Αλεξάνδρα Μασμανίδη,
Photo (C) Δημήτρης Σπύρου O Δημήτρης Σπύρου βρέθηκε στη Χίο καλεσμένος του Chios Art + Research και καταγράφει τις εντυπώσεις του από ένα ξεχωριστό πρόγραμμα φιλοξενίας καλλιτεχνών
Παρασκευή απόγευμα, αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος της Αθήνας, έτοιμος για μια πτήση που θα με πήγαινε στη Χίο για να παρακολουθήσω τα open days ενός ακόμα προγράμματος φιλοξενίας. Στην πύλη του αεροδρομίου με περίμεναν χαμογελαστοί δύο από τους συντελεστές του προγράμματος που με μετέφεραν στον Κάμπο της Χίου όπου πραγματοποιείται το πρόγραμμα διεπιστημονικής φιλοξενίας Chios Art + Research Retreat. Ένας τόπος μαγικός, με πλούσια βλάστηση, παλαιά αρχοντικά απαράμιλλής ομορφιάς και μακραίωνη ιστορία. Το ιδανικό σκηνικό για ένα φιλόδοξο πρόγραμμα που δεν με απογοήτευσε ούτε λεπτό.
Την ημέρα της άφιξής μου, είχα την ευκαιρία να γνωρίσω τους διοργανωτές της δράσης αλλά και τους καλλιτέχνες και ερευνητές που συμμετείχαν σε αυτή. Το πρόγραμμα δημιουργήθηκε από δύο οργανισμούς, το Caravan Project και το DEO Projects, του Άκη Κόκκινου, και σκοπός του είναι τόσο η στήριξη και η προώθηση της επιστημονικής και εικαστικής έρευνας, αλλά και η προβολή της ιστορίας και της δυναμικής του τόπου. Το πρόγραμμα υλοποιείται με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού καθώς και της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου καθώς και τη σημαντική αρωγή των Hellenic Seaways και Blue Star ferries. Κάθε χρόνο, έξι νέοι καλλιτέχνες, επιστήμονες και ερευνητές έρχονται στη Χίο για διάστημα 16 ημερών και διαμένουν όλοι μαζί σε έναν διαφορετικό τόπο του νησιού με σκοπό να παρατηρήσουν, να ερευνήσουν και εν τέλει να αποκτήσουν δεσμούς με τον τόπο και τους ανθρώπους του. Σε βάθος χρόνου, μέσω της διοργάνωσης θα δημιουργηθεί μια νέα δημιουργική “χαρτογράφηση” του νησιού και ένα νέο σύστημα καταγραφής της ιστορίας του, που θα αναβιώσει μέσω της σύγχρονης δημιουργίας.
Ψυχή του προγράμματος είναι ο Δημήτρης Θεοδωρόπουλος, ο Στρατής Βογιατζής και η Ελένη Βούρτση, και οι τρείς με καταγωγή από τη Χίο, οι οποίοι επιμελούνται το Chios Art + Research Retreat. Η αγάπη τους έκδηλη, τόσο για τον τόπο όσο και γι’ αυτό που κάνουν, που δεν επισκιάζεται από τη γόνιμη αγωνία τους να πετύχει το εγχείρημά αυτό. Η αλήθεια είναι πως με εξέπληξε ευχάριστα το πάθος για τη διοργάνωση αλλά και η προθυμία τους να με κάνουν μέρος του “κύκλου” όπως χαρακτηριστικά επαναλάμβανε η Ελένη. Και πράγματι, η οικειότητα με την οποία με περιέβαλλαν δεν άργησε να καταρρίψει και τον παραμικρό ενδοιασμό που ίσως είχα.
Για τη φετινή εναρκτήρια διοργάνωση, οι συντελεστές επέλεξαν τον Κάμπο, που αποτελεί ίσως το πιο χαρακτηριστικό τόπο του νησιού. Οι έξι συμμετέχοντες φιλοξενήθηκαν στον ξενώνα Περλέα, ο οποίος ήταν ένας από τους σημαντικούς συνεργάτες του προγράμματος, και είχαν τη ευκαιρία να εξερευνήσουν και να βιώσουν αυτόν το μοναδικό οικισμό εκ των έσω, μέσω επισκέψεων, συναντήσεων με τους κατοίκους, ομιλιών αλλά και επιτόπιας έρευνας. Οι φιλοξενούμενοι καλλιτέχνες-ερευνητές αποτελούν μια ιδιαίτερη και ετερόκλητη ομάδα ανθρώπων, που ωστόσο κατάφεραν να γίνουν μια πολύ δεμένη ομάδα στη διάρκεια της παραμονής του στο νησί. Εκτός από τους τέσσερεις εικαστικούς Πέτρο Λώλη, Ηλέκτρα Μάιπα, Αλεξάνδρα Μασμανίδη και Βάλια Παπαστάμου, η ομάδα περιελάμβανε τον Αλέξη Μαστιχιάδη που είναι μουσικός, αλλά και τον ανθρωπολόγο Fred Schmidt! Το παράδοξο είναι πως δεν συναντάς συχνά μουσικούς ή επιστήμονες σε τέτοιου είδους προγράμματα φιλοξενίας. Ωστόσο, μιλώντας μαζί τους μου αποκαλύφθηκαν πολλοί και διαφορετικοί τρόποι που όλοι οι οι συμμετέχοντες, πέραν των εικαστικών, ανήκουν σε κοινή ομάδα τόσο σε δημιουργικό όσο και σε ανθρώπινο επίπεδο.
Βαλια Παπαστάμου,Photo (C) Δημήτρης Σπύρου
Την επόμενη ημέρα, ξεκίνησαν τα open studios του προγράμματος όπου οι συμμετέχοντες παρουσίαζαν τη δουλειά που είχαν πραγματοποιήσει στη διάρκεια των 16 ημερών. Όλα διαδραματίζονται μέσα σε μια Μογγολική σκηνή Yurt την οποία έστησε ο Στρατής με τη βοήθεια όλης της ομάδας στο «Περιβόλι». Η κυκλική αυτή κατασκευή όχι μόνο έδινε έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα στην παρουσίαση αλλά προσέθετε ένα τόνο μυστηριακό και με έναν τρόπο ενσάρκωνε το δέσιμο της ομάδας, τον “κύκλο” όπως ανέφερα πιο πάνω. Οι επισκέπτες μπαίνοντας από την μικρή πόρτα της γιούρτας μεταφέρονταν σε ένα κόσμο γεμάτο ευχάριστους ανθρώπους, νέες εμπειρίες και ένα άκρατο ενθουσιασμό που έκανε τη διοργάνωση να μοιάζει με ένα ολοήμερο πάρτυ, γεγονός που κυριολεκτικά συνέβη το βράδυ της πρώτης κιόλας ημέρας.
Η εικαστικός Βάλια Παπαστάμου ερευνά μέσα από τις ελαστικές δυνάμεις του συναισθήματος, της γλώσσας, του σώματος και του χώρου στον οποίο ήδη αυτό κατοικεί. Στη διάρκεια του προγράμματος επισκέφτηκε πολλά από τα αρχοντικά του Κάμπου συγκεντρώνοντας φυτά και ρίζες. Από αυτά έφτιαξε χρώματα με τα οποία, κατά τη διάρκεια της παρουσίασης, χρησιμοποιώντας τα ίδια τα φυτά, ζωγράφιζε μαζί με τους επισκέπτες. Λίγο πιο πέρα, βρισκόταν η εικαστικός Ηλέκτρα Μάιπα, η πρακτική της οποίας ασχολείται με σχέδια, ψηφιακά κολλάζ, εγκαταστάσεις, περφόρμανς για κάμερα και κείμενο. Στο ίδιο κλίμα, το έργο της για τη Χίο αφορούσε δημιουργίες εμπνευσμένες από τους περίκλειστους κήπους του κάμπου.
Η φωτογράφος Αλεξάνδρα Μασμανίδη, με ενδιαφέρον για τη συνεχή ανασυγκρότηση του εαυτού απέναντι σε μια πληθώρα νέων ταυτοτήτων, και με ενδιαφέροντα και έρευνα για την οικολογία, την ψυχολογία των φύλων και τη σεξουαλικότητα, απαθανάτισε με το φακό της χώρους των εγκαταλελειμμένων αρχοντικών. Στη συνέχεια, με τη βοήθεια του photoshop, τους απέδωσε στους “φυσικούς” τους κληρονόμους, τα ζώα του κάμπου, δημιουργώντας εικόνες τόσο ρεαλιστικές που έμοιαζαν απόλυτα φυσικές. Ο Πέτρος Λώλης δημιουργεί γλυπτικές συνθέσεις, σε συνδυασμό με περφόρμανς, βίντεο και κινούμενη εικόνα που λειτουργούν ως χειρονομίες- παρατηρήσεις πάνω στην σχέση του ανθρώπινου σώματος με την ενέργεια που το κινεί και τα υλικά που το περιβάλλουν και το μεταμορφώνουν. Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης, βρισκόταν σε συνεχή κίνηση μέσα και έξω από τη γιούρτα μετακινώντας συνεχώς τα γλυπτά που δημιούργησε με υλικά από τον κάμπο, παίζοντας με το φως και τους παρευρισκόμενους, σε μια συνεχή περφόρμανς.
Photo (C) Δημήτρης Σπύρου
Στα πλαίσια του προγράμματος εγκαινιάστηκε η συνεργασία με το Μουσικό Φεστιβάλ Χίου. Για το 2021, το φεστιβάλ προσκάλεσε τον μουσικό Αλέξη Μαστιχιάδη προκειμένου να ενταχθεί στους φιλοξενούμενους ερευνητές. Ο Αλέξης είναι ένας από τους ελάχιστους τσεμπαλίστες στην Ελλάδα – μόλις έξι όπως μου είπε ο ίδιος! Βασικό του καλλιτεχνικό όραμα αποτελεί ο επαναπροσδιορισμός της παλαιάς μουσικής μέσα στο σύγχρονο κόσμο. Στη διάρκεια του προγράμματος φιλοξενίας, κατέγραψε ήχους του κάμπου, και κυρίως των αναρίθμητων πηγαδιών της περιοχής, τους οποίους με κατάλληλη επεξεργασία συνέθεσε σε μουσικά κομμάτια. Η μουσική του αυτή γέμισε τη γιούρτα δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα σχεδόν μυστικιστική. Ο Άγγλογερμανός ανθρωπολόγος Frederick Schmidt ασχολείται με την τέχνη και την δημιουργία εικόνων, ενώ η εργασία του αφορά σε δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα που διαμορφώνουν τις εικόνες που κυκλοφορούν στην καθημερινότητα. Με αναφορά σε ένα γεγονός του σημάδεψε την μεταπολεμική ιστορία του τόπου, τη Μάχη του Κάμπου, χρησιμοποίησε λέξεις και γράμματα από μια τοπική εφημερίδα της εποχής για να γράψει ένα ποίημα ενός ντόπιου ποιητή αφιερωμένο στους αριστερούς νεκρούς της μάχης.
Τα έργα όλων των συμμετεχόντων ήταν πολύ ενδιαφέροντα και άρρηκτα συνδεδεμένα με τον τόπο πραγματοποίησης της δράσης, κάτι που δεν συναντάται σε πολλά προγράμματα φιλοξενίας και που σίγουρα κάνει τη συγκεκριμένη διοργάνωση να ξεχωρίζει. Κρίνοντας από τα σχόλια που άκουγα, οι επισκέπτες, μικροί και μεγάλοι, έβγαιναν ενθουσιασμένοι από τη γιούρτα μετά τη συνομιλία τους με τους καλλιτέχνες. Όσο για τους συμμετέχοντες, όλοι τους φαίνονταν μάλλον απρόθυμοι να επιστρέψουν στους φρενήρεις ρυθμούς της πόλης. Το σίγουρο είναι πως η επιστροφή τους θα τους βρει πλουσιότερους σε εμπειρίες, εικόνες και φίλους.
Photo (C) Δημήτρης Σπύρου
Φεύγοντας από το νησί, πήρα μαζί μου την ενέργεια και την έμπνευση που απλόχερα μοίραζε όλη η ομάδα του Chios Art + Research Retreat, ένα πραγματικά ξεχωριστό πρόγραμμα φιλοξενίας που αξίζει να βιώσουν οι νέοι καλλιτέχνες και ερευνητές, που ελπίζω να συνεχιστεί και να αποτελέσει παράδειγμα για πολλές παρόμοιες δράσεις σε όλη την Ελλάδα. Περιμένω με ανυπομονησία την επόμενη διοργάνωση για να ξαναμπώ στον “κύκλο”!
TAGS
