Paul Pfeiffer VITRUVIAN FIGURE, 2008Courtesy Perrotin
O Στέφανος Παπαδημητρίου βλέπει τους Ολυμπιακούς Αγώνες ως ένα γιγάντιο μάτι που δίνει την απαραίτητη έκφραση και ορατότητα σε ποικίλα κοινωνικά ζητήματα.
Ο Paul Pfeiffer, στο έργο του Vitruvian Figure (2008), έχει δημιουργήσει ένα γλυπτό εμπνευσμένο από το Ολυμπιακό Στάδιο του Σίντνεϊ. Το επιβλητικό αυτό έργο (που λειτουργεί σαν μακέτα ενός στρογγυλού σταδίου που μοιάζει με μάτι και που, αν χτίζονταν θα μπορούσε να χωρέσει ένα εκατομμύριο θεατές, υποδεικνύει το μέγεθος και τη δύναμη που έχουν τα μεγάλα αθλητικά θεάματα. Η ύπαρξη των θεατών με φυσικό τρόπο είναι απλώς συμβολική, καθώς η απήχηση τέτοιων εκδηλώσεων, όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες, ξεπερνά τη φυσική παρουσία. Οι Αγώνες του Τόκιο που διεξάγονται αυτή τη στιγμή είναι η ζωντανή απόδειξη, καθώς οι θεατές απουσιάζουν από τις κερκίδες λόγω πανδημίας. Είναι εντυπωσιακό, όταν συνειδητοποιεί κανείς πως ενώ μπορεί να μην έχει δει ούτε ένα λεπτό των αγωνισμάτων, είναι συγχρόνως πλήρως ενημερωμένος για το τι συμβαίνει μέσω της ειδησεογραφικής κάλυψης, των social media και της κουλτούρας των memes.
Το Vitruvian Figure του Pfeiffer, είχε πολύ πετυχημένα παρουσιάσει τους αγώνες ως ένα κτίσμα που θυμίζει ένα πελώριο μάτι. Η δυνατότητα των Ολυμπιακών Αγώνων να απευθύνονται και να γίνονται ορατοί σε μια τεράστια και ποικιλόμορφη μερίδα ανθρώπων σε όλο τον πλανήτη τους καθιστά την απόλυτη διοργάνωση.
Οι διοργανωτές των Ολυμπιακών γνωρίζουν καλά τις δυνατότητες μιας τέτοιας πλατφόρμας. Οι τελετές έναρξης λειτουργούν πάντα ως ένα θέαμα που παρουσιάζει την εικόνα, ή την ατζέντα, που η εκάστοτε χώρα θέλει να προωθήσει προς τα έξω. Η Αθήνα το 2004 επικεντρώθηκε στην ιστοριοκεντρική εικόνα μας, τρέφοντας την ψυχοπαθολογική μας σχέση με το τουρισμό, το 2008 το Πεκίνο παρουσίασε στον κόσμο την Νέα «Προοδευτική» Κίνα, το 2012 το Λονδίνο έχτισε με χιούμορ το δικό του θέαμα βασισμένο στην βρετανική ποπ κουλτούρα σε μια (μάλλον αποτυχημένη) απόπειρα συμπερίληψης, και το 2016 το Ρίο ωραιοποίησε, όσο καλύτερα μπορούσε, τις κοινωνικές του ανισότητες, φορώντας τα χρώματα ενός εξωτικού προορισμού.
Φέτος το Τόκιο είχε μια διαφορετική προσέγγιση. Ενώ υπογράμμισε τα στοιχεία αυτά που ήθελε να προβάλει όσον αφορά στην εικόνα της σύγχρονης Ιαπωνίας, η τελετή έναρξης βασίστηκε αρκετά στο επίκαιρο ζήτημα της πανδημίας. Η μοναξιά και οι αποστάσεις ήταν στοιχεία που μπορούμε να πούμε πως πρωταγωνίστησαν σε όλη τη διάρκεια της τελετής. Επιπλέον, η δάδα σχεδιασμένη από τον Tokujin Yoshioka, κατασκευασμένη από ανακυκλωμένο αλουμίνιο, υλικό που χρησιμοποιήθηκε και για την κατασκευή των προσωρινών κατοικιών μετά το σεισμό του 2011, λειτούργησε σαν ένα σχόλιο για την κλιματική αλλαγή.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ως πλατφόρμα ευαισθητοποίησης κοινωνικών ζητημάτων δεν είναι κάτι νέο και έχουν χρησιμοποιηθεί αρκετές φορές ως σκηνή διαμαρτυρίας. Η διασημότερη περίπτωση είναι αυτή των Ολυμπιακών του 1968 με τις υψωμένες γροθιές των Αφρο-αμερικανών νικητών να διαμαρτύρονται για τις φυλετικές διακρίσεις. Το 2014, στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς του Σότσι, κάποιοι αθλητές φόρεσαν τα χρώματα της σημαίας του ουράνιου τόξου ως αντίδραση στους ομοφοβικούς νόμους που προωθούνταν τότε στη Ρωσία. Στους φετινούς Ολυμπιακούς, οι γυναίκες των ποδοσφαιρικές ομάδων γονάτισαν διαμαρτυρόμενες ενάντια σε κάθε μορφής διακρίσεων.
Ολυμπιακoί Αγώνες 1968. Πηγή Wikipedia.
Η διαφορά των φετινών διαμαρτυριών από τις προηγούμενες έγκειται στο ότι γίνονται με τις «ευχές» της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (ΔΟΕ). Πολύ πρόσφατα, και μετά από πολλές πιέσεις, η ΔΟΕ άλλαξε έναν από τους κανονισμούς της που απαγόρευε τις εκφράσεις διαμαρτυρίας από την πλευρά των αθλητών, δίνοντας χώρο για «θεσμική» διαμαρτυρία. Ισως αυτό να φάνηκε ως κάτι αντιφατικό, τη στιγμή που υπήρξε τεράστια συζήτηση και σύγκρουση σχετικά με το τί μπορούν, και τί δεν μπορούν να φορούν οι αθλήτριες στους Ολυμπιακούς, καθώς και για την σεξουαλικοποίηση των γυναικείων αθλητικών εμφανίσεων (Υπήρχαν αντιδράσεις από την πλευρά των αθλητριών, όπως για παράδειγμα η επιλογή της γυναικεία ομάδα γυμναστικής της Γερμανίας να αγωνιστεί με ολόσωμες φόρμες αντί για το κλασικό κορμάκι).
Αυτά είναι λίγα παραδείγματα μπροστά σε όλα αυτά που συμβαίνουν στην αρένα των κοινωνικών ζητημάτων των Ολυμπιακών Αγώνων. Από τις πιο ουσιαστικές πράξεις, ήταν αυτή της αθλήτριας Κριστσίνα Τσιμανούσκαγια, αγωνιζόμενης με τη Λευκορωσία, να ζητήσει άσυλο ως πολιτικός πρόσφυγας όσο βρισκόταν στο Τόκιο, και να το λάβει τελικά από τις πολωνικές αρχές.
Είναι σαφές λοιπόν πως οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν έχουν απλά τον ρόλο μιας αθλητικής διοργάνωσης. Είναι μια σκηνή που όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα προς τα εκεί. Αν στο παρελθόν ήταν ένας «ευγενής» τρόπος να ανταγωνίζονται τα έθνη, τώρα φαίνεται πως είναι μια μεγάλη performance ανάδειξης και προώθησης κοινωνικών ζητημάτων.
TAGS
