνει. Μια έκθεση μοναδική, πρωτοποριακή, μια έκθεση- μαγεία. Σε συνεργασία με τον Γιάννη Φάπα, την άπλωσαν σε όλες τις αίθουσες περιοδικών εκθέσεων του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και, όπως πάντοτε συμβαίνει με τις περιοδικές εκθέσεις του καθηγητή, προσέλκυσαν το κοινό τόσο, ώστε τις Παρασκευές να επεκταθεί το ωράριο λειτουργίας. Προλαβαίνετε να τη δείτε έως τις 16 Ιανουαρίου, αλλά μην καθυστερήσετε. Πολλοί δεν αρκέστηκαν σε μια μόνο φορά και επανέλαβαν την ξεχωριστή εμπειρία.

«Κάλλος», λοιπόν, θεϊκό, δαιμονικό, αρχαϊκό, κλασικό, ελληνιστικό, αθλητικό,  ηρωικό και κάλλος θνητών. Πολλές εκφάνσεις, πολλές πλευρές. Αλλά τι είναι κάλλος; Η Σαπφώ απαντά: «Όττω τις έραται»,δηλαδή, το ομορφότερο πράγμα πάνω στη μαύρη γη είναι εκείνο που καθένας ονειρεύεται. Το κάλλος αυτό μοιάζει να συνδέει σαν αόρατο νήμα το πολυμελές εκθεσιακό σώμα».

Το αρχαϊκό κάλλος, αποτυπώνεται μέσα από έναν τεράστιο πλούτο και ποικιλία αρχαιοτήτων όπως αγάλματα, αγγεία, όστρακα κάτοπτρα, κοσμήματα, αρωματοδόχα ληκύθια, χρηστικά είδη καλλωπισμού (κρέμες, χρώματα κτλ.), πήλινα, λίθινα, μετάλλινα έργα και τερακότες διαφόρων περιόδων, κυρίως αρχαϊκά, κλασικά και ελληνιστικά, ειδώλια, εργαλεία κόμμωσης, όπως σιδερένια ψαλίδια, χτενάκια κ.ά.. Αδύνατον να μιλήσει κανείς για όλα αυτά. Θα μείνουμε, λοιπόν, σε μερικά αγάλματα.

«Η αποτύπωση της ομορφιάς στο εσαεί είναι το ίδιο το άγαλμα (ἐφ’ ὧ τις [θεός ή άνθρωπος] ἀγάλλεται), για το οποίο αγάλλεται, δηλαδή ευχαριστιέται, όχι μόνον ο ίδιος αλλά και όλοι όσοι το θεωρούν, το βλέπουν και χαίρονται από την ομορφιά του» σημειώνει ο Νίκος Σταμπολίδης.

Πρώτη στάση στην Λάκαινα, νεαρή κοπέλα της Σπάρτης που χορεύει, έργο του Καλλιμάχου με το οποίο ανοίγει η έκθεση. Από την έπαυλη του Ηρώδη στην Εύα/ Λουκού Κυνουρίας, η γυναικεία αυτή μορφή είναι ενδεδυμένη με λακωνικό πέπλο και ιμάτιο. Η ορμή της δημιουργεί ένα πάφλασμα στον αγέρα με αποτέλεσμα οι πτυχώσεις άλλοτε να έρχονται κάθετες ή οριζόντιες παρακολουθώντας το σώμα κι άλλοτε ελικοειδείς –κυρίως στο κάτω μέρος του ενδύματος– δημιουργώντας μιαν ανήσυχη αρμονία με λεπτομέρειες χαρακτηριστικές που επιδαψίλευσαν, άλλωστε, στον δημιουργό Καλλίμαχο το επίθετο κατατηξίτεχνος.

Η ενότητα των τεσσάρων αιθουσών του καλλωπισμού ανοίγει με κεντρικό έκθεμα το μαρμάρινο υστεροελληνιστικό (1ος αι. π.Χ.) αγαλμάτιο της λουόμενης Αφροδίτης από τη Ρόδο, παραλλαγή ενός αγαλματικού τύπου του 3ου αι. π.Χ., τη γνωστή ως Αφροδίτη Δοιδάλσα, από το όνομα του γλύπτη-δημιουργού εκείνου του έργου. Η θεά γονατιστή στο λουτρό της πλένει (ή στραγγίζει) τα μαλλιά της. Το ευχάριστο αυτό θέμα το ξαναβρίσκει κανείς στη μοναδική χρυσή περόνη με την αλυσίδα του Μουσείου Μπενάκη του 3ου αι. π.Χ., όπου η θεά, στο ίδιο μοτίβο αλλά σε εξαιρετική μικρογραφία, πατά πάνω σ’ ένα κορινθιακό κιονόκρανο πλαισιωμένη από Έρωτες.

Έρωτας αλλά γεμάτος απόγνωση απεικονίζεται και στο μαρμάρινο σύμπλεγμα με την Αρπαγή της Αντιόπης από τον Θησέα. Από το αέτωμα του ναού του Δαφνηφόρου Απόλλωνος στην Ερέτρια. 510 – 500 π.Χ. Ο γλύπτης έπλασε τον Θησέα με όλη τη δύναμη της ψυχής του, να έχει αρπάξει τη βασίλισσα των Αμαζόνων Αντιόπη. Εκείνη αντιστέκεται ακόμα, αλλά το δεξί της χέρι σε αντίθεση θέλει να στηριχθεί στην πλάτη και στους ώμους του αρπαγέα της. Κίνηση που φανερώνει την ψυχική της ταραχή, αντίσταση και έλξη μαζί, που τελικά δεν μπορεί παρά να καταλήξει σε συγκατάνευση.

Το μαρμάρινο άγαλμα Έρωτος που τεντώνει το τόξο είναι ακόμη ένα ξεχωριστό γλυπτό. Άγνωστης προέλευσης (κληροδότημα του καρδιναλίου Giovanni Grimani, 1587). 1ος αι. μ.Χ. Βενετία, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης. Παριστάνεται ο κάλλιστος των θεών, ο Έρως, αυτή η αρχικά απρόσωπη, ενοποιητική, ελκτική και γονιμοποιός δύναμη. Επελέγη από τις χιλιάδες αναπαραστάσεις αυτό το αντίγραφο του έργου του περίφημου γλύπτη των πρώιμων ελληνιστικών χρόνων, του Λύσιππου. «Αντιπροσωπευτική εικόνα του θεού, που ετοιμάζεται να δράσει, τοξαλκής και τοξότης, ο αιώνιος νέος που ετοιμάζεται να τοξεύσει ακόμα μια φορά, ακόμα ένα θύμα, ακόμα έναν έρωτα» όπως σημειώνει ο καθηγητής. Και συνεχίζει: «Εξ άλλου, τί είναι ο έρωτας; Η απόσταση που διανύει το βέλος από την τεντωμένη χορδή του τόξου του θεού έως ότου φθάσει στον στόχο του». Καλό θα ήταν, πριν από την επίσκεψη, να συμβουλευθείτε την εκτενή εισαγωγή του Νίκου Σταμπολίδη. Πρωτοποριακή κίνηση η σύνταξη και διάθεσή της στο κοινό, θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε το πνεύμα και το σώμα της έκθεσης.

«ΚΑΛΛΟΣ. Η Υπέρτατη Ομορφιά», ως 16 Ιανουαρίου.

TAGS

Αγγελική Κώττη

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη