Τραπεζικές συλλογές : Οι Μαικήνες της Τέχνης

Οι μεγάλες διεθνείς τράπεζες στηρίζουν τη Σύγχρονη Τέχνη στην εποχή του COVID, συνεχίζοντας να αγοράζουν έργα για τις συλλογές τους.

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Διεθνούς Ένωσης Εταιρικών Συλλογών Σύγχρονης Τέχνης (IACCCA) το 78% των μελών της συνέχισε να αγοράζει τέχνη κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Όπως δήλωσε στο πρακτορείο Bloomberg η Loa Haagen Pictet, πρόεδρος της IACCCA, μόνο οι μισοί μείωσαν τα κονδύλια για αγορές έργων αλλά οι περισσότεροι και ειδικά οι τράπεζες, διατήρησαν στο ακέραιο τα προγράμματα νέων αποκτημάτων και στήριξης της σύγχρονης τέχνης την τελευταία περίοδο. «Οι τράπεζες παίζουν ένα σημαντικό ρόλο μαικήνα της τέχνης. Ειδικά αυτή την εποχή που οι κρατικές και δημόσιες συλλογές διαθέτουν μειωμένους πόρους να για να ενισχύσουν τους καλλιτέχνες, τραπεζικές συλλογές όπως της Société Générale, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και της UBS παραμένουν συνεπείς στα προγράμματα αγορών και δανεισμών έργων».

Cindy Sherman, ‘Untitled #96’, 1981, UBS Art Collection © Cindy Sherman. Courtesy the artist and Hauser & Wirth

Το πρώτο μισό του 20^ου αιώνα, οι τράπεζες διαμόρφωσαν συλλογές έργων τέχνης στην πλειοψηφία τους με κίνητρα διακοσμητικά για τους χώρους τους, για λόγους κύρους ή και επενδυτικούς. Αυτό άλλαξε όταν το 1959 ο David Rockefeller ίδρυσε την Chase Manhattan Bank Art at Work collection, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον στην αγορά έργων σύγχρονης τέχνης και ενσωματώνοντάς τα στην αρχιτεκτονική των κτηρίων της τράπεζας. Την ίδια εποχή σημαντικές εταιρικές συλλογές ξεκινούν στην Ευρώπη ειδικά από οργανισμούς του χρηματοοικονομικού τομέα. Οι τράπεζες παρέχουν υπηρεσίας που συχνά δεν είναι άμεσα ορατές ή απτές , οπότε συνδέοντας το αφήγημά τους με την τέχνη ήταν ένας τρόπος να δημιουργήσουν τη δική τους ιστορία. Επιπρόσθετα η τέχνη είναι ένας τρόπος να δείξεις οτι διαθέτεις τεχνογνωσία στη διαχείριση του πλούτου παράλληλα με αισθητική.

Sandy Skoglund , Revenge of the Goldfish, 1981 ©Bank of America Collection

Πολλές από τις μεγάλες τράπεζες στη εποχή μας είναι προϊόν συγχωνεύσεων και εξαγορών μικρότερων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων: κατά συνέπεια και οι συλλογές τους αποτελούν συνένωση διαφόρων ενοτήτων έργων με ποικίλες καταβολές. Η συλλογή της UBS Group αριθμεί πάνω από 30.000 έργα τέχνης που προέρχονται εν πολλοίς από τη Union Bank of Switzerland και τη Swiss Bank Corporation αλλά και της αμερικανικής Paine Webber. Αντίστοιχα η Bank of America Corp. διαθέτει 50.000 έργα ενσωματώνοντας συλλογές μικρότερων τραπεζών από τις ΗΠΑ που διαμόρφωσαν τη σημερινή εταιρία. Από την άλλη, νεότερες τράπεζες ξεκινησαν τις συλλογές τους με έργα σύγχρονης τέχνης, όπως η Caixa στη Ισπανία που έφερε για πρώτη φορά στη χώρα έργα από το εξωτερικό τη δεκαετία του 80’ με παραδείγματα όπως οι Joseph Beuys, Bruce Nauman, Donald Judd και Gerhard Richter και τους σύστησε στο κοινό μέσα από εκθέσεις του Caixa foundation. Παρόμοια, η συλλογή της Royal Bank of Canada επικεντρώνει σε ζώντες καλλιτέχνες με έμφαση τους Καναδούς, εστιάζοντας στο να δώσει βήμα στις «φωνές» της εποχής μας. Σήμερα η πλειοψηφία των τραπεζών αγοράζει έργα αποκλειστικά από την πρωτογενή αγορά δηλαδή τις γκαλερί και τους ίδιους τους καλλιτέχνες. Η Mary Rozell, διευθύντρια της συλλογής της UBS Group, έχει δηλώσει πως δεν αγοράζει έργα από τη δευτερογενή αγορά και ειδικάότερα ποτέ από δημοπρασίες : «Αποστολή μας είναι να ενισχύσουμε τους καλλιτέχνες και το οικοσύστημα των γκαλερί που τους υποστηρίζει. Η βασική συλλεκτική μας πρακτική βασίζεται στο να ενδυναμώσουμε τις κοινωνίες με τις οποίες δουλεύουμε».

Danny Ferrell, Adam and Coco, 2019 ©JPMorgan Chase Art Collection Courtesy Danny Ferrell & Marinaro, New York

Οι τράπεζες πολύ σπάνια ανακοινώνουν τα οικονομικά στοιχεία για τις αγορές έργων τέχνης ετησίως. Κατά συνέπεια τα στατιστικά είναι ελλειπή, αλλά πολύτιμα συμπεράσματα προκύπτουν από τις εκθέσεις που οργανώνουν και από τους δανεισμούς έργων των συλλογών τους σε άλλους φορείς. Η Deutsche Bank έχει ιδρύσει το κέντρο τεχνών Palais Populaire στο Βερολίνο, όπου παρουσιάζει τη συλλογή της. Η UBS διαθέτει έργα στα γραφεία της σε όλο τον κόσμο, οργανώνει εκθέσεις στη UBS Art Gallery στη νέα Υόρκη και δανείζει συστηματικά έργα σε κέντρα τέχνης και πολιτιστικούς οργανισμούς. Η Bank of America, παρότι η συλλογή της δε μεγαλώνει πλέον, έχει φτιάξει ένα πρόγραμμα δωρεάν δανεισμού εκθέσεων σε μικρά μουσεία σε όλο τον κόσμο και, καλύπτοντας επιπλέον τα έξοδα μεταφοράς και ασφάλισης, δίνει τη δυνατότητα σε οικονομικά ασθενείς οργανισμούς να έχουν έσοδα από τα εισιτήρια. Αρκετές τράπεζες αξιοποιούν με παρόμοιο τρόπο τις συλλογές τους ενισχύοντας έτσι μη κερδοσκοπικούς φορείς του καλλιτεχνικού οικοσυστήματος και διαχέοντας την τέχνη στο ευρύ κοινό.

Οι τραπεζικές συλλογές δημιουργήθηκαν καταρχήν ως σύμβολα κύρους, αλλά έχουν εξελιχθεί σε κάτι πιο μεγάλο και σημαντικό. Αποτελούν, προφανώς, ένα μέσο για την επίτευξη εταιρικών στόχων, αλλά συγχρόνως συνεισφέρουν σημαντικά στην οικονομία της τέχνης, στην ενίσχυση των καλλιτεχνών και στην προσβασιμότητα των έργων στο κοινό. Σύμφωνα με τον Arnold Witte, καθηγητή Πολιτιστικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ και ειδικού στις εταιρικές συλλογές: «Οι τράπεζες είναι οι Μέδικοι της εποχής μας. Όσο η πανδημία πλήττει τις δημόσιες συλλογές και τα μουσεία παγκοσμίως, έχοντας ανατρέψει τον εκθεσιακό προγραμματισμό και φυσικά τις αγορές, οι τράπεζες συνέχισαν να συλλέγουν, να εκθέτουν και να δανείζουν έργα τέχνης».

Αλέξανδρος Στάνας

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη