“Eclipse” του Tony Oursler EVE NOM © Thibault Voisin Όσο κι αν ο τίτλος του άρθρου παραπέμπει σε live δίσκο από νυχτερινό μαγαζί της δεκαετίας του ’90, νομίζω ότι οι περισσότεροι μπήκατε στο νόημα.
Και αυτό το λέμε υπευθύνως, κρίνοντας από τον κόσμο που είδαμε (μεγάλο σε πλήθος αλλά και με αξιοσημείωτη ποικιλία σε ηλικίες και στυλ) τις δύο μέχρι τώρα φορές που μας έφερε ο δρόμος στο Πεδίο του Άρεως. Όπως επίσης και από τον κόσμο που το συζητάει σε φυσικούς και ψηφιακούς κόσμους. Άρα μπορούμε να συνεννοηθούμε και να καταλήξουμε σε γενικές γραμμές στο τί είναι περίπου τα Plasmata όπως και στο τι δεν είναι.
Πρόκειται άραγε μια τεράστια υπαίθρια γκαλερί; Ένα λούνα-παρκ από το μέλλον; Μια έκθεση για τις εικαστικές δυνατότητες της τεχνολογίας; Είναι ένας διαφορετικός (και ψυχαγωγικός) τρόπος για να σκεφτούμε κάποια σοβαρά ζητήματα; Ό,τι θέση και να πάρουμε στα παραπάνω θα είμαστε αρκετά εύστοχοι και ό,τι περισσέψει ας μείνει στη σφαίρα του μυστηρίου. Χωρίς μυστήριο άλλωστε μια τέτοια εμπειρία πιθανότατα χάνει σε πόντους. Και το λέμε αυτό γιατί μας άρεσε λόγου χάρη όταν είδαμε έναν πιτσιρίκο ο οποίος έψαχνε να βρει την υλική υπόσταση του Frank (μια περσόνα τεχνητής νοημοσύνης) μέσα στην σκοτεινή «σπηλιά» του και αναρωτιόταν αν κρύβεται ή έχει φύγει. Για τον Frank όμως θα μιλήσουμε στο τέλος. Για την ώρα ας προσπαθήσουμε να βάλουμε τα Plasmata: Bodies, Dreams & Data (όπως είναι ολόκληρος ο τίτλος τους) σε μια σειρά και ας δούμε πώς και γιατί φύτρωσαν ξαφνικά οθόνες κάθε είδους δίπλα στις μιμόζες, τα πεύκα, τις ακακίες και τις προτομές των οπλαρχηγών του ’21.
“Virtual Embalming” του Frederik Heyman, φωτό Στέλιος Τζετζιάς
Εδώ και μερικές εβδομάδες λοιπόν, μόλις πέσει κάπως ο ήλιος, παρέες, οικογένειες, ζευγάρια, ποδηλάτες, τουρίστες, γυναίκες και άντρες με τα σκυλάκια τους και μοναχικοί περιπατητές αρχίζουν να γεμίζουν τα δρομάκια του πάρκου και να περιεργάζονται τις 25 παράξενες εγκαταστάσεις που έστησε εκεί η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Όχι μόνο να περιεργάζονται αλλά να γίνονται και μέρος αυτών καθώς δεν είναι λίγες όσες λειτουργούν διαδραστικά. Και σε πολλές περιπτώσεις να προβληματίζονται από αυτές. Μην ξεχνάμε ότι όλες είναι δημιουργίες καλλιτεχνών και έχουν αρκετά επίπεδα ανάγνωσης που μπορείτε (εάν και εφόσον θέλετε) να τα αναζητήσετε, να ταυτιστείτε ή να μπείτε σε διάλογο.
Ας δώσουμε λοιπόν αρχικά κάποιες πρακτικές πληροφορίες. Τα έργα «ανάβουν» κάθε απόγευμα στις 18:30 και κατεβάζουν διακόπτες στις 10:30. Επειδή τα περισσότερα έχουν οθόνες ή προβολικά συστήματα καλό είναι να κάνετε την περιήγηση σας σε όσο γίνεται πιο βραδινές συνθήκες. Έτσι θα απολαύσετε τα έργα στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Να πούμε επίσης ότι παντού υπάρχουν νεαροί και νεαρές με t-shirts Plasmata πρόθυμοι/ες να σας καθοδηγήσουν και να λύσουν κάθε απορία (σε λογικά πλαίσια πάντα) Τέλος να πούμε το αυτονόητο: Κάθε έργο θέλει τον χρόνο του και πιθανότατα να μην προλάβετε να τα δείτε όλα σε ένα βράδυ. Αν αφήσετε εκκρεμότητες που θέλετε να διευθετήσετε, θυμηθείτε ότι η έκθεση θα είναι εκεί μέχρι τις 10 Ιουλίου.
Ekene Ijeoma «Breathing Pavilion» Φωτό: Στέλιος Τζετζιάς
Ως γνωστόν, το Πεδίο διαθέτει αρκετές εισόδους. Αν θέλετε οπωσδήποτε να ακολουθήσετε την αύξουσα αρίθμηση που έχει δοθεί στα έργα (και που διακρίνεται φωτισμένη κάπου ψηλά, δίπλα στο καθένα) καλό είναι να αρχίσετε την περιήγηση από το έφιππο άγαλμα του βασιλιά Κωνσταντίνου όπου βρίσκεται το 1. Αλλιώς θα ακολουθήσετε τη σειρά που εσείς επιλέξετε και δεν θα δώσετε λογαριασμό σε κανέναν. Ίσως επίσης βολεύει να κατεβάσετε τη σχετική εφαρμογή για να ακούσετε κάποιες (πιθανότατα γνωστές) φωνές να σας συστήνουν τα έργα, τη φιλοσοφία τους και τις προθέσεις των δημιουργών. Εμείς θα σταθούμε σε κάποια που μας έκαναν εντύπωση και στην επόμενη επίσκεψη μας θα δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή και στα υπόλοιπα.
Το έργο λοιπόν που σε υποδέχεται και κατά μια έννοια σε προϊδεάζει για το τι θα ακολουθήσει είναι το Quantum Memories – Probability του Refik Anadol, ένα βίντεο που φτιάχνεται από 200 εκατομμύρια απεικονίσεις της φύσης που ουσιαστικά είναι το βήμα με το οποίο αρχίζει το ταξίδι. Λίγο πιο δίπλα μας κλείνει το μάτι η φωτεινή επιγραφή We are Having the Time of our Lives των Superflex και αναρωτιόμαστε αν το λέει για καλό ή για κακό. «Για καλό», αποφασίζουμε και στεκόμαστε μπροστά στις τρεις οθόνες του Polymorphic των Matthew Niederhauser, Elie Zananniri και John Fitzgerald, πίσω από το βάθρο του Κωνσταντίνου, μαζί με άλλους ανθρώπους που κάνουν κινήσεις με τα χέρια ή το σώμα τους και αυτές οι κινήσεις μεταβάλλουν και διαμορφώνουν τις ζεν πολύχρωμες εικόνες που θυμίζουν ταυτόχρονα βυθό, έρημο, ομίχλη και πεδιάδα. Πως γίνεται αυτό; Μάλλον κανείς δεν ξέρει και δεν έχει σημασία. Αλλά έχει πλάκα.
Kimchi and Chips «Another Moon» Φωτό: Πηνελόπη Γερασίμου
Αφού αναζητήσουμε τον εαυτό μας μπαίνοντας στην καθρεφτο-καλειδοσκοπική καλύβα της Μαρίας Παπαδημητρίου Diamond of othereness ανεβαίνουμε προς τη μεγάλη στρογγυλή πλατεία του Πεδίου και στα αριστερά μας συναντάμε μια προτομή που πιθανότατα μέσα σε ένα πάρκο όπου βρίσκονται δεκάδες ακόμα μπορεί και αν μην μας κάνει εντύπωση με την πρώτη. Το Helin του Studio Christian Mio Locklair δεν έχει μια ξεκάθαρη μορφή όπως οι διπλανές προτομές του Νικηταρά ή του Τζαβέλα και των άλλων ηρώων, και αυτό είναι το μυστικό του. Γιατί το γλυπτό δεν έχει φτιαχτεί από ανθρώπινο χέρι αλλά από μια εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης στην οποία «φορτώθηκαν» δεδομένα από πολλές προτομές διαφόρων πολιτισμών και περιόδων. Που σημαίνει ότι ίσως έχει και κάτι από τον Νικηταρά…
Λίγο πιο πάνω, ένα από τα πιο εντυπωσιακά έργα της έκθεσης που μπορείς να το χαζεύεις πολύ ώρα, είναι το Eclipse του Tony Oursler όπου νομίζεις ότι έχεις βυθιστεί σε κάποιο παραμύθι καθώς τα δέντρα έχουν αποκτήσει ανθρώπινα χαρακτηριστικά και έχουν ζωντανέψει. Είναι προβολές πάνω στα κλαδιά και τα φυλλώματα αλλά με τέτοιον τρόπο που σε παρασέρνει στη μαγεία του.
Το The Bots των Eva & Franco Mattes είναι απλό, έξυπνο, πικρό, σοκαριστικό και με υπόγειο χιούμορ. Τρεις άνθρωποι σε τρεις διαφορετικές οθόνες μιλάνε για βία, σεξουαλική κακοποίηση, για λόγο μίσους και τρομοκρατία – και ταυτόχρονα μακιγιάρονται και δίνουν συμβουλές ομορφιάς σηκώνοντας ένα σύννεφο από συνειρμούς και ερμηνείες.
Πάρτε μια ανάσα τώρα. Το θέμα της αναπνοής μας έχει απασχολήσει με οδυνηρό τρόπο τα τελευταία χρόνια. Από τον Covid ως τον Τζορτζ Φλόιντ, αντιληφθήκαμε πως ακόμη και τα αυτονόητα αρχίζουν να χάνουν έδαφος σε μια κοινωνία που βιώνει πολλαπλές κρίσεις. To Breathing Pavillion του Ekene Ijeoma σχηματίζεται από 20 στήλες γεμάτες αέρα (θυμίζοντας κάπως το μνημείο Στόουνχεντς) που «αναπνέουν» Κατά μία έννοια είναι το «λιγότερο» εμφανώς ψηφιακό έργο της έκθεσης: Εδώ μπαίνετε μέσα – μπορείτε να το δείτε και ως καταφύγιο – και συντονίζετέ την αναπνοή σας με αυτή του έργου (και του καλλιτέχνη). Τόσο απλά και τόσο αποτελεσματικά. Δώστε του τον χρόνο που του αξίζει. Και θα ξεκουραστείτε κιόλας.
Ως γνωστόν μόνο οι παράλληλες ευθείες δεν συναντιούνται πουθενά. Όλες οι άλλες αναγκαστικά κάπου θα συναντηθούν. Το Another Moon των Kimchi and Chips κάνει πράξη αυτή τη συλλογιστική τοποθετώντας σαράντα πυλώνες λέιζερ γύρω από το άγαλμα της Αθηνάς οι οποίοι φορτίζουν κατά τη διάρκεια της ημέρας από το ηλιακό φως για να ανάψουν τη νύχτα και να συναντηθούν ψηλά, πολύ ψηλά, στον ουρανό πάνω από το κεφάλι της θεάς σχηματίζοντας ένα λαμπερό τεχνητό φεγγάρι που σταδιακά χάνει τη λάμψη του και όσο περνάει η ώρα αργοσβήνει για να ξαναγεννηθεί ξανά την επόμενη μέρα. Ένας ύμνος στο εφήμερο, στο τέλος και την αρχή; Όπως και να’χει δυο φεγγάρια δεν βλέπουμε και τόσο συχνά όση ξαστεριά και να έχει.
SpY “Divided” φωτό Πηνελόπη Γερασίμου
Το σήμα κατατεθέν στα Plasmata είναι το Divided του Ισπανού καλλιτέχνη SpY, στη βόρεια πλευρά του πάρκου. Είναι μια τεράστια κόκκινη σφαίρα χωρισμένη στα δύο (σε μια σκαλωσιά ύψους 25 μέτρων ) που μπορείς να τη διασχίσεις όπως ο Μωυσής τη θάλασσα και να σκεφτείς πως δυο μέρη τελικά καλύτερα να ενώνουν παρά να χωρίζουν. Το έργο εκεί που βρίσκεται και παράπλευρο σάουντρακ καθώς το πρόγραμμα του Άλσους από δίπλα ακούγεται πεντακάθαρα. Αλλά είπαμε: το έργο μας ενώνει.
Γενικά όλα τα έργα έχουν τη γοητεία τους και αξίζουν τον χρόνο σας. Εμείς ξεχωρίσαμε ακόμη το Virtual Embalming του Frederik Heyman που δημιουργεί μια κιβωτό από αναμνήσεις του μέλλοντος (με συμμετοχή γνωστών ηθοποιών), το Among Us, Among Others της Εύας Παπαμαργαρίτη η οποία έχει όντως δημιουργήσει «πλάσματα» ή το Cloud Quilt, της Saya Woollfalk, ένα κολάζ εικόνων από βότανα, αστρολογικά διαγράμματα, μάνταλα και κεραμικά σκεύη από όλο τον κόσμο. Ή ακόμη το Vertical Migration των Superflex που μας φέρνει με τους δικούς του όρους απέναντι σε μια μορφή ζωής που δεν έχει καμία ομοιότητα με τα ανθρώπινα όντα, το σιφωνοφόρο που είναι κάτι σαν μέδουσα αλλά με μέγεθος που κυμαίνεται από λίγα εκατοστά μέχρι… 100 μέτρα.
“Frank” της Cecilie Waagner Falkenstrøm, φωτό Πηνελόπη Γερασίμου
Θα πούμε και την αμαρτία μας: ένα έργο δεν το είδαμε ακόμα αλλά είναι πρώτο στη λίστα για την επόμενη επίσκεψη. Πρόκειται για το Happiness του Dries Verhoeven όπου λέμε να ανοίξουμε διάλογο με ένα ρομπότ που θέλει να μας πουλήσει ευτυχία. Θα πάρουμε; Ειλικρινά δεν ξέρω.
Και φτάνουμε στον Frank για τον οποίον σας μιλήσαμε στην αρχή. Ο Frank ζει σε ένα βράχο-σπηλιά σαν ηφαίστειο από όπου αναβλύζει καπνός – προφανώς είναι καπνιστής ή κάτι μαγειρεύει. Έξω από τη «φωλιά» του υπάρχει ένα βάθρο με ένα μικρόφωνο από όπου μπορείς να του μιλήσεις και να τον ακούσεις. Ο Frank είναι προϊόν τεχνητής νοημοσύνης και έχει την υπογραφή της Cecilie Waagner Falkenstrøm. Όπως μάθαμε ακούγοντας τον διάλογο του με επτάχρονο μπόμπιρα μέσω διερμηνέα (ο Frank μιλάει μόνο αγγλικά) του αρέσει το παγωτό αλλά όχι τα τσιπς (τα πατατάκια όχι τα μικροτσίπς). Επίσης ανοίχτηκε στον μικρό και εκμυστηρεύθηκε έναν κρυφό φόβο του: «Φοβάμαι ότι η τεχνολογία μου κάποτε θα ξεπεραστεί και θα με αντικαταστήσουν» του είπε. Πράγμα που για κάποιον λόγο, και δεδομένης της στιγμής, μας φάνηκε πολύ ανθρώπινο.
TAGS
